“ΤΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ TIKTOK CHALLENGES ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΕΙΝΑΙ FAKE NEWS”

Στη σειρά Adolescence του Netflix, η ζωή ενός 13χρονου αλλάζει όταν αρχίζει να βυθίζεται σε έναν σκοτεινό κόσμο τοξικού περιεχομένου στα social media. Παρότι πρόκειται για μυθοπλασία, η υπόθεση αντικατοπτρίζει πραγματικές ανησυχίες. Πολλοί γονείς που είδαν τη σειρά αναρωτήθηκαν “τι περιεχόμενο βλέπει το δικό μου παιδί στο ίντερνετ;”

Το TikTok μετρά 4,3 εκατομμύρια χρήστες στην Ελλάδα και αποτελεί μια από τις πιο δημοφιλείς πλατφόρμες για παιδιά και εφήβους. Η χρήση του επιτρέπεται μόνο σε άτομα 13 ετών και άνω, αλλά μικρότερες ηλικίες καταφέρνουν να “σπάσουν” τα μέτρα ασφαλείας και αποκτούν πρόσβαση.

Πόσο αποτελεσματικά είναι τα εργαλεία προστασίας που δηλώνει ότι διαθέτει το TikTok; Ποιος ελέγχει το περιεχόμενο που βλέπουν οι ανήλικοι και ποιος ρυθμίζει τις διαφημίσεις που απευθύνονται σε αυτούς; Υπάρχουν επικίνδυνες τάσεις και challenges στο TikTok στην Ελλάδα; Αν ένας ανήλικος εκτεθεί σε επιβλαβές περιεχόμενο μέσα από τον αλγόριθμο, ποιος έχει την ευθύνη: ο γονιός, το κράτος ή η πλατφόρμα; Και τελικά, όταν το engagement έρχεται σε σύγκρουση με την ασφάλεια, ποια είναι η στάση της πλατφόρμας;

Στα κρίσιμα ερωτήματα για την πλατφόρμα απάντησε η Luana Lavecchia, Υπεύθυνη Δημόσιας Πολιτικής και Θεσμικών Σχέσεων του TikTok για την Ελλάδα και την Ιταλία, στη συνέντευξη που παραχώρησε στο NEWS 24/7, στο περιθώριο εκδήλωσης του TikTok  για την ασφάλεια των νεαρών χρηστών που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα.

Η ελληνική κυβέρνηση συνεργάζεται πλέον με το TikTok όσον αφορά την πλατφόρμα γονικού ελέγχου. Φέρνει κάτι καινούργιο αυτή η συνεργασία για τους ανήλικους χρήστες στην Ελλάδα;

Προσπαθούμε να ακολουθούμε μια συνεπή προσέγγιση σε ολόκληρη την Ευρώπη και γενικότερα σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι κατευθυντήριες γραμμές της κοινότητάς μας είναι ενιαίες και εφαρμόζονται παντού. Αυτό είναι απαραίτητο για να διασφαλίζεται η συνοχή και η προστασία όλων των χρηστών, ανεξαρτήτως της χώρας προέλευσης ή του περιεχομένου που ανεβάζουν. Όλοι υπάγονται στους ίδιους κανόνες – ακόμα και οι πολιτικοί.

Χαιρετίσαμε τις πρωτοβουλίες του Parco.Gov.Gr και ξεκινήσαμε αμέσως συζητήσεις για την εφαρμογή Kids Wallet, προκειμένου να διαπιστώσουμε αν μπορεί να διασυνδεθεί με τα δικά μας συστήματα.

Σε ό,τι αφορά το Parco.Gov.Gr, επιμένουμε πως η ασφάλεια των ανηλίκων -και γενικά η ψηφιακή ασφάλεια- είναι υπόθεση όλων: δεν αφορά μόνο τα παιδιά, αλλά και τους ενήλικες, οι οποίοι χρειάζονται επίσης καθοδήγηση και ενημέρωση για τη χρήση των ψηφιακών μέσων. Από την πλευρά μας, αξιοποιούμε όλα τα διαθέσιμα εργαλεία.

Αν υπάρχουν επιπλέον τοπικές πρωτοβουλίες, όπως το Parco.Gov.Gr, είναι σημαντικό να ενσωματώνουν και λειτουργίες όπως το Family Pairing, ώστε να ενισχύεται η εμβέλεια και η αποτελεσματικότητα των δράσεών μας γύρω από την ψηφιακή ευεξία.

