Μονεμβασιά: Αποδοκιμασίες κατά Μενδώνη για το τελεφερίκ

Με έντονες αποδοκιμασίες και συνθήματα υποδέχθηκαν κάτοικοι της Μονεμβασιάς την Υπουργό Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, στην περιοχή την Τετάρτη (16/7), διαμαρτυρόμενοι κατά της κατασκευής τελεφερίκ στην καστροπολιτεία, που προωθεί το υπουργείο.

“Και τώρα να σύνθημα που όλους μας ενώνει, κρατήστε το μουσείο, και διώξτε τη Μενδώνη”, “Όχι, όχι, στο τελεφερίκ” φώναζαν μεταξύ άλλων οι κάτοικοι προς την υπουργό Πολιτισμού, η οποία επισκέφτηκε την περιοχή για τα εγκαίνια του Δημοτικού Μουσείου Γιάννη Ρίτσου στην καστροπολιτεία.

“Aγαπάμε και προστατεύουμε τον τόπο μας. Όχι στο τελεφερίκ”, “Ο πολιτισμός σας είναι το χρήμα, κάτω τα χέρια από τον βράχο” έγραφαν τα πανό που κρατούσαν οι κάτοικοι στη συγκέντρωση διαμαρτυρίας.

Όπως φαίνεται και στο παρακάτω βίντεο, κατά την άφιξή της στην είσοδο της καστροπολιτείας, η Λίνα Μενδώνη, στο άκουσμα των συνθημάτων, κατευθύνθηκε προς τους διαδηλωτές, οι οποίοι δεν σταμάτησαν να διατρανώνουν την αντίθεσή τους στο τελεφερίκ. “Αυτή είναι η δημοκρατία σας” ακούγεται να λέει στη συνέχεια η υπουργός και να φεύγει.

Ο Σύλλογος Φίλων Μονεμβάσιας σε δημοσίευσή του μετά την κινητοποίηση, δημοσιεύοντας και φωτογραφίες από το σημείο, αναφέρει:

“Κάτω τα χέρια από το Βράχο. Πολιτισμός σας είναι το χρήμα. Μπράβο σε όσους υψώνουν ανάστημα και απαιτούν την προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Έτσι τιμούμε τον Ποιητή. Ο Βράχος. Τίποτ’ άλλο”.

Νωρίτερα σήμερα, Πέμπτη (17/7) ο Σύλλογος Φίλων Μονεμβασιάς ανέφερε σε ανάρτησή του τα εξής, σχετικά με το σχέδιο του ΥΠΠΟ για την κατασκευή τελεφερίκ:

“Η Μονεμβασιά Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO;

Τον περασμένο Απρίλη δύο υπουργεία προώθησαν αντικρουόμενα σχέδια για το θέμα:

Όπως είναι γνωστό, στις 15 Απριλίου 2025 το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ως όργανο του Υπουργείο Πολιτισμού ενέκρινε ανερυθρίαστα το ανιστόρητο σχέδιο τελεφερίκ.

Ποιος γνωρίζει όμως ότι, τις ίδιες μέρες, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΦΕΚ 186, 10 Απριλίου 2025) δηλώνει ότι «προωθείται η ένταξη της Μονεμβασιάς στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO (σελ. 1762, 1768); Γιατί επί τρεις μήνες και πλέον η δημοτική αρχή δεν ενημερώνει σχετικά με αυτή τη σημαντική εξέλιξη τους πολίτες και την κοινή γνώμη;

Υποστηρίζουμε το σχέδιο του ΥΠΕΝ και καλούμε το ΥΠΠΟ και τη δημοτική αρχή να αποσύρουν το σχέδιο τελεφερίκ που θα υπονομεύσει την υποψηφιότητα της Μονεμβασιάς στην UNESCO! Η UNESCO έχει επανειλημμένα κατακρίνει σχέδια τελφερίκ σε μνημεία σπουδαίας εμβέλειας (στο Μάτσου Πίτσου του Περού, στο Κρακ των Ιπποτών της Συρίας, στην κοιλάδα του Ρήνου της Γερμανίας)!

