Μαθήματα επιλογής στα Λύκεια: Έλλειψη στρατηγικού εκπαιδευτικού σχεδιασμού

Δυστυχώς, όπως αναλύθηκε σε προηγούμενο άρθρο, οι λύσεις που μπορούσαν να εφαρμοστούν από την ελληνική κυβέρνηση για την έναρξη αυτής της δύσκολης σχολικής χρονιάς έμειναν στα συρτάρια του Υπουργείου Παιδείας.

Με τι ασχολήθηκε όμως αυτό το χρονικό διάστημα η ηγεσία του; Ποιες αλλαγές θεσμοθετήθηκαν κατά τη διάρκεια της καραντίνας και απορρόφησαν το χρόνο που έπρεπε να αφιερωθεί στην παιδαγωγικά ορθή αντιμετώπιση της πανδημίας; Μία αλλαγή αφορά το ωρολόγιο πρόγραμμα του Γενικού Ημερήσιου Λυκείου και αφορά άμεσα 300.000 μαθητές περίπου.

Αλλαγές στο ωρολόγιο πρόγραμμα: Κατάργηση κλάδων, υποβάθμιση διδακτικών αντικειμένων και εξοβελισμός πανελλαδικώς εξεταζομένων μαθημάτων.

Η πρόσφατη αλλαγή του ωρολογίου προγράμματος του Ημερήσιου Γενικού Λυκείου είχε σαν αποτέλεσμα την πλήρη κατάργηση μαθημάτων επιλογής (Καλλιτεχνική Παιδεία, Διαχείριση Φυσικών Πόρων, Ευρωπαϊκό Πολιτισμό, Γραμμικό Σχέδιο, Ελεύθερο Σχέδιο). Επίσης, αποτέλεσμα αυτής της αλλαγής ήταν η δραστική μείωση των μαθημάτων που διδάσκουν οι κλάδοι ΠΕ78 (Κοινωνιολόγοι) και ΠΕ80 (Οικονομολόγοι) στα Ημερήσια Γενικά Λύκεια της χώρας (Βασικές αρχές Πολιτικών Eπιστημών, Σύγχρονος Κόσμος, Κοινωνιολογία Προσανατολισμού Θεωρητικών Σπουδών) κατά 80% και 55% αντίστοιχα. Ποια εξήγηση έδωσε το Υπουργείο;

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε η Υπουργός Παιδείας στην επίκαιρη ερώτηση, όσον αφορά στα επιλεγόμενα μαθήματα, ο λόγος κατάργησής τους είναι ότι οι μαθητές/-τριες δεν επιλέγουν τα μαθήματα της Καλλιτεχνικής Παιδείας.

Η ομάδα των ΣΥΝΕΚ της Β Αθήνας σε συνεργασία με τα μέλη του Δ.Σ. του ΚΕΜΕΤΕ της ΟΛΜΕ Μαρία Γεωργαρίου (Γενική Γραμματέας) και Διονύση Προβή, συνέλεξαν και επεξεργάστηκαν στοιχεία από τα μισά περίπου Ημερήσια Γενικά Λύκεια της περιοχής για τα μαθήματα επιλογής που διδάχθηκαν το σχολικό έτος 2020-2021. Τα αποτελέσματα είναι τα εξής:

Πίνακας 1

Στον πίνακα 1 βλέπουμε ότι η Καλλιτεχνική Παιδεία ήταν το μάθημα επιλογής με τα περισσότερα τμήματα συγκριτικά με τα άλλα μαθήματα επιλογής στα σχολεία. Μάλιστα, στο 95% των σχολικών μονάδων υπήρχε ένα τουλάχιστον τμήμα Καλλιτεχνικής Παιδείας, στα 2/3 αυτών δε, υπήρχαν τουλάχιστον δύο. Το ποσοστό που δίνει η Υπουργός στο βίντεο της επίκαιρης ερώτησης (2%) αφορά μόνο ένα μάθημα από τα τρία της Καλλιτεχνικής Παιδείας (Μουσική) και όχι και τα τρία συνολικά. Επιπλέον, είναι το ποσοστό σε πανελλαδικό επίπεδο, δηλαδή συνυπολογίζει και περιοχές όπου το μάθημα της Μουσικής αποκλειόταν από την αρχή σαν επιλογή λόγω της έλλειψης διδακτικού προσωπικού.

Πίνακας 2

Τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγουμε είναι τα εξής:

Από τα αριθμητικά δεδομένα προκύπτει ότι ο ισχυρισμός της Υπουργού περί «χαμηλής ζήτησης» των καλλιτεχνικών μαθημάτων στο λύκειο είναι αίολος και παραπλανητικός. Ακόμα όμως και αν πράγματι υφίστατο ως λόγος, η κατάργηση των επιλεγόμενων λόγω «χαμηλής ζήτησης» δεν είναι παιδαγωγικό και επιστημονικό κριτήριο, αλλά κριτήριο που προέρχεται από το χώρο της οικονομίας και είναι ξένο προς τους στόχους της εκπαίδευσης.

