Η έκθεση “Κυκλαδίτισσες” εγκαινιάζει το ανακαινισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θήρας 

Η πανκυκλαδική, εμβληματική έκθεση «Κυκλαδίτισσες: Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων» την οποία διοργάνωσαν το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και το Υπουργείο Πολιτισμού δια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων στην Αθήνα, μεταφέρθηκε στη Σαντορίνη για να εγκαινιάσει το ανακαινισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας.

Η έκθεση, που συνδιοργανώνεται με τον Δήμο Θήρας, θα ανοίξει για το κοινό στις 21 Ιουνίου με διάρκεια μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2025.

Η έκθεση αποτελεί την πρώτη κοινή δράση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων του Υπουργείου Πολιτισμού, σε εφαρμογή του Μνημονίου Συνεργασίας που υπογράφτηκε στις 17 Μαΐου 2024 από την Υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και την Πρόεδρο και Διευθύνουσα Σύμβουλο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Σάντρα Μαρινοπούλου, με στόχο τη μελέτη, ανάδειξη και προβολή του κυκλαδικού πολιτισμού στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Η πρώτη πανκυκλαδική έκθεση που έχει διοργανωθεί ποτέ, παρουσιάζει την ιστορία μέσα από τα μάτια των γυναικών των Κυκλάδων, από την αρχαιότητα μέχρι το 19ο αιώνα, φιλοξενώντας 180 μοναδικά αριστουργήματα από όλα σχεδόν τα μουσεία και τις αρχαιολογικές συλλογές των νησιών: Αμοργό, Άνδρο, Δήλο, Θήρα, Ίο, Κέα, Κύθνο, Μήλο, Μύκονο, Νάξο, Πάρο, Σέριφο, Σίκινο, Σίφνο, Σύρο, Τήνο και Φολέγανδρο. Tα εκθέματα χρονολογούνται από την πρώιμη προϊστορία μέχρι και τη γέννηση του ελληνικού κράτους.

Έργα μοναδικά, τα περισσότερα από αυτά δεν έχουν ταξιδέψει ποτέ εκτός Κυκλάδων και εκτός του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, ενώ ορισμένα δεν έχουν παρουσιαστεί ποτέ στο κοινό. Εκτός από τα μαρμάρινα κυκλαδικά ειδώλια της πρωτοκυκλαδικής περιόδου του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, η έκθεση περιλαμβάνει 135 εκθέματα από τις συλλογές της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων αλλά και εκθέματα από το Μουσείο Κανελλοπούλου, το Επιγραφικό Μουσείο Αθηνών, την Εφορεία Παλαιοναθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας, σημαντικά Ιδρύματα και ιδιωτικές συλλογές.

Θέτοντας στο επίκεντρο τη γυναίκα όπως αυτή αναδεικνύεται μέσα από τις μαρτυρίες του παρελθόντος των Κυκλάδων, η έκθεση επιχειρεί να προσεγγίσει τη θέση των γυναικών στις νησιωτικές κοινωνίες, μέσα από μικρές ή μεγαλύτερες «ανείπωτες» ιστορίες που μας αφηγούνται οι ίδιες, είτε μέσα από τα λόγια τους είτε μέσα από τα υλικά τους κατάλοιπα, σχεδόν πάντα όμως μέσα από τα μάτια των ανδρών της εποχής τους. Φέρνει έτσι στο φως άγνωστους ρόλους των γυναικών στο πέρασμα του χρόνου και πώς οι ρόλοι αυτοί επηρεάστηκαν από τη νησιωτικότητά τους.

Θεότητες και μητέρες, ιέρειες, εταίρες, έμποροι, μαχήτριες, διανοούμενες, θρηνωδοί, μάγισσες, μετανάστριες, πρωταγωνιστούν στην έκθεση. Ο επισκέπτης θα γνωρίσει τις Κυκλαδίτισσες τόσο στον δημόσιο βίο όσο και στην ιδιωτική σφαίρα, στην κοινωνική, πολιτική, θρησκευτική και οικογενειακή ζωή.  Μέσα στις δώδεκα ενότητες, παρουσιάζεται η σχέση τους με τον ερωτισμό, τον θάνατο και τον θρήνο, η συμμετοχή τους σε θρησκευτικά δρώμενα και διονυσιακές εορτές, η βία και οι περιορισμοί που τους επέβαλε η κοινότητα.