Πρέπει σήμερα να προστατέψουμε το Βράχο από το τελεφερίκ για να κερδίσουμε αύριο τη σπουδαία αναγνώριση της UNESCO για τον τόπο μας!”.

Έντονες αντιδράσεις από περιβαλλοντικές οργανώσεις

Σημειώνεται ότι από την πρώτη στιγμή που ανακοινώθηκε η πρόθεση του ΥΠΠΟ για κατασκευή τελεφερίκ στην καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς, περιβαλλοντικές οργανώσεις με κοινή ανακοίνωσή τους διατύπωσαν την ανησυχία και την αντίθεσή τους για την εν λόγω ενέργεια, κάνοντας λόγο για ένα έργο που  θα προκαλέσει “μεγάλη αλλοίωση στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον και στις μοναδικές υλικές και άυλες αξίες που αυτό κομίζει”.

Η ανακοίνωση των περιβαλλοντικών οργανώσεων:

“Κατασκευή τελεφερίκ στο κάστρο της Μονεμβασιάς – Συμβολή ή φρένο στην τουριστική ανάπτυξη;

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί η εξέλιξη του θέματος για την κατασκευή δύο αναβατορίων ατόμων στο κάστρο της Μονεμβασίας, με το πρόσχημα της εξυπηρέτησης ατόμων με κινητικά προβλήματα και αναμένουμε με μεγάλο ενδιαφέρον τα αποτελέσματα της εγκριτικής διαδικασίας της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το έργο, η οποία θα ανάψει ή όχι το πράσινο φως για την υλοποίησή του. Οι υπογράφουσες περιβαλλοντικές οργανώσεις, αφού διερευνήσαμε ενδελεχώς το θέμα, καταλήγουμε και προτείνουμε τα εξής:

Το κάστρο της Μονεμβασίας, χώρος τεράστιας ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας, είναι κτισμένο σε έναν απόκρημνο βράχο, συνδυάζοντας με μοναδικό τρόπο το φυσικό περιβάλλον με την πολιτιστική κληρονομιά. Η καστροπολιτεία χρονολογείται στους πρώιμους βυζαντινούς χρόνους με προγενέστερη την Άνω Πόλη, ερειπωμένη σήμερα, όπου έχουν αποκατασταθεί ο βυζαντινός ναός της Αγ. Σοφίας, και στερεώθηκαν κτίσματα που αποκαλύφθηκαν στην κεντρική γειτονιά της Πόλης. Η Κάτω Πόλη η οποία έχει αποκατασταθεί σε μεγάλο ποσοστό, διατηρεί πολλούς και σημαντικούς ναούς. Χαρακτηρίζεται από ένα κεντρικό καλντερίμι και στενά ελικοειδή δρομάκια και συγκεντρώνει πληθώρα κτισμάτων που φιλοξενούν κατοικίες, ξενώνες, εμπορικά καταστήματα και εστιατόρια.

Το κάστρο συγκεντρώνει μεγάλο αριθμό επισκεπτών και ιδιαίτερα η Κάτω Πόλη, ενώ αυξημένη είναι και η επισκεψιμότητα της Άνω Πόλης.

Προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόσβαση από άτομα με κινητικά προβλήματα στην Άνω Πόλη, το Υπουργείο Πολιτισμού ενέκρινε την κατασκευή εναέριου αναβατορίου (τελεφερίκ), δύο καμπινών, χωρητικότητας 15 ατόμων η κάθε μία και συνοδών έργων. Το σύνολο θα καλύπτει έκταση 310 στρέμματα.

