“Γόρδιος δεσμός” το καλώδιο Ελλάδας- Κύπρου

Την ώρα που η Αθήνα διαμήνυε στην Τουρκία ότι το καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας- Κύπρου (Great Sea Interconnector- GSI) θα προχωρήσει άμεσα, μία παρέμβαση από τη Λευκωσία το μετέτρεψε ξανά σε… γόρδιο δεσμό.

Ο Κύπριος υπουργός Οικονομικών, Μάκης Κεραυνός, αμφισβήτησε ειδικότερα τη βιωσιμότητα του έργου, υπό τους δεδομένους όρους, επικαλούμενος δύο μελέτες ανεξάρτητων οργανισμών. Σημείωσε μάλιστα, σε συνέντευξη του στην Καθημερινή της Κύπρου, ότι: “Έχει από το 2010 που συζητείται αυτό το έργο και χαρακτηρίζεται ευρωπαϊκό, καθώς η Κομισιόν αποφάσισε να το χρηματοδοτήσει με 650 εκατομμύρια. Το ερώτημα που θέτω είναι γιατί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που διαθέτει κονδύλια υπό αυστηρούς όρους και συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα, μετά από τόσα χρόνια δεν διερωτάται γιατί δεν έγινε αυτό το έργο;” 

Δήλωση σε πλήρη αντίθεση με τις αποφάσεις του υπουργικού συμβουλίου της Κύπρου, αλλά και τη θέση του Κύπριου υπουργού, Γιώργου Παπαναστασίου, ο οποίος από τη δική του πλευρά όχι μόνο το θεωρεί βιώσιμο αλλά έχει κάνει και βήματα προς την κατεύθυνση υλοποίησης του.

Χωρίς την Κύπρο όμως το καλώδιο δεν μπορεί να προχωρήσει και η Αθήνα καλεί τη Λευκωσία να ξεκαθαρίσει τη θέση της, όπως διαμήνυσε καταρχήν ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Παύλος Μαρινάκης, ( Open) μετά τη χθεσινή ψυχρολουσία.

Η αντίδραση της Αθήνας

Ο δε υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, υπενθύμισε στην ΕΡΤ με νόημα ότι η ΡΑΕΚ (Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Κύπρου) ενέκρινε στις 31 Ιουλίου το σχετικό έσοδο των 25 εκατ. ευρώ για την υλοποίησή του και συμμετέχει στις σχετικές συζητήσεις με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τη ΡΑΑΕΥ για την ολοκλήρωση του έργου, σε αντίθεση με τις επίμαχες δηλώσεις του Κύπριου υπουργού Οικονομικών.

Κυβερνητικά στελέχη τόνιζαν εν τω μεταξύ ότι: “Η δέσμευση της Ελλάδας για την ηλεκτρική διασύνδεση είναι δεδομένη, η Κύπρος πρέπει να ξεκαθαρίσει τη στάση της.” Ξεκαθάριζαν επίσης ότι: “Το έργο δεν μπορεί να πληρωθεί μόνο από τους Έλληνες φορολογούμενους, πρέπει να υπάρχει διαμοιρασμός όπως γίνεται με όλα τα διασυνοριακά έργα.” 

Οι ίδιες πηγές σημείωναν ότι δεν έχουν τεθεί υπόψη της ελληνικής πλευράς οι μελέτες βιωσιμότητας στις οποίες αναφέρθηκε ο κ. Κεραυνός. 

Το συγκεκριμένο έργο, το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι μείζονος σημασία για την Κύπρο γιατί με την ολοκλήρωσή του θα τερματίσει τον ενεργειακό της απομονωτισμό.

Σοκ και ενόχληση στην Αθήνα για τους κεραυνούς Κεραυνού

Οι… κεραυνοί Κεραυνού προκάλεσαν επομένως σοκ, αμηχανία και ενόχληση στην Αθήνα. Πολλώ δε μάλλον που η ελληνική πλευρά είχε πλέον εκφράσει τόσο ξεκάθαρα τη βούληση να προχωρήσει το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας- Κύπρου, που δεν μπορεί να κάνει πλέον πίσω.

Μόλις μια ημέρα πριν τις δηλώσεις του Κύπριου ΥΠΟΙΚ, ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, σε συνέντευξη του στο Action24 έλεγε ότι το GSI θα προχωρήσει καθώς είναι ευρωπαϊκό έργο. 

Ο κ. Γεραπετρίτης είχε αναφερθεί στις αντιδράσεις της Τουρκίας, προειδοποιώντας ότι “θα υπάρξουν συνέπειες, σε περίπτωση που παρεμποδιστούν οι εργασίες για την πόντιση του καλωδίου”. Παραδεχόταν πάντως ότι δεν είχε καθοριστεί η ακριβής ημερομηνία έναρξης εργασιών, επισημαίνοντας ότι το έργο θα κάλυπτε τεράστια θαλάσσια έκταση και ότι θα έπρεπε να εκδοθούν τμηματικές Navtex.