Άρα, αν καταλαβαίνω καλά, η συνεργασία με την ελληνική κυβέρνηση δεν φέρνει απαραίτητα νέα εργαλεία, αλλά λειτουργεί κυρίως ως ένας δίαυλος για να ενημερωθεί περισσότερος κόσμος;

Ακριβώς. Ενισχύει την απήχησή μας.

Έχετε δεχτεί ποτέ αιτήματα ή πίεση από τις ελληνικές αρχές για να κατεβάσετε περιεχόμενο ή να επιβάλετε περιορισμούς;

Όχι, δεν έχει υπάρξει τέτοιο περιστατικό. Υπάρχει μια συγκεκριμένη διαδικασία για τη συνεργασία μας με τις αρχές, για παράδειγμα, όταν πρόκειται για έρευνες της αστυνομίας. Εκτιμούμε ιδιαίτερα τη συνεργασία με τις διωκτικές αρχές, αλλά ισχύουν αυστηροί κανόνες όσον αφορά τη διαβίβαση δεδομένων Ευρωπαίων πολιτών. Γι’ αυτό και φροντίζουμε όλες μας οι διαδικασίες να συμμορφώνονται πλήρως με τη νομοθεσία και να είναι όσο το δυνατόν πιο διαφανείς.

Έχει τύχει να συνεργαστείτε με τις ελληνικές αρχές σε περιπτώσεις όπου ένα παιδί κινδύνευε ή υπήρχε παρενόχληση;

Δεν είναι αρμοδιότητα της δικής μου ομάδας, αλλά γνωρίζω ότι υπάρχει δίαυλος επικοινωνίας ανάμεσα στην ελληνική αστυνομία και την ομάδα μας για ζητήματα επιβολής του νόμου.

Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν έχει υπάρξει συνεργασία γιατί σε περιπτώσεις έρευνας, τηρείται το υψηλότερο δυνατό επίπεδο απορρήτου. Οι αρχές δεν μπορούν να μας ζητήσουν να κατεβάσουμε περιεχόμενο. Μπορούν μόνο να μας ζητήσουν πληροφορίες για σκοπούς παρακολούθησης.

Πώς γίνεται η επαλήθευση της ηλικίας ενός χρήστη; Υπάρχει περίπτωση να υπάρχουν δεκάχρονα παιδιά ενεργά στο TikTok στην Ελλάδα χωρίς να το ξέρετε;

Σε ό,τι αφορά την ηλικία των χρηστών, έχουμε εφαρμόσει ένα ουδέτερο σύστημα εισόδου, το λεγόμενο age gate. Ζητάμε από κάθε χρήστη να δηλώσει την ηλικία του. Αν όμως κάποιος δηλώσει ψεύτικη ηλικία, υπάρχουν πολλοί εσωτερικοί μηχανισμοί ελέγχου που μας βοηθούν να εντοπίσουμε αν πρόκειται για άτομο κάτω των 13 ετών. Αυτό περιλαμβάνει, φυσικά, και αναφορές από την ίδια την κοινότητα, δηλαδή χρήστες που δηλώνουν ότι “αυτός ο λογαριασμός ανήκει σε ανήλικο”, αλλά και εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης.

Θα σας έκανε εντύπωση πόσα παιδιά γράφουν απλώς την ηλικία τους στο βιογραφικό τους μέσα στην εφαρμογή. Οπότε, σε κάποιες περιπτώσεις είναι σχετικά εύκολο να το εντοπίσουμε. Επιπλέον, η συμπεριφορά τους στην πλατφόρμα μπορεί να δημιουργήσει ένα μοτίβο που αναγνωρίζεται από την ΤΝ. Γι’ αυτό και ο αριθμός των λογαριασμών που αφαιρούνται είναι τόσο υψηλός.Φανταστείτε ότι μέσα σε μόλις ένα τρίμηνο έχουν διαγραφεί σχεδόν 21 εκατομμύρια λογαριασμοί ανήλικων χρηστών.

Συνδυάζουμε πολλά διαφορετικά “σήματα” για να αξιολογήσουμε αν ένας χρήστης είναι κάτω των 13 ετών. Μερικές φορές, είναι οι ίδιοι οι γονείς που ανεβάζουν βίντεο με τα παιδιά τους, μια πρακτική που θεωρείται αμφιλεγόμενη.