Το συνολικό έργο, το οποίο θα υλοποιηθεί με το σύστημα μελέτη – κατασκευή και με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, περιλαμβάνει την κατασκευή χώρου επιβίβασης, σε απόσταση 150μ από την κεντρική είσοδο της Κάτω Πόλης, χώρο αποβίβασης μέσα στην Άνω Πόλη, μαζί με μικρό οικίσκο εμβαδού 10τμ, εξέδρες επιβίβασης και αποβίβασης και κατάλληλο αριθμό πυλώνων.

Προβλέπεται επίσης η κατασκευή δικτύου διαδρομών που θα συνδέει τον σταθμό αποβίβασης με κεντρικά σημεία αρχαιολογικού ενδιαφέροντος της Άνω Πόλης. Ο σταθμός επιβίβασης προβλέπεται διαστάσεων 29×16,3×13,5μ και ο αποβίβασης 17×9,5μ και θα κατασκευαστούν από οπλισμένο σκυρόδεμα. Από οπλισμένο σκυρόδεμα θα κατασκευαστούν και οι θεμελιώσεις των πυλώνων, οι οποίες θα εξέχουν του εδάφους 1μ. Σημειώνεται ότι ο πυλώνας στη στάθμη αποβίβασης προβλέπεται να απέχει 2-3μ από το τείχος. Ο σταθμός αποβίβασης θα είναι σε ψηλότερη στάθμη από τη στάθμη του δικτύου διαδρομών που θα κατασκευαστεί και προκειμένου να το προσεγγίσει κανείς θα απαιτηθεί η κατασκευή ράμπας επί επιχώσεων, μήκους 100μ και πλάτους 1,5μ. Τα αναβατόρια προβλέπεται να έχουν μεταφορική ικανότητα τουλάχιστον 160 ατόμων ανά ώρα.

Για τις κατασκευές αυτές θα απαιτηθούν εκβραχισμοί και θα ακολουθήσουν επιχώσεις. Σημειώνεται επίσης ότι ο βράχος στις περιοχές αυτές είναι εξαιρετικά κατακερματισμένος και παρόλο που έχει επιλεγεί θέση εγκατάστασης με τα λιγότερα προβλήματα βραχομηχανικής, εκφράζουμε φόβους ότι με τους εκβραχισμούς που θα πραγματοποιηθούν θα προκληθούν δονήσεις που θα προκαλέσουν βραχοπτώσεις και κατά συνέπεια, για λόγους ασφάλειας, θα απαιτηθούν εκτεταμένες εργασίες αντιστήριξης των βραχωδών πρανών, πολύ περισσότερες από αυτές που απαιτούνται στην υφιστάμενη κατάσταση και οι οποίες θα πρέπει να πραγματοποιηθούν για την ασφάλεια του κοινού.

Τα βασικά επιχειρήματα του Υπουργείου Πολιτισμού είναι δύο:

1. Η ανάγκη του έργου υπαγορεύεται από την καθολική προσβασιμότητα, η οποία βρίσκεται στον πυρήνα της Δημοκρατίας.
2. Πρόκειται για έργο που επιθυμεί η τοπική κοινωνία, καθώς στο έργο συμμετέχει ο Δήμος Μονεμβασίας του οποίου τη Δημοτική Αρχή επανεξέλεξαν οι δημότες.

Όλοι συμφωνούμε ότι η καθολική προσβασιμότητα είναι ζητούμενο και αναγνωρίζουμε τις ανυπέρβλητες δυσκολίες πρόσβασης και κίνησης για άτομα με κινητικές δυσκολίες σε χώρους μεγάλης ιστορικής και αρχαιολογικής σημασίας, όπως το κάστρο της Μονεμβασίας.

Οι προτεινόμενες όμως εγκαταστάσεις προβλέπουν ανά ώρα τη μεταφορά τουλάχιστον 160 ατόμων, δηλαδή στη διάρκεια ενός οκταώρου προβλέπεται η μεταφορά 1280 ατόμων. Είναι φανερό ότι ο αριθμός αυτός δεν ανταποκρίνεται μόνο σε άτομα με κινητικά προβλήματα, αλλά απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό.

