Ποιος είναι αυτός ο Μητροφάγος που τριγυρίζει στην Πειραιώς 260;

Στο σανατόριο των προαστίων του Μπουένος Άιρες, κάπου στα 1907, κάποιοι γιατροί αποφασίζουν να διερευνήσουν το πέρασμα από τη ζωή στον θάνατο. Ο τρόπος; Να μελετήσουν τι συμβαίνει στο ανθρώπινο κεφάλι στα εννιά δευτερόλεπτα μετά τον αποκεφαλισμό. Έτσι ξεκινά το πείραμα. Και μαζί του, ο “Μητροφάγος”.

Από τις 13 έως τις 16 Ιουνίου, η Ιώ Βουλγαράκη μάς προσκαλεί στην Πειραιώς 260 (Η) σ’ ένα αλλόκοτο, αλληγορικό, γελοιοτραγικό σύμπαν βασισμένο στο μυθιστόρημα του Αργεντίνου Ρόκε Λαρράκι.

Η ίδια έχει επισκεφθεί την Αργεντινή και μιλά με πάθος για αυτό της το ταξίδι: “Η φύση εκεί είναι τεράστια, αχανής, με φως. Δεν είναι όπως στη Ρωσία που το αχανές τρομάζει. Στην Αργεντινή αυτή η ανοιχτωσιά αποτελεί ενδιαφέρουσα αντίστιξη με το σκοτεινό σύμπαν του Λαρράκι” σημειώνει στο NEWS 24/7.

Παράλληλα ομολογεί πως “τη συγκλονίζει ο τρόπος που οι λατινοαμερικάνοι συγγραφείς δημιουργούν σύμπαντα για να τα διαλύσουν. Μοιάζουν με λειτουργία παραίσθησης, που αμέσως εξαφανίζεται. Είναι σαν να γεννιέται κάτι και να χάνεται μαζί. Σαν να πέρασε και δεν υπήρξε. Αυτό για μένα είναι γοητευτικό”.

Ο “Μητροφάγος” αποτελεί διασκευή του πρώτου μέρους του βιβλίου, και επικεντρώνεται σ’ ένα σανατόριο όπου μια ομάδα μέτριων και ματαιωμένων ανδρών επιστημόνων χτίζει ένα πείραμα πάνω σε ανθρώπινες ζωές. Στη σκηνή ξεδιπλώνεται ένα σύμπαν τοξικής αρρενωπότητας, επιστημονικής αφέλειας και υπαρξιακού τρόμου. Όμως ο τόνος δεν είναι δραματικός. Είναι σατιρικός. Με δόσεις γκροτέσκου, παραλόγου και βαθιάς ειρωνείας.

Πώς βρέθηκε όμως αυτό το βιβλίο στα χέρια της Ιώς Βουλγαράκη;

«Με μαγνήτισε ο τίτλος του», ομολογεί και συνεχίζει «επίσης κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αντίποδες — που τις παρακολουθώ στενά, γιατί πιστεύω ότι κάνουν σπουδαία δουλειά. Κάπως έτσι μπήκα στο λογοτεχνικό σύμπαν του Λαρράκι που είναι αλλόκοτο, διακρίνεται από έντονο μαύρο χιούμορ και ταυτόχρονα είναι τρομακτικό”.

Εντυπωσιασμένη από τον συγγραφέα του έργου σημειώνει πως “ο Ρόκε Λαρράκι φέρει στη γραφή του την παράδοσης της Λατινικής Αμερικής. Θυμίζει Μπόρχες, Σάμπατο, αλλά είναι και φοβερά ιδιοσυγκρασιακός.
Γεννημένος το 1975 δεν χαρίζεται σε κανέναν — ούτε καν στο φύλο του. Είναι ανελέητος με τους άντρες. Τους γλεντάει. Κι αυτό επειδή είναι και ο ίδιος άντρας, το κάνει από μέσα, όχι κουνώντας το δάχτυλο. Το κάνει με ευφυΐα και βάθος.”

