Διετή Προγράμματα Επαγγελματικής Κατάρτισης: Οι κατηγορίες και οι προτάσεις προς τα ΑΕΙ

To υπόβαθρο, οι μεθοδολογικές προσεγγίσεις και οι προοπτικές των διετών προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης στα ΑΕΙ, είναι το τελευταίο διάστημα στο επίκεντρο του υπουργείου Παιδείας, ενώ προτείνει εκ των τριών βασικών αξόνων να κατηγοριοποιηθούν ως εξης:

Στα προγράμματα γενικού σκοπού, και στα προγράμματα με έμφαση στις νέες τεχνολογίες και την καινοτομία . Σε αυτή την κατηγορία κατατάσσονται ειδικότητες με «αναδυόμενο» χαρακτήρα, που συνδυάζουν τεχνικές δεξιότητες με «Key Enabling Technologies» (όπως τα μικροηλεκτρονικά, η βιομηχανική βιοτεχνολογία, τα νανοϋλικά και η φωτονική). Υποδείγματα σε αυτή την περίπτωση είναι οι συντηρητές μνημείων και εικόνων με τεχνολογία laser και οι εξειδικευμένοι τεχνικοί που χρειάζονται για τη συντήρηση και την επιδιόρθωση εργαστηριακού εξοπλισμού στα Ερευνητικά Κέντρα, τα Πανεπιστήμια και τα Νοσοκομεία.

Υπενθυμίζεται ότι τα προγράμματα απευθύνονται σε απόφοιτους των Επαγγελματικών Λυκείων (ΕΠΑ.Λ) και πρόκειται για μια σημαντική καινοτομία στο ελληνικό περιβάλλον, η οποία εξελίσσεται παράλληλα και συμπληρωματικά προς την ενοποίηση του εκπαιδευτικού-ερευνητικού χώρου με την απορρόφηση Τμημάτων Τ.Ε.Ι. από Πανεπιστήμια και την ίδρυση πανεπιστημιακών Ερευνητικών Κέντρων.

Όπως είναι γνωστό τα βασικά ζητούμενα των διετών προγραμμάτων είναι, η επιλογή κατάλληλων ειδικοτήτων, η διασφάλιση της υψηλής τους ποιότητας, η μέριμνα για τη βιωσιμότητά τους και η ολοκληρωμένη εφαρμογή του μέτρου.

Ωστόσο, υπάρχει έντονος προβληματισμός εάν τα διετή προγράμματα θα σχεδιασθούν επί τη βάσει της ζήτησης που υπάρχει στη σημερινή αγορά εργασίας ή επί τη βάσει μιας πιο μακροπρόθεσμης αναπτυξιακής προοπτικής που περιλαμβάνει αναδυόμενα επαγγέλματα. Η απάντηση – για το υπουργείο Παιδείας- δεν είναι αυτονόητη και έρχεται μέσα από μεταβαλλόμενες συνθήκες που αναμφίβολα θα επηρεάσουν το προφίλ της ελληνικής οικονομίας και την απασχόληση τα επόμενα χρόνια.

Αλλωστε από το «Ολιστικό Σχέδιο Ανάπτυξης» που έχει πρόσφατα δημοσιευθεί, προτείνεται ο σχεδιασμός τριών κατηγοριών διετών προγραμμάτων:

Κατηγορία Ι: Προγράμματα «γενικού σκοπού», με στόχευση ποικίλες ειδικότητες στις μικρο-μεσαίες επιχειρήσεις και τη βιομηχανία.

Κατηγορία ΙΙ: Τοπο-ειδικά προγράμματα, με έμφαση στην πρωτογενή παραγωγή.

Κατηγορία ΙΙΙ: Προγράμματα εστιασμένα στις νέες τεχνολογίες και την καινοτομία, με προοπτική τον εκσυγχρονισμό των δημοσίων υπηρεσιών, την  υποστήριξη του εκπαιδευτικού-ερευνητικού οικοσυστήματος, τις μελλοντικές επενδύσεις στην πράσινη-γαλάζια ανάπτυξη και την παραγωγή προϊόντων με υψηλή προστιθέμενη αξία.

Συνιστάται πλέον στα Ιδρύματα να επιλέξουν ένα λιτό και ισορροπημένο «μείγμα» προγραμμάτων, με βάση πρωτίστως τον στρατηγικό τους σχεδιασμό και τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα, έτσι ώστε να αναδεικνύεται κάθε φορά η ειδοποιός διαφορά με τα ήδη υπάρχοντα προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και μαθητείας στα Ι.Ε.Κ. που λειτουργούν στη χώρα.

Στον αντίποδα των αστήρικτων ισχυρισμών, εμπεριστατωμένες έρευνες στην Ελλάδα αποκαλύπτουν ελλείψεις σε συμβατικές ειδικότητες, όπως τα στελέχη πληροφορικής, οι ειδικοί τεχνίτες και οι μηχανικοί, τα στελέχη στο marketing και τα στελέχη στην παροχή υπηρεσιών υγείας (Πίνακας Ι).

Καλές πρακτικές σε άλλες χώρες

Διετή προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης λειτουργούν με επιτυχία σε πολλές χώρες, όπως η Αγγλία, η Αυστρία και η Δανία, ενώ αντίστοιχες δομές θεσμοθετούνται στη Γερμανία. Προεξάρχον στον ευρωπαϊκό χώρο είναι ωστόσο το υπόδειγμα της Γαλλίας16.

Στη Γαλλία λειτουργούν δύο είδη διετών προγραμμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης: τα DEUST (Diplôme d’ études Universitaires Scientifiques et Techniques) στα Πανεπιστήμια και τα DUT (Diplôme Universitaire de Technologie) που παρέχονται στα πανεπιστημιακά Τεχνολογικά Ινστιτούτα (IUTs). Τα DUT παρέχουν μαθήματα σε 24 διαφορετικές ειδικότητες στη βιομηχανική παραγωγή και στον τομέα των υπηρεσιών. Το φάσμα των αντικειμένων που διδάσκονται και η στενή συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους, η οποία εξασφαλίζει άριστες προοπτικές απασχόλησης, έχουν καταστήσει αυτά τα προγράμματα ιδιαιτέρως δημοφιλή.

Όπως φαίνεται στον Πίνακα ΙΙ, τα DUT είναι εστιασμένα στην επαγγελματική  σταδιοδρομία. Μετά τη λήψη του Baccalauréat (ή ισοδυνάμου), οι  σπουδαστές/στριες εισάγονται στα IUTs -που είναι συνδεδεμένα με τα Πανεπιστήμια. Για κάθε φοιτητή/τρια προβλέπεται υποστήριξη από μέλη του διδακτικού προσωπικού που λειτουργούν ως μέντορες (tutors) και σχεδιάζεται ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα (project). Οι σπουδαστές/στριες εξειδικεύονται σε ένα συγκεκριμένο επαγγελματικό πεδίο μέσω θεωρητικής εκπαίδευσης και πρακτικής άσκησης. Το Δίπλωμα που απονέμεται έχει χαρακτήρα Εθνικού Πιστοποιητικού και επιτρέπει/διευκολύνει την άμεση ένταξη στην αγορά εργασίας ή τη συνέχιση των σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.