Ειδώλια και μεγάλου μεγέθους γλυπτά, αγγεία, κοσμήματα, νομίσματα, επιτύμβιες στήλες και επιγραφές με νομικά κείμενα, τοιχογραφίες, ψηφιδωτά, χαρακτικά, χειρόγραφα και εικόνες που χρονολογούνται από τα προϊστορικά έως τα μεταβυζαντινά χρόνια, συνθέτουν το μωσαΪκό της. Από τα εκθέματα αυτά, πολλά από τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενα έκθεσης από μόνα τους, τρία έργα ξεχωρίζουν λόγω μοναδικότητας και μεγέθους:  Η κολοσσική Κόρη της Θήρας (2,48 μ. ύψος), ένα από τα ελάχιστα σχεδόν ακέραια αρχαϊκά αγάλματα, η εμβληματική τοιχογραφία από το Ακρωτήρι της Σαντορίνης που παρουσιάζει τις «Γυναίκες στο Άδυτο», έργο μοναδικό και μνημειακών διαστάσεων (μήκους σχεδόν 4 μ.), αλλά και το ελληνιστικό άγαλμα της Ελαφηβόλου Αρτέμιδος από τη Δήλο, το οποίο για πρώτη φορά παρουσιάζεται εκτός του νησιού.

Στην έκθεση της Σαντορίνης προστέθηκε ένα άγαλμα της Αφροδίτης Σανδαλίζουσας από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας ενταγμένο στην ενότητα του ερωτισμού ενώ το ταφικό μνημείο της Παρθενίκας, έργο θηραϊκό, έχει τοποθετηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε η εγκατάσταση και τα κτερίσματά της να είναι σε άμεση οπτική επαφή με το πρωτότυπο μνημείο που βρίσκεται στο αίθριο του μουσείου.

Επιμελητές της έκθεσης είναι ο Δρ Δημήτρης Αθανασούλης, Διευθυντής Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων και οι Επιστημονικοί Διευθυντές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Δρ Παναγιώτης Ιωσήφ, Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Radboud της Ολλανδίας και Δρ Ιωάννης Φάππας, Επίκουρος Καθηγητής Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Η μουσειογραφική μελέτη της έκθεσης εκπονήθηκε από τους τρεις επιμελητές και τις αρχιτεκτόνισσες Δέσποινα Τσάφου και Κατερίνα Αποστόλου.

Ο κατάλογος της έκθεσης αποτελείται από δύο τόμους. Ο δεύτερος (Δ. Αθανασούλης – Π. Ιωσήφ (επιμ.), Κυκλαδίτισσες. Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων. Δοκίμια των έργων της έκθεσης, Αθήνα, 2025, 960 σελ.) φιλοδοξεί να αποτελέσει το απόλυτο σημείο αναφοράς στις αρχαιολογικές και ιστορικές έρευνες των Κυκλάδων για τα επόμενα χρόνια. Επιπλέον, αποτελεί τον πρώτο κατάλογο αρχαιολογικής έκθεσης στην Ελλάδα με πλήρη φωτογραφική τεκμηρίωση του συνόλου της εγκατάστασής της  στην Αθήνα.

Για την έκθεση της Σαντορίνης, όπως και της Αθήνας, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης δημιούργησε πλήρη δίγλωσσο φωνητικό οδηγό (audio guide), με αφηγήσεις των ιστοριών των γυναικών των Κυκλάδων και της γενικότερης θεματικής της έκθεσης. Επιπλέον, επιλεγμένα αντικείμενα συνοδεύονται από QR-code μέσα από το οποίο ο επισκέπτης μπορεί να διαβάσει εκτενείς και αναλυτικές πληροφορίες των αντικειμένων στο κινητό του, χρησιμοποιώντας την  εφαρμογή του Μουσείου.

Εστιάζοντας στις «άγνωστες ιστορίες»

Η γυναίκα και οι πολλαπλοί ρόλοι που διαδραμάτισε στην αρχαία Ελλάδα αποτελούν εδώ και πολύ καιρό αντικείμενο μελέτης. Οι αρχαίες Ελληνίδες ήταν σε μεγάλο βαθμό περιθωριοποιημένες, η ζωή τους περιοριζόταν στην οικιακή σφαίρα και η κοινωνική τους συμβολή υποβαθμιζόταν σε σχέση με εκείνη των ανδρών. Ενώ οι γυναίκες όντως υπόκειντο σε νομικά και κοινωνικά πλαίσια που προσπαθούσαν να περιορίσουν την αυτονομία τους, την ίδια στιγμή κατείχαν ουσιαστικές θέσεις σε θρησκευτικά, οικονομικά και οικογενειακά πεδία που επέτρεπαν την έκφραση κάποιας δύναμης και εξουσίας.

