Άνοιγμα σχολείων βλέποντας και κάνοντας – Η σύγκριση με την Ιταλία

Mια σειρά από ερωτήματα υπάρχουν αυτήν την περίοδο στο μυαλό όλων των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας (γονέων, εκπαιδευτικών, μαθητών): πώς θα λειτουργήσουν τα σχολεία τον Σεπτέμβρη; Ποια μέτρα και ποιες νομοθετικές πρωτοβουλίες έχει πάρει το Υπουργείο; Υπάρχουν προτάσεις που δεν έχουν υλοποιηθεί; Τι γίνεται σε άλλες χώρες του εξωτερικού; Πώς θα ανοίξουν τα σχολεία στην Ελλάδα:

Σύμφωνα με δηλώσεις της Υπουργού Παιδείας κ. Κεραμέως, τα σχολεία θα ανοίξουν κανονικά στις 7 Σεπτέμβρη, με υποχρεωτική χρήση μάσκας σε όλες τις βαθμίδες, από νηπιαγωγείο ως και Λύκειο. Έμμεσα δικαιώνονται οι εκπαιδευτικοί που διαμαρτύρονταν στο τέλος της προηγούμενης σχολικής χρονιάς για ελλιπή μέτρα προστασίας στα σχολεία, όταν τότε μας διαβεβαίωναν οι ειδικοί ότι τα παιδιά δεν μπορούν να μεταδώσουν τον ιό. Το μόνο βέβαιο είναι ότι οι αποστάσεις αποκλείεται να τηρηθούν, ειδικά στις μικρότερες ηλικίες.

Επιπλέον, το Υπουργείο θεωρεί ότι η λύση των διαλειμμάτων ανά δύο ώρες αρκεί ακόμα και στα μεγαλύτερα σχολεία της χώρας που αριθμούν 800 μαθητές περίπου.

Ιταλία: Επαναλειτουργία των σχολείων με περισσότερους εκπαιδευτικούς και αίθουσες για αποτελεσματικότερη μάθηση και λιγότερους κινδύνους

Στα τέλη Ιουνίου δόθηκε στη δημοσιότητα ένα σχέδιο επαναλειτουργίας των σχολείων με κύριο στόχο τη δια ζώσης διδασκαλία των μαθητών στην Ιταλία. Για να τον πετύχουν αυτό, αποφάσισαν να ανοίξουν 3.000 επιπλέον σχολικές μονάδες και να προσλάβουν 50.000 παραπάνω εκπαιδευτικούς ώστε ο αριθμός των μαθητών ανά τμήμα να μην ξεπερνά τους 15.

Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά η Ιταλίδα Υπουργός Παιδείας «δεν γίνεται να γυρίσουμε πίσω σε αίθουσες – κοτέτσια»

Η επένδυση για την εκπαίδευση θα φτάσει τα 2,5 δις για να μπορέσουν οι μαθητές να κάνουν μάθημα με ασφάλεια, με απόσταση τουλάχιστον ενός μέτρου μεταξύ τους. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση που χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά κατά τη διάρκεια της καραντίνας σε όλες τις βαθμίδες, θα χρησιμοποιείται πλέον μόνο στο λύκειο και εκεί προαιρετικά.

Επιπλέον, αποφασίστηκε να δοθεί στους εκπαιδευτικούς ένα ποσό από 80 ως 100€ ως αναγνώριση των προσπαθειών τους. Η λύση που επέλεξε η κυβέρνηση της Ιταλίας βασίζεται στο τετράπτυχο: λιγότεροι μαθητές ανά τμήμα, μεγαλύτερη ασφάλεια, καλύτερη εκπαίδευση για όλους, περισσότερα έξοδα για την εκπαίδευση.

Ποιες λύσεις όμως φαίνεται να υιοθετεί αυτή τη στιγμή το Υπουργείο Παιδείας και η κυβέρνηση στην Ελλάδα; Σε ποιον από τους τέσσερις αυτούς πυλώνες βασίζεται;

Όσον αφορά στον αριθμό των μαθητών ανά τμήμα, η ελληνική κυβέρνηση κινείται αντίθετα από τη λογική των μικρότερων τμημάτων που εφαρμόζεται σε όλον τον κόσμο. Με νόμο που ψήφισε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ο αριθμός των μαθητών στα τμήματα του Δημοτικού θα μπορεί να φτάσει πλέον τους 25, ενώ μέχρι πέρυσι δεν ξεπερνούσε τους 22.

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Αν για παράδειγμα στην Α τάξη σε ένα σχολείο φέτος εγγραφούν 24 μαθητές, ενώ μέχρι πέρυσι θα χωρίζονταν σε δύο τμήματα των 12 μαθητών, με τον νέο νόμο που ψηφίστηκε θα συνωστίζονται σε ένα ενιαίο τμήμα των 24 μαθητών. Αν εγγραφούν 48 μαθητές, αντί για 3 τμήματα των 16, θα δημιουργηθούν 2 τμήματα των 24.

Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, δεν έχει γίνει καμία πρόβλεψη για μείωση του αριθμού των μαθητών. Το όριο δημιουργίας επιπλέον τμήματος σε μία τάξη είναι οι 27 μαθητές στα ήδη υπάρχοντα τμήματα. Σε περίπτωση κρούσματος ανάμεσα στους μαθητές, σύμφωνα με τις δηλώσεις της κ. Κεραμέως, θα χρησιμοποιείται η τηλεκπαίδευση.