Είναι επίσης γνωστό ότι η τοπική οικονομία στηρίζεται σε πολύ μεγάλο ποσοστό στον τουρισμό και μάλιστα ο Δήμος Μονεμβασίας, στο πλαίσιο της τουριστικής στρατηγικής του, έχει θέσει ως στόχο την καθιέρωση της Καστροπολιτείας ως παγκόσμιο αξιοθέατο. Αυτό όμως προϋποθέτει αφενός τη διατήρηση της ποιότητας ζωής και των υπηρεσιών για τους επισκέπτες, αλλά και τους κατοίκους της καστροπολιτείας, και βέβαια τη διαφύλαξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και του τοπίου που δίνουν ταυτότητα στην περιοχή και αποτελούν πηγή οικονομικής ανάπτυξης. Είναι κρίσιμα ζητήματα που θέτει μεταξύ άλλων ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού στο πλαίσιο της τουριστικής φέρουσας ικανότητας, η οποία θα πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στις μελέτες τουριστικής ανάπτυξης.

Σήμερα είναι ήδη προβληματική κατά τους τουριστικούς μήνες αιχμής η πρόσβαση στην είσοδο του κάστρου και το πρόβλημα στάθμευσης αυτοκινήτων, εικόνα που δεν προάγει το τοπίο και προσβάλλει την ιστορική και αρχαιολογική αξία του συνόλου. Η προσθήκη περαιτέρω της εγκατάστασης τελεφερίκ, συνολικής έκτασης 310 στρεμμάτων, με 2 αναβατόρια και συνοδές κατασκευές, μεγάλων διαστάσεων, από οπλισμένο σκυρόδεμα, σε συνδυασμό με τα μέτρα συγκράτησης του βράχου με πλέγματα και βλήτρα, εκτεταμένα λόγω της εγκατάστασης και οι εκβραχισμοί για τη θεμελίωση των κατασκευών, θα προκαλέσουν μεγάλη αλλοίωση στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον και στις μοναδικές υλικές και άυλες αξίες που αυτό κομίζει. Ως αποτέλεσμα, ο κίνδυνος ο αριθμός των επισκεπτών να αυξηθεί, αλλά τα έσοδα να μειωθούν, στα επόμενα χρόνια είναι ορατός.

Υπενθυμίζουμε ότι σε αντίστοιχη περίπτωση στο κάστρο του Βελιγραδίου, η Europa Nostra, την οποία η ΕΛΛΕΤ εκπροσωπεί στην Ελλάδα, ενέταξε το μνημείο το 2020 στα «7 πιο απειλούμενα» της Ευρώπης, λόγω της επικείμενης κατασκευής τελεφερίκ, η οποία τελικά ματαιώθηκε.

Οι υπογράφουσες περιβαλλοντικές οργανώσεις αναγνωρίζουμε τη σημασία της καθολικής προσβασιμότητας, αλλά και το ρόλο της τουριστικής ανάπτυξης στην τοπική οικονομία, με σεβασμό στις αξίες του φυσικού περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Κάνουμε έκκληση στο Υπουργείο Πολιτισμού και στο Δήμο Μονεμβασίας να ματαιώσουν το έργο αυτό, το οποίο μεσοπρόθεσμα μόνο ζημιά θα κάνει στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής και θα βλάψει ανεπιστρεπτί τα μνημεία της και το φυσικό περιβάλλον.