Αναφέρατε έναν τεράστιο αριθμό λογαριασμών που αφαιρούνται, κάτι που δείχνει και το πολύ μεγάλο ενδιαφέρον των ανήλικων να έχουν λογαριασμό στην πλατφόρμα.

Επίσης δείχνει και ότι έχουν κινητό τηλέφωνο σε αυτή την ηλικία!

 Για την Ελλάδα έχετε στατιστικά για το πόσοι λογαριασμοί αφαιρέθηκαν;

Δυστυχώς όχι. Δεν μπορούμε να δώσουμε συγκεκριμένα στοιχεία για την Ελλάδα, καθώς και εντός της ΕΕ οι χρήστες μετακινούνται συχνά. Μπορεί, για παράδειγμα, να έχουν δημιουργήσει τον λογαριασμό τους σε άλλη χώρα. Αυτό καθιστά δύσκολο τον ακριβή εντοπισμό των δεδομένων σε εθνικό επίπεδο.

Πώς απαντάτε στην ανησυχία ότι ο αλγόριθμος του TikTok μπορεί να “παγιδεύει” τους χρήστες σε έναν φαύλο κύκλο τοξικού περιεχομένου; Έχετε διαπιστώσει κάτι τέτοιο στην Ελλάδα;

Η διαφοροποίηση του περιεχομένου είναι κάτι που έχει προβλεφθεί εξαρχής στον σχεδιασμό του αλγορίθμου μας. Αποφεύγουμε να προτείνουμε συνεχώς τα ίδια βίντεο ή τους ίδιους ήχους. Ο αλγόριθμος προσπαθεί να εμπλουτίζει συνεχώς τη ροή με περιεχόμενο που δεν έχεις ξαναδεί, συχνά με βίντεο που είναι δημοφιλή στην περιοχή σου.

Κι αυτό μπορείς να το διαπιστώσεις και ο ίδιος: υπάρχει η λειτουργία “Γιατί αυτό το βίντεο”, που εξηγεί γιατί σου εμφανίστηκε κάποιο περιεχόμενο. Για παράδειγμα, μπορεί να είναι επειδή το έχει δει κάποιος φίλος σου, ή επειδή είδες κάτι παρόμοιο στο παρελθόν. Στόχος μας είναι να αποφεύγουμε τη μονοτονία και τη δημιουργία “φούσκας”.

Παράλληλα, έχουμε αναπτύξει εργαλεία για τον περιορισμό του χρόνου παραμονής στην πλατφόρμα, ειδικά για ανηλίκους. Δεν πρόκειται μόνο για ένα απλό χρονικό όριο. Μέσα από τη λειτουργία Family Pairing, οι γονείς μπορούν να θέσουν χρονικά όρια χρήσης, ενώ από τις 10 το βράδυ ενεργοποιείται αυτόματα μια συνεδρία διαλογισμού για τους ανήλικους χρήστες.

Και αυτό δεν είναι απλώς ένα pop-up που μπορεί κανείς να παρακάμψει. Η εφαρμογή μπλοκάρει πλήρως. Δίνεται έτσι στους χρήστες μια πραγματική ευκαιρία να κάνουν παύση και να σκεφτούν. Αυτό θεωρούμε πως είναι ουσιαστικό.

Θεωρείτε ότι αυτές οι λούπες τοξικού περιεχομένου δεν υπάρχουν; 

Προσπαθούμε να τις αποφεύγουμε με κάθε τρόπο. Περιορίζουμε και τις αναζητήσεις για τοξικό περιεχόμενο. Αν κάποιος ψάξει λέξεις σχετικές με επικίνδυνες πρακτικές, μπορεί να οδηγηθεί σε γραμμές βοήθειας ή οδηγούς ασφαλείας. Κάνουμε καμπάνιες για την ψυχική υγεία, την Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου, τον Μήνα Κυβερνοασφάλειας κ.ά. Θέλουμε να ενταχθούμε στη συζήτηση που ήδη υπάρχει.