Παράλληλα, φανερώνει έλλειψη στρατηγικού εκπαιδευτικού σχεδιασμού. Μια μακρόπνοη εκπαιδευτική πολιτική οφείλει να βρει τρόπους να εισαγάγει και να θεμελιώσει την αισθητική παιδεία στο εκπαιδευτικό σύστημα, αλλάζοντας ενδεχομένως και τις στάσεις (κριτήριο επιλογής) των μαθητών/-τριών μυώντας τους/τες στην τέχνη, τη στιγμή μάλιστα που κανείς δεν αρνείται την πολυεπίπεδη αξία της.

Ανάλογα είναι και τα συμπεράσματα που αφορούν στην κατάργηση του επιλεγόμενου μαθήματος «Διαχείριση Φυσικών Πόρων», το μοναδικό μάθημα που συνδέεται με τον ευαίσθητο τομέα της καλλιέργειας της οικολογικής συνείδησης.

Το αναληθές του ισχυρισμού της Υπουργού αποδεικνύεται από το γεγονός ότι τα Λατινικά, που από το σχολικό έτος 2021-2022 θα αντικαταστήσουν την Κοινωνιολογία στον προσανατολισμό θεωρητικών σπουδών, επιλέχθηκαν από τα παιδιά σε ποσοστό 6,76%, παρά τη διαθεσιμότητα εκπαιδευτικών σε όλα τα σχολεία (φιλολόγων) και την πολυετή διδασκαλία τους στο ελληνικό σχολείο. Σαφώς δεν πρέπει το γεγονός αυτό να θεωρηθεί λόγος πλήρους κατάργησής τους, εφόσον υπήρξαν μαθητές/-τριες που το ενέταξαν στις προτιμήσεις τους.

Όσον αφορά δε στη συρρίκνωση των διδακτικών αντικειμένων που σχετίζονται με τους τομείς των Κοινωνικών και Οικονομικών Επιστημών, δεν υπάρχει καμία πειστική και επιστημονικά τεκμηριωμένη απάντηση από την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας, ούτε όμως και από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, που γνωμοδοτεί για τις αλλαγές στο ωρολόγιο πρόγραμμα.

Σχετικά με τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα ειδικά μαθήματα (π.χ. Σχέδιο, ξένες γλώσσες, ειδικά μουσικά μαθήματα), το Υπουργείο προκρίνει, για ορισμένα εξ αυτών, τη λύση της «ενισχυτικής» διδασκαλίας εκτός ωρολογίου προγράμματος (14:00 – 16:00), διακρίνοντάς τα πλέον σε τρεις κατηγορίες: Αυτά που είναι υποχρεωτικά (Αγγλικά, Φυσική Αγωγή), αυτά που είναι επιλογής εντός ωρολογίου προγράμματος (Γαλλικά, Γερμανικά, 08:00 – 14:00) και αυτά που θα διδάσκονται 14:00 – 16:00, με άγνωστο μέχρι στιγμής κριτήριο.

Μάλιστα, λανθασμένα χρησιμοποιείται ο όρος «ενισχυτική» αφού δεν θα υπάρχει η εντός ωρολογίου προγράμματος διδασκαλία τους. Επιπλέον, κι ενώ το Υπουργείο με εγκύκλιο αποφάσισε βεβιασμένα να ολοκληρώσει τις τοποθετήσεις εκπαιδευτικών σε λειτουργικά κενά μέχρι τις 14 Αυγούστου, δεν υπάρχει σχετική πρόβλεψη για δημιουργία τμημάτων ειδικών μαθημάτων και τοποθετήσεων εκπαιδευτικών.

Το κριτήριο της «χαμηλής ζήτησης» που προτάχθηκε από το Υπουργείο για να δικαιολογήσει τα νέα ωρολόγια προγράμματα δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, δεν έχει παιδαγωγική βάση και μαρτυρά αποσπασματική εκπαιδευτική πολιτική. Παράλληλα, απαξιώνει πλήρως την κουλτούρα της επιλογής μαθημάτων με βάση τις κλίσεις των μαθητών/-τριών, η οποία ήταν πράγματι περιορισμένη, και θα έπρεπε να διευρυνθεί αντί να καταργηθεί, στο πλαίσιο ενός σχολείου που ενθαρρύνει τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα των μαθητών/-τριών.

Το ερώτημα, ωστόσο, παραμένει: ποιος πραγματικά ήταν ο λόγος που οδήγησε σε αυτά τα ωρολόγια προγράμματα; Και επιπλέον, το Υπουργείο σκοπεύει να εφαρμόσει και σε άλλες περιπτώσεις το κριτήριο της «χαμηλής ζήτησης», όπως για παράδειγμα τομείς και ειδικότητες των ΕΠΑΛ και σχολές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης διευρύνοντας για άλλη μια φορά το πεδίο των ιδιωτικών εκπαιδευτικών επιχειρήσεων;

Ευχαριστούμε πολύ τους/τις συναδέλφους που μας βοήθησαν στη συλλογή των στατιστικών στοιχείων.

Άρθρο της Μαρίας Γεωργαρίου (γραμματέας του Δ.Σ. του ΚΕΜΕΤΕ της ΟΛΜΕ) και του Διονύση Προβή (μέλος του Δ.Σ. του ΚΕΜΕΤΕ της ΟΛΜΕ).