Η προσπέλαση στην Άνω Πόλη για άτομα με κινητικά προβλήματα μπορεί να αντιμετωπιστεί με ήπια μέσα, όπως αντιμετώπιση της ολισθηρότητας του ιστορικού λιθόστρωτου που οδηγεί στην Άνω Πόλη, τοποθέτηση χειρολαβών, ακόμα και εγκατάσταση ενός μόνο αναβατορίου, μικρού αριθμού επιβατών, για την επιβίβαση και αποβίβαση ατόμων που έχουν πραγματικά κινητικά προβλήματα. Επιπλέον, ενέργειες για τη διευθέτηση της κυκλοφορίας για την προσπέλαση στο κάστρο και της στάθμευσης των αυτοκινήτων, σε συνδυασμό με το σημαντικό έργο που έχει επιτελέσει και επιτελεί το Υπουργείο Πολιτισμού, θα συμβάλλουν περαιτέρω στην αναβάθμιση του συνόλου, αλλά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και παροχής υπηρεσιών σε κατοίκους και επισκέπτες.

Οι Περιβαλλοντικές Οργανώσεις:

• ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Περιβάλλοντος και Πολιτισμού
• Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης
• Καλλιστώ
• MEDASSET
• Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης
• ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΓΗ”

Το ψήφισμα του Συλλόγου Φίλων Μονεμβασιάς

Παράλληλα ο Σύλλογος Φίλων Μονεμβασιάς έχει ξεκινήσει καμπάνια συλλογής υπογραφών κατά της δημιουργίας τελεφερίκ, αναφέροντας τα εξής:

• Λέμε όχι στο τελεφερίκ που σχεδιάζεται στον Βράχο της Μονεμβασιάς γιατί αλλοιώνει το περιβάλλον και το μνημείο με αβάσιμα προσχήματα.
• Ζητάμε αναβατόριο για ΑΜΕΑ προς την κορυφή του Βράχου και έργα προσβασιμότητας στην κατοικούμενη και τουριστική Κάτω Πόλη της Μονεμβασιάς.

 

Ο τόπος.

Η Μονεμβασιά είναι μια μεσαιωνική Καστροπολιτεία σκαρφαλωμένη σε απόκρημνο βράχο στο Αιγαίο Πέλαγος και συνιστά ένα από τα πιο γοητευτικά αξιοθέατα της Μεσογείου. Επονομαζόμενος και Γιβραλτάρ της Ανατολής, ο Βράχος αποτελεί ένα παρθένο φυσικό τοπίο, αιωρούμενο ανάμεσα στη γη, τον ουρανό και τη θάλασσα.

Η Μονεμβασιά υπήρξε ανά τους αιώνες βυζαντινή Καστροπολιτεία και λιμάνι, βενετσιάνικος εμπορικός σταθμός, οθωμανικό οχυρό, πηγή έμπνευσης για τον ντόπιο και οικουμενικό ποιητή Γιάννη Ρίτσο, ενώ τις τελευταίες δεκαετίες αναστηλώνεται προσεχτικά αποσπώντας διεθνή βραβεία και προσφέροντας μια ανεπανάληπτη βιωματική εμπειρία σε Έλληνες και ξένους επισκέπτες. Η Καστροπολιτεία της Μονεμβασιάς είναι κηρυγμένος ιστορικός τόπος και αρχαιολογικός χώρος, προστατευόμενη περιοχή NATURA 2000 και έκταση «Ανέκαθεν Δασική».

Το έργο.

Η σχεδιαζόμενη, από το Υπουργείο Πολιτισμού και τον Δήμο Μονεμβασιάς, εγκατάσταση τελεφερίκ σκοπό έχει να συνδέσει την Κάτω Πόλη µε την κορυφή του βράχου. Από την αρχαιότητα έως σήμερα, η σύνδεση αυτή γίνεται με ένα οχυρωμένο ανηφορικό μονοπάτι μήκους 220 µ. και πεζοπορίας 9 λεπτών κατά τη σήμανση του Υπουργείου, το οποίο είναι προσβάσιμο στη συντριπτική πλειοψηφία των ενδιαφερόμενων επισκεπτών. Το σχεδιαζόμενο έργο του τελεφερίκ και οι σχετικές διαμορφώσεις δεν έχουν προηγούμενο στον ελλαδικό χώρο: θα εκτείνονται σε τεράστια έκταση και θα περιλαμβάνουν εκτεταμένους εκβραχισμούς, ανέγερση δύο σταθμών εξυπηρέτησης επιβατών, εγκατάσταση τελεφερίκ µε «γόνδολες», πυλώνα και συρματόσχοινα μόλις 140 μ. από την μνημειακή πύλη του Κάστρου.