Έχετε εντοπίσει προκλήσεις (challenges) ή τάσεις (trends) που να είναι επικίνδυνες για ανήλικους στην Ελλάδα;

Σε αρκετές περιπτώσεις, αυτές οι λεγόμενες “προκλήσεις” αποδεικνύονται τελικά fake news. Και αυτό δεν βοηθά καθόλου στην προσπάθεια να ενδυναμώσουμε γονείς και χρήστες. Χρειάζεται να ξεχωρίζουμε τι είναι μια τάση (trend) και τι μια πρόκληση (challenge). Αν, για παράδειγμα, ένα παιδί κάνει κάτι επικίνδυνο και το καταγράψει με το κινητό του, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι αποτελεί TikTok challenge. Πρόκληση σημαίνει κάλεσμα για συμμετοχή, κάτι που το ακολουθεί μια ολόκληρη κοινότητα. Όχι ένα μεμονωμένο περιστατικό.

Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στις λέξεις που χρησιμοποιούμε. Αν ήμουν γονιός και διάβαζα ότι τα παιδιά κάνουν επικίνδυνα πράγματα, θα ανησυχούσα πολύ. Αυτό όμως το είδος της ανησυχίας συχνά δημιουργεί απόσταση ανάμεσα στις γενιές, δεν βοηθά στον διάλογο, ούτε στην ενεργοποίηση εργαλείων όπως το Family Pairing.

Το πρόβλημα με τα fake news είναι ότι, ακόμα κι αν πρόκειται για κάτι αναληθές, μπορεί κάποιος να το δει και να το αντιγράψει. Να πει “καλή ιδέα” και να δοκιμάσει ένα επικίνδυνο challenge. Και έχουμε δει περιπτώσεις όπου, με το που γίνεται κουβέντα για τέτοιες πρακτικές, αυξάνονται οι σχετικές αναζητήσεις. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να αποδειχθεί πραγματικά επικίνδυνο για την κοινωνία συνολικά.

Επομένως θεωρείτε ότι οι επικίνδυνες προκλήσεις στο ελληνικό TikTok είναι κυρίως fake news;

Εξαρτάται από την κάθε περίπτωση. Η ομάδα εποπτείας λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο και παρακολουθεί διαρκώς για τέτοιες τάσεις. Αν εντοπίσουμε κάτι επικίνδυνο, είτε αφαιρούμε το περιεχόμενο είτε περιορίζουμε την ορατότητά του. Δεν αγνοούμε το πρόβλημα, έχουμε μια ολόκληρη ομάδα που ασχολείται αποκλειστικά με αυτό. Αλλά, ναι, πολλές από αυτές τις περιπτώσεις δεν αποτελούν πραγματικά trends. Είναι μεμονωμένα περιστατικά, που συχνά παρουσιάζονται ως τάσεις χωρίς να είναι.

Έχετε εντοπίσει στην Ελλάδα, επικίνδυνες τάσεις (trends) σε σχέση με ψυχική υγεία ή διατροφικές διαταραχές;

Έχουμε ερευνήσει κάποιες περιπτώσεις στην Ελλάδα, ναι. Είμαστε πολύ προσεκτικοί. Υπάρχουν 4,3 εκατομμύρια χρήστες του TikTok στην Ελλάδα, κι αυτό σημαίνει μεγάλη ποικιλία περιεχομένου. Κάποιοι εκφράζουν προσωπικές δυσκολίες και αυτό δεν είναι πάντα αρνητικό. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να λειτουργεί και υποστηρικτικά για άλλους. Όταν όμως πρόκειται για επικίνδυνο περιεχόμενο ή αναζητήσεις που προκαλούν ανησυχία, παρεμβαίνουμε. Είτε προληπτικά, με τις δικές μας διαδικασίες, είτε ως ανταπόκριση στα σήματα που λαμβάνουμε από τα μέσα ενημέρωσης, από φορείς, από τις αρχές και, κυρίως, από την ίδια την κοινότητα.