Αν δει κάποιος συγκεκριμένα τις «Κυκλαδίτισσες»,  θα διαπιστώσει ότι οι ρόλοι των γυναικών στις νησιωτικές κοινωνίες διαμορφώθηκαν εν πολλοίς από τη γεωγραφική θέση του τόπου, τα τοπικά έθιμα και τις ευρύτερες πολιτιστικές και πολιτικές επιρροές που εμπλούτιζαν την περιοχή. Ενώ οι γυναίκες στις Κυκλάδες, όπως και οι αντίστοιχες της ηπειρωτικής χώρας, περιορίζονταν από τις γενικότερες πατριαρχικές δομές, τα συγκεκριμένα θρησκευτικά, κοινωνικά και οικονομικά πλαίσια των νησιών παρείχαν ευκαιρίες για γυναικεία δράση στον οικιακό αλλά και στο οικονομικό και τελετουργικό τομέα.

Ο κύριος στόχος της έκθεσης είναι να ανακτήσει τις αφηγήσεις γυναικών που έχουν συμβάλει διαχρονικά στην κοινότητα των Κυκλάδων σε διάφορους τομείς. Εστιάζοντας στις «άγνωστες ιστορίες», η έκθεση επιδιώκει να αμφισβητήσει τα κυρίαρχα στερεότυπα φύλου. Επιπλέον, η έκθεση στοχεύει να προάγει την εκτίμηση για τις ποικιλόμορφες εμπειρίες των γυναικών στις Κυκλάδες, αναδεικνύοντας τις συνεισφορές τους στη ζωή της οικογένειας, τις τοπικές οικονομίες, τις πολιτιστικές παραδόσεις αλλά και την πολιτική ζωή του τόπου. Αυτός ο στόχος ευθυγραμμίζεται με τις απαιτήσεις της δική μας εποχής.

Η σημασία της έκθεσης «Κυκλαδίτισσες» εκτείνεται πέρα από την απλή παρουσίαση σημαντικών αρχαιοτήτων, αριστουργημάτων και σπάνιων πηγών. Αποτελεί μια σημαντική προσπάθεια να αναγνωριστεί η συνεισφορά των γυναικών στην κοινωνική δομή και την πολιτιστική κληρονομιά των Κυκλάδων. Επιπλέον, με την ανάδειξη αυτών των ιστοριών, προάγεται μια πιο ολοκληρωμένη κατανόηση της ιστορίας των νησιών, μια ιστορία που δεν αγνοεί την καίρια συνεισφορά των γυναικών.

Η έκθεση περιλαμβάνει 12 ενότητες: 

1. Ισορροπώντας μεταξύ δύο φύλων
2. Η προέλευση του κόσμου
3. Θεές των Νήσων
4. Θηλυκά Αποτρόπαια
5. Στα Ιερά
6. Θεές της θάλασσας
7. Ταυτότητες γυναικών
8. Από την Οικουμένη στο Αρχιπέλαγος
9. Ερωτισμός
10. Βία
11. Ο θάνατος με τα δικά τους μάτια
12. Πρόσωπα

 

ΔΑΝΕΙΣΤΕΣ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ

Αρχαιολογικό Μουσείο Δήλου
Αρχαιολογικό Μουσείο Πάρου
Μουσείο Προϊστορικής Θήρας
Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας
Αρχαιολογικό Μουσείο Ίου
Αρχαιολογική Συλλογή Σερίφου
Αρχαιολογική Συλλογή Αμοργού
Μονή Παναγιάς Χοζοβιώτισσας – Αμοργός
Αρχαιολογικό Μουσείο Άνδρου
Αρχαιολογική Συλλογή Κύθνου
Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκόνου
Αρχαιολογικό Μουσείο Νάξου
Αρχαιολογικό Μουσείο Σίφνου
Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου
Αρχαιολογικό Μουσείο Κέας
Αρχαιολογικό Μουσείο Μήλου
Αρχαιολογικό Μουσείο Σύρου
Αρχαιολογική Συλλογή Φολεγάνδρου
Αρχαιολογική Συλλογή Σικίνου
Καϊρειος Βιβλιοθήκη – Άνδρος
Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου
Επιγραφικό Μουσείο
Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος
Γενικά Αρχεία του Κράτους
Βιβλιοθήκη Ιδρύματος Λασκαρίδη
Μουσείο Μπενάκη
Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας

«Κυκλαδίτισσες: Άγνωστες ιστορίες γυναικών των Κυκλάδων»

21 Ioυνίου 2025 μέχρι 31 Οκτωβρίου 2025
Aρχαιολογικό Μουσείο Θήρας

Ώρες λειτουργίας:
Δευτέρα: κλειστό, Τρίτη-Παρασκευή, Κυριακή: 08:30-15:30, Σάββατο: 09:00-21:00

Τιμή εισόδου: 10 ευρώ