Την ίδια στιγμή, η Κομισιόν εξέφραζε τη στήριξη της στο έργο, απαντώντας στις απειλές της Τουρκίας. Η αρμόδια εκπρόσωπος της Επιτροπής για θέματα ενέργειας, Άνα Κάιζα, τόνισε ειδικότερα τη σημασία που έχει το GSI για την ενεργειακή πολιτική της ΕΕ και δήλωσε ότι: “Είναι σημαντικό να βρεθεί μια λύση και να προχωρήσει αυτό το έργο, δεδομένης της σημασίας του για την περιοχή“. 

Ενώ χθες, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Κωστής Χατζηδάκης, δήλωνε στην ΕΡΤ:

“Πρόκειται για ένα έργο ενταγμένο στον ευρωπαϊκό ενεργειακό σχεδιασμό, από το οποίο κυρίως ωφελημένη θα είναι η Κύπρος για προφανείς λόγους, καθώς αίρει την ενεργειακή της απομόνωση.

Το έργο δεν μπορεί να πληρωθεί μόνο από τους Έλληνες φορολογούμενους, πρέπει να υπάρχει διαμοιρασμός όπως γίνεται με όλα τα διασυνοριακά έργα. Η δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης είναι συγκεκριμένη και έχει εκφραστεί όχι μόνο με δηλώσεις, αλλά και με συγκεκριμένες κινήσεις από υπουργεία και φορείς. Από εκεί και πέρα η κυπριακή κυβέρνηση θα πρέπει να αποσαφηνίσει τη στάση της.” 

Τα ριάλια του καλωδίου

Ο Κύπριος υπουργός Οικονομικών ουσιαστικά έστειλε ένα σαφές μήνυμα στην Αθήνα όσον αφορά στο βιωσιμότητα και όχι απλώς το κόστος του έργου. Διότι το θέμα δεν είναι όπως φαίνεται μόνο ποιος θα πληρώσει τα… ριάλια. Αλλά΄και ότι με το GSI το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας στην Κύπρο θα μειωθεί δραματικά και από τη μείωση του κόστους οι Κύπριοι καταναλωτές θα κερδίσουν, αλλά κάποιοι προφανώς θα χάσουν… Χώρια από το ποιος θα δεχθεί επίθεση πολιτική ή και στο πεδίο από την Τουρκία.

Σημειωτέον ότι η συμμετοχή της κυπριακής πλευράς υπολογίζεται σε 25 εκατ. ευρώ ετησίως από το 2026 και για μια πενταετία. Ο κ. Κεραυνός πάντως χθες υπογράμμισε ότι “με τα σημερινά οικονομικά, τεχνικά και γεωπολιτικά δεδομένα που χαρακτηρίζουν το έργο, η πληρωμή του ποσού των 25 εκατομμυρίων δεν είναι μια απλή υπόθεση. Χρειάζεται πρώτα η διασφάλιση κάποιων σοβαρών παραμέτρων”.

Υπενθυμίζεται ότι η ΕΕ έχει εγκρίνει επιχορήγηση για το GSI ύψους 657 εκατομμυρίων ευρώ μέσω του Μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» (Connecting Europe Faciity) και επιπλέον έχουν παρασχεθεί 100 εκατομμύρια ευρώ από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF). Το καλώδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας- Κύπρου έχει μάλιστα ενταχθεί στα Projects of Common Interest (PCI) της ΕΕ, γεγονός που εξασφαλίζει χρηματοδότηση αλλά και ευρωπαϊκή πολιτική στήριξη.

Αίσθηση όμως προκάλεσε το γεγονός ότι διαρροές από την κυπριακή Προεδρία άδειαζαν τον κ. Κεραυνό, ενώ ο πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Χριστοδουλίδης ανακοίνωσε χθες το βράδυ ότι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ξεκινά έρευνες στην Κύπρο για ενδεχόμενα ποινικά αδικήματα σε σχέση με το GSI, χωρίς να διευκρινίσει κατά ποίων. Ενδεχομένως όμως η ΕΕ να ερευνήσει ποιοι και και γιατί δεν θέλουν το έργο και το υποσκάπτουν, παρότι εγκρίθηκε από το κυπριακό υπουργικό συμβούλιο.

Ο κ. Χριστοδουλίδης δήλωσε όμως επίσης με νόημα ότι: “Δεν υπάρχουν διαφορές με την Ελληνική Κυβέρνηση. Υπάρχουν υποχρεώσεις που έχει αναλάβει ο ΑΔΜΗΕ και για να είναι βιώσιμο το έργο αυτές τις υποχρεώσεις πρέπει να τις υλοποιήσει”. Και επανέλαβε ότι: “Η θέση της Λευκωσίας είναι ξεκάθαρη, η θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι ενιαία. Το έργο είναι στρατηγικής σημασίας. Η βιωσιμότητα του εξαρτάται από την υλοποίηση δεσμεύσεων που έχει αναλάβει ο φορέας υλοποίησης που είναι ο ΑΔΜΗΕ και αναμένουμε την υλοποίηση των συγκεκριμένων δεσμεύσεων.”