Το έργο εντάχτηκε προς χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Οι αντιδράσεις.

Το έργο δεν τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση και βασίζεται σε ελλιπείς και προβληματικές μελέτες που το αποκαλούν αναβατόριο για να αποπροσανατολίσουν το κοινό.

Πλήθος σημαντικών ελληνικών και διεθνών φορέων (Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών, Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρία κ.α. ) αλλά και η κοινωνία πολιτών (Σύλλογος Φίλων Μονεμβάσιας) αντιδρούν, με αποκορύφωμα την ανάδειξη της Μονεμβασιάς ως ευρωπαϊκού μνημείου υπό απειλή για το 2025 από την Europa Nostra, το μείζον ευρωπαϊκό δίκτυο της κοινωνίας πολιτών για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Αιτιολόγηση

Γιατί αντιδρούμε στο έργο αυτό;

• Αλλοιώνει το τοπίο και το χαρακτήρα της Καστροπολιτείας της Μονεμβασιάς καταστρέφοντας τη μοναδικότητα της οχυρής θέσης και τη βιωματική εμπειρία μιας άλλη εποχής.
• Θέτει σε κίνδυνο την υλική υπόσταση και ακεραιότητα του Βράχου λόγω εκτεταμένων εκβραχισμών
• Θέτει σε κίνδυνο το οικοσύστημα της περιοχής
• Δεν βασίζεται σε ώριμες μελέτες (επιπτώσεων, σκοπιμότητας, λειτουργίας κ.α.)
• Επικαλείται προσχηματικά τη διευκόλυνση των ατόμων με ειδικές ανάγκες ενώ αποτελεί μηχανισμό προώθησης του υπερτουρισμού των λίγων ωρών σε βάρος του τουρισμού της διαμονής και της βιωματικής εμπειρίας.

Τι ζητάμε:

• Να ακυρωθεί το σχέδιο τελεφερίκ και να δημιουργηθεί αναβατόριο που θα εξυπηρετεί τα άτομα που το έχουν ανάγκη και όχι για βιαστικούς τουριστικούς πράκτορες που θα επιβαρύνουν τη λειτουργία του χωρίς λόγο.
• Να γίνουν έργα προσβασιμότητας στην Κάτω Πόλη της Μονεμβασιάς, όπου βρίσκονται τα μουσεία, τα περισσότερα μνημεία, όλα τα ξενοδοχεία, τα καταστήματα και οι οικίες της Καστροπολιτείας.
• Να γίνει επένδυση σε βασικά έργα υποδομής στην Καστροπολιτεία (υδροδότηση με πόσιμο νερό και όχι υφάλμυρο, αποχετευτικό που δεν υπερχειλίζει στους δρόμους και στα σπίτια, πυροπροστασία) και όχι σε έργα εντυπωσιασμού.

ΠΡΟΣΟΧΗ!

Ο χρόνος πιέζει και πολλά στάδια του έργου έχουν ήδη εγκριθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού. Οι εργασίες όμως έχουν σταματήσει προσωρινά κατόπιν της απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας στην δικαστική προσφυγή κατοίκων και οργανώσεων και έως την τελική εκδίκαση της υπόθεσης.

Υπόγραψε αυτή την αίτηση βοηθώντας μας να ακυρώσουμε αυτό το επικίνδυνο και δαπανηρό έργο και να διατηρήσουμε την αυθεντικότητα της Μονεμβασιάς, τη φύση και την ιστορία της. Ευχαριστούμε!”