Ποια είναι όμως η υπόθεση αυτού του… Μητροφάγου;

Η Ιώ Βουλγαράκη μάς βάζει μέσα στη δράση του βιβλίου λέγοντας πως “όλα διαδραματίζονται στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, σε ένα απομονωμένο σανατόριο. Εκεί μια ομάδα γιατρών ξεκινά ένα πείραμα βασισμένο στην υπόθεση ότι το ανθρώπινο κεφάλι συνεχίζει να λειτουργεί για εννέα δευτερόλεπτα μετά τον αποκεφαλισμό. Χρησιμοποιούν ασθενείς τελικού σταδίου για το πείραμα — με την (αυθαίρετη) ηθική νομιμοποίηση ότι ο θάνατός τους επέρχεται ούτως ή άλλως.

Οι γιατροί αυτοί δεν είναι διακεκριμένοι επιστήμονες. Είναι ματαιωμένοι άντρες που δεν έχουν βρει την αναγνώριση που θα ήθελαν. Η φιλοδοξία τους είναι τοξική και ανώφελη.Αυτή τους η γελοιότητα, όμως, έχει εξουσία. Και αυτή η εξουσία παίρνει κεφάλια. Κυριολεκτικά.»

Και καταλήγει: “Το έργο έχει έντονα σατιρικό χαρακτήρα, δεν είναι απόλυτα ωμό. Μιλά για την τοξική αρρενωπότητα, την εξουσία, την επιβολή, την αντρική φιλοδοξία. Είναι ένας κόσμος που δεν διαφέρει πολύ από τον σημερινό — απλώς είναι τοποθετημένος στο 1907».

Το γυναικείο στοιχείο του έργου

Στον πυρήνα της αφήγησης υπάρχουν δύο γυναικείες φιγούρες. Η πρώτη είναι η Μενέντεζ, προϊσταμένη των νοσηλευτριών. “Δεν είναι απλώς ένας χαρακτήρας — είναι πεδίο κυριαρχίας” λέει χαρακτηριστικά η Ιώ Βουλγαράκη.
“Γίνεται το αντικείμενο του πόθου της επιστημονικής ομάδας. Ξεκινούν ανταγωνισμοί, γελοιότητες, φαντασιώσεις. Κάποιος πρέπει να την κερδίσει. Και όλη η σοβαρότητα του πειράματος καταρρέει μπροστά σ’ αυτή την αντρική ματαιοδοξία.”

Η δεύτερη γυναίκα είναι η Σύλβια. Ένα κορίτσι με ψυχική διαταραχή, που δεν είναι σε τελικό στάδιο. Δεν θα έπρεπε να βρίσκεται καν στο πείραμα. Κι όμως, γίνεται το πρώτο πειραματόζωο.

“Την χρησιμοποιούν για την πρόβα. Για να δουν πώς λειτουργεί η μηχανή. Είναι τρομερό αυτό” αναφέρει η σκηνοθέτιδα.

Ποιος είναι, τελικά, αυτός ο Μητροφάγος;

Καταρχάς να ξεκαθαρίσουμε πως η λέξη *Μητροφάγος* είναι επινοημένη, δεν υπάρχει τέτοια λέξη. Στα ισπανικά ο τίτλος του βιβλίου είναι *Comemadre*. “Ο Λαρράκι λέει ότι του αρέσουν οι τίτλοι που δεν αποκαλύπτουν τι είναι το έργο” σημειώνει η Ιώ Βουλγαράκη και συνεχίζει “στο βιβλίο υπάρχει μια παρέκβαση: ένα φυτό στη Γη του Πυρός που γεννά κάμπιες. Αυτές οι κάμπιες καταβροχθίζουν το ίδιο το φυτό. Δηλαδή το φυτό γεννά τον δικό του καταστροφέα. Είναι σαν καρκίνος. Και αυτό για μένα είναι η απόλυτη πολιτική αλληγορία. Η κοινωνία γεννά κύτταρα που την καταβροχθίζουν. Το έργο δεν μιλά για ένα φανταστικό μέλλον. Μιλά για το τώρα.»

Και τονιζει: “Αν ο θεατής παρακολουθεί και νιώθει ηθικά ανώτερος, ότι “δεν είναι σαν αυτούς”, τότε κάτι έχει χαθεί. Η παράσταση πρέπει να του τραβήξει το χαλί κάτω από τα πόδια. Αν δεν αναρωτηθεί μήπως τυχόν μοιάζει με τους ήρωες, δεν υπάρχει διακύβευμα.» τονίζει.