Η τηλεκπαίδευση είναι μια λύση ανάγκης που πρέπει να χρησιμοποιηθεί το λιγότερο δυνατό, μόνο επικουρικά και όχι σαν κύριο μέσο επικοινωνίας και εκπαίδευσης. Το επίπεδο της εκπαίδευσης που θα λαμβάνουν οι μαθητές θα είναι κατά πολύ χαμηλότερο των άλλων τμημάτων. Αυτή την άποψη την έχουν διατυπώσει όλες οι πλευρές που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα στην εκπαιδευτική διαδικασία (γονείς, εκπαιδευτικοί, μαθητές, ψυχολόγοι, παιδαγωγοί κ.ά.).

Όσον αφορά στα έξοδα για την εκπαίδευση, η κεντρική πολιτική επιλογή είναι αυτή της εξοικονόμησης πόρων. Χαρακτηριστική είναι η σύγκριση στον αριθμό των εκπαιδευτικών ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ιταλία.

Όπως φαίνεται στον πίνακα, στην Ελλάδα προβλέπεται να εργαστούν τουλάχιστον 5.000 λιγότεροι εκπαιδευτικοί το σχολικό έτος 2020-21 σε σχέση με το προηγούμενο, σε αντίθεση με την Ιταλία που θα αυξηθούν κατά 50.000. Το ερώτημα είναι αν θα μπορούσε η Ελλάδα να ακολουθήσει το παράδειγμα της Ιταλίας. Υπάρχουν οι πόροι, οι χώροι και το ανθρώπινο δυναμικό;

1. Ανθρώπινο δυναμικό: Τα τελευταία δέκα χρόνια δεν έχει γίνει κανένας διορισμός, με εξαίρεση αυτούς που έγιναν πρόσφατα στην ειδική αγωγή. Επομένως, υπάρχει και είναι υπεραρκετό.

2. Αριθμός μαθητών ανά τμήμα και κόστος: Το όριο που μπήκε από τους επιδημιολόγους είναι 15 μαθητές ανά τμήμα, όπως θα εφαρμοστεί και στην Ιταλία. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα όχι μόνο μεγαλύτερη ασφάλεια για τους μαθητές, αλλά και καλύτερο επίπεδο εκπαίδευσης, μιας και όλες οι έρευνες λένε ότι τα τμήματα από 15 ως 20 μαθητές έχουν τα καλύτερα εκπαιδευτικά αποτελέσματα. Για να γίνει αυτό χρειάζονται περισσότερες αίθουσες και περισσότεροι εκπαιδευτικοί, περίπου 70% επιπλέον προσωπικό. Το κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό είναι της τάξης του 1 δις €.

Με δεδομένο ότι η χώρα μας έχει αυτή τη στιγμή στα ταμεία της 35δις € και θα πάρει επιπλέον 72 δις€ από την Ε.Ε., αυτό αντιστοιχεί σε λιγότερο από το 1% των ταμειακών αποθεμάτων της.

3. Περισσότερες αίθουσες διδασκαλίας:

Μπορεί να βρει το Υπουργείο Παιδείας περισσότερες αίθουσες; Οι πιθανές πηγές είναι τουλάχιστον τρεις.

Α) Η πρώτη και πλέον σίγουρη είναι οι αίθουσες που δεν χρησιμοποιούνται στα σχολεία που ήδη λειτουργούν. Για παράδειγμα, στο συγκρότημα που στεγάζονται το 3ο Γυμνάσιο και το 3ο Γενικό Λύκειο Χαλανδρίου, οι κενές αίθουσες επαρκούν για τον χωρισμό των τάξεων των δύο αυτών σχολείων σε 15μελή τμήματα. Σε αρκετά σχολεία, αν όχι σε όλα, οι αίθουσες που έχουν είναι περισσότερες από τα τμήματα. Έτσι, δίνεται η δυνατότητα χωρισμού των τμημάτων χωρίς να αλλάξει το καθημερινό πρόγραμμα των μαθητών.

Β) Η δεύτερη πηγή είναι τα σχολεία που καταργήθηκαν ή συγχωνεύθηκαν την περίοδο των μνημονίων. Στον παρακάτω πίνακα βλέπουμε ότι πριν τα μνημόνια υπήρχαν 2.358 επιπλέον δημόσιες σχολικές μονάδες. Κάποιες από αυτές, μπορούν να φιλοξενήσουν μαθητές την ερχόμενη σχολική χρονιά, ώστε να γίνει ο χωρισμός των τμημάτων. Εδώ χρειάζεται η κατάλληλη προετοιμασία εκ μέρους της Πολιτείας. Το καλοκαίρι αυτό, ήταν αρκετό για την εκπόνηση ενός σχεδίου επαναλειτουργίας των σχολικών μονάδων από το Υπουργείο. Δυστυχώς όμως, ο χρόνος που χάθηκε είναι δύσκολο πλέον να καλυφθεί.

Γ) Η τρίτη και τελευταία πηγή είναι και η μικρότερη. Αποτελείται από τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια που δεν φιλοξενούν αυτήν την στιγμή μαθητές στις αίθουσες τους. Για παράδειγμα, το Πολωνικό σχολείο που βρίσκεται στον Δήμο Παπάγου – Χολαργού, ένα σχολείο με 15 αίθουσες όπου μπορεί να λειτουργήσει πλήρως μια ολόκληρη σχολική μονάδα. Ποιο είναι το συμπέρασμα; Λύσεις υπάρχουν και έχουν εφαρμοστεί σε άλλες χώρες. Το μόνο που χρειάζεται είναι έκτακτη χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό και κατάλληλες ενέργειες για προετοιμασία. Δεν πρέπει να χαθεί άλλος πολύτιμος χρόνος. Προέχει η υγεία των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των οικείων τους.

Ο Διονύσης Προβής είναι μέλος του ΔΣ του Κέντρου Εκπαιδευτικών Μελετών και Τεκμηρίωσης της ΟΛΜΕ.