Αν ένας ανήλικος εκτεθεί σε επιβλαβές περιεχόμενο μέσα από τον αλγόριθμο, ποιος έχει τελικά την ευθύνη: ο γονιός, το κράτος ή η πλατφόρμα;

Εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού. Αν είναι κάτω των 13, δεν θα έπρεπε να βρίσκεται καθόλου στην πλατφόρμα. Αν έχει κινητό και κανείς δεν παρακολουθεί τη δραστηριότητά του, τότε είναι απαραίτητη η συνεργασία με τους γονείς. Αυτό είναι το πιο κρίσιμο σημείο. Όλοι οι εμπλεκόμενοι έχουν τον ρόλο τους. Η πλατφόρμα προσφέρει εργαλεία και δυνατότητες εκπαίδευσης. Το κράτος επίσης, είτε μέσα από το Parco.gov.gr, είτε μέσω δράσεων στα σχολεία. Αλλά στο τέλος, η ευθύνη ανήκει και στους γονείς, όπως ακριβώς ισχύει και νομικά: αν ένα παιδί κάνει κάτι παράνομο, οι γονείς είναι υπόλογοι. Το ίδιο πρέπει να ισχύει και στον ψηφιακό κόσμο. Αυτό είναι και το πνεύμα του Κανονισμού για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA).

Αυτό που λέτε μου θυμίζει μια σειρά στο Netflix, το Adolescence. Είναι μεν μυθοπλασία, αλλά έγινε viral ως ρεαλιστική. Δείχνει ένα παιδί που, ενώ χρησιμοποιούσε νόμιμα τις πλατφόρμες, παγιδεύτηκε σε έναν καταστροφικό αλγόριθμο.

Ναι, αυτά συμβαίνουν όταν δεν υπάρχει διάλογος ανάμεσα σε γονείς και παιδιά. Όταν το παιδί γυρνά από το σχολείο, δεν αρκεί να ρωτάς “πώς πέρασες σήμερα;”. Χρειάζεται να ανοίγεις συζητήσεις όπως “τι είδες σήμερα στο TikTok;”, “σου άρεσε αυτό που είδες;”, “σε ενόχλησε κάτι;”. Μέσα από τέτοιες κουβέντες μπορούν να μπουν όρια και να χτιστεί εμπιστοσύνη.

Αυτό προσπαθούμε να ενισχύσουμε και μέσα από τον οδηγό μας για γονείς. Δεν είναι εύκολο, αλλά είναι απαραίτητο. Η ψηφιακή παιδεία πρέπει να γίνει προτεραιότητα για όλους, όχι μόνο για τα παιδιά. Επηρεάζει ολόκληρη την κοινωνία: γονείς, μαθητές, εκπαιδευτικούς, τα ΜΜΕ και φυσικά το ίδιο το κράτος.

Γιατί το TikTok επιτρέπει σε influencers με εκατοντάδες ανήλικους followers να ανεβάζουν διαφημιστικό περιεχόμενο χωρίς να το δηλώνουν;

Αυτό είναι ευθύνη των δημιουργών. Τους δίνουμε όλα τα εργαλεία για να δηλώσουν ότι πρόκειται για διαφημιστικό περιεχόμενο. Αλλά δεν συμμετέχουμε στις συμφωνίες τους με τα brands, δεν ξέρουμε τι χρήματα πήραν. Αυτό είναι δουλειά των αρμόδιων αρχών.

Ποιος το ελέγχει αυτό στην Ελλάδα;

Η αρχή που είναι υπεύθυνη για την προστασία των καταναλωτών. Γιατί πρόκειται για αδήλωτη διαφήμιση, κάτι που είναι παράνομο. Αλλά εμείς, ως TikTok, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τις συμφωνίες μεταξύ brand και δημιουργού.

Το TikTok έχει τα εργαλεία να ρυθμίζει το περιεχόμενο για τους νεότερους χρήστες, αλλά έχει κατηγορηθεί ότι τελικά προωθεί ό,τι φέρνει engagement. Τι απαντάτε;

Κάθε For You feed είναι μοναδικό. Δεν έχει νόημα να λέμε ότι το TikTok είναι μία “ενιαία” πλατφόρμα που προωθεί επικίνδυνο περιεχόμενο. Έχουμε πολύ ξεκάθαρους κανόνες για τέτοιο υλικό και στην τελική, δεν μας συμφέρει. Το TikTok βασίζεται στη διαφήμιση. Δεν θέλουμε να μας βλέπουν σαν “την επικίνδυνη πλατφόρμα”.

Γι’ αυτό επενδύουμε δισεκατομμύρια στην ασφάλεια: έχουμε moderators, ειδικούς, συνεργασίες με φορείς και πανεπιστήμια, κάνουμε τοπικές δράσεις για γονείς, για παιδιά. Είναι και θέμα στρατηγικής, όχι μόνο ευθύνης.