Οι απειλές της Τουρκίας και ο κίνδυνος για “Κάσο 2”

Η πόντιση του καλωδίου, μήκους περίπου 900 χιλιομέτρων, θα είναι ένα από τα πιο απαιτητικά τεχνικά έργα διεθνώς. Αλλά και ένα από τα πιο δύσκολα από γεωπολιτικής άποψης, καθώς η Τουρκία απειλεί Ελλάδα και Κύπρο να μην προχωρήσουν με το GSI.

Η Αθήνα θέλει σύμφωνα με πληροφορίες, να ξεκινήσουν οι εργασίες για το ηλεκτρικό καλώδιο ανατολικά της Κάσου μέσα στο φθινόπωρο. Η συγκεκριμένη θαλάσσια περιοχή περιλαμβάνεται στη συμφωνία μερικής οριοθέτησης ΑΟΖ Ελλάδας- Αιγύπτου του 2020 και ταυτόχρονα παρανόμως και στο τουρκολιβυκό μνημόνιο.

Υπενθυμίζεται ότι νότια της Κάσου παρολίγον να σημειωθεί θερμό επεισόδιο τον Ιούλιο του 2024, όταν η Τουρκία έστειλε πέντε πολεμικά πλοία για να εμποδίσει τις έρευνες πόντισης υποβρυχίου καλωδίου από το ιταλικό ερευνητικό Ievoli Relume. Στο οποιο είχε δώσει άδεια η Αθήνα για έρευνες εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων αλλά και σε θαλάσσια περιοχή εντός των 12 ναυτικών μιλίων. Στην περιοχή έσπευσαν και δύο ελληνικά πολεμικά σκάφη, όμως εν τέλει λειτούργησαν οι διπλωματικοί δίαυλοι και το επεισόδιο έληξε.

Η Άγκυρα όμως είχε στείλει ένα σαφές μήνυμα, διαλύοντας τα ροζ συννεφάκια της ελληνοτουρκικής προσέγγισης. Μήνυμα το οποίο επανέλαβε ουσιαστικά πρόσφατα ο Τούρκος ΥΠΕΞ, Χακάν Φιντάν, λέγοντας ότι “η Αθήνα ανοίγει την πόρτα της κρίσης”. 

Καυτός Σεπτέμβριος στα ελληνοτουρκικά

Οι απειλές Φιντάν δεν έχουν βέβαια να κάνουν μόνο με το καλώδιο Ελλάδας- Κύπρου. Δεδομένου ότι στις 10 Σεπτεμβρίου αναμένεται να ανοίξει ο φάκελος των προσφορών για έρευνες υδρογονανθράκων σε δύο οικόπεδα νοτίως της Κρήτης. 

Υπενθυμίζεται ότι η χώρα μας έχει καλέσει τη Λιβύη (και μάλιστα τόσο την επίσημη κυβέρνηση της δυτικής Λιβύης όσο και το καθεστώς Χαφτάρ στην ανατολική Λιβύη) σε συνομιλίες για καθορισμό ΑΟΖ, ωστόσο δεν έχει κλειδώσει ακόμη η έναρξη τεχνικών συνομιλιών. Ενώ η Τουρκία έχει ρίξει δίχτυα και στη Βεγγάζη, επιδιώκοντας την επικύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου του 2019 και από τη Βουλή της Λιβύης, η οποία είναι υπό τον πολιτικό έλεγχο του στρατάρχη Χαλιφα Χαφτάρ.

Για το λόγο αυτό άλλωστε πρόσφατα επισκέφθηκε την Ανατολική Λιβύη ο διευθυντής της Υπηρεσίας Πληροφορίων της Τουρκίας, δεξί χέρι του Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν. Την ίδια στιγμή, η Άγκυρα προσπαθεί να ανοίξει διαύλους ξανά και με την Αίγυπτο, ώστε να εμποδίσει οριοθέτηση ΑΟΖ με την Ελλάδα η οποία θα αναγνώριζε πλήρη κυριαρχικά δικαιώματα στο Καστελόριζο.

Σαφές μήνυμα δε προς την Ελλάδα αποτελεί – πέρα από τις απειλές Φιντάν- το γεγονός ότι μετά από 30 μήνες σημειώθηκαν και πάλι τουρκικές παραβιάσεις. Υπενθυμίζεται ειδικότερα ότι τη Δευτέρα δύο οπλισμένα τουρκικά F16 παραβίασαν το FIR Αθηνών αν και όχι τον ελληνικό εναέριο χώρο.

Ενώ το βράδυ της Τρίτης υπήρξε και επεισόδιο στη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στη Θάσο και τη Σαμοθράκη μεταξύ τουρκικών και ελληνικών αλιευτικών και μάλιστα οι τόνοι ανέβηκαν με τους Τούρκους ψαράδες να πυροβολούν στον αέρα.