Δύο παραστάσεις από την Αργεντινή με τάνγκο και νυστέρι

Αν ακούγοντας «Αργεντινή» το μυαλό σας πηγαίνει σε βραδινές milongas και θλιμμένα μπαντονεόν, ήρθε η ώρα να αναθεωρήσετε. Το Φεστιβάλ Αθηνών ρίχνει μια ματιά πέρα από τη ρομαντικοποιημένη και κλισέ καρτ ποστάλ και μας φέρνει σε επαφή με δύο όψεις του αργεντίνικου πολιτισμού που δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από το πάθος του τάνγκο — αλλά το πάνε… αλλού.

Από τη μία, η Ιώ Βουλγαράκη μεταφέρει επί σκηνής ένα αλληγορικό ψυχογράφημα τοξικής ανδρικής εξουσίας σε σανατόριο του Μπουένος Άιρες, με τίτλο Μητροφάγος. Από την άλλη, το D Project του Δημήτρη Δεσύλλα, με την Αλίκη Καγιαλόγλου και τον Μίλτο Λογιάδη στη μουσική διεύθυνση, μας θυμίζει γιατί ο Άστορ Πιατσόλα δεν ήταν απλώς ένας ανανεωτής του τάνγκο, αλλά ένας συνθέτης που κατόρθωσε να μετατρέψει τη μελαγχολία σε επανάσταση.

Δύο παραστάσεις λοιπόν. Δύο δρόμοι. Μία χώρα — και πολλές αλήθειες πίσω από ένα στερεότυπο.

Ο ήχος μιας χώρας που δεν χορεύει για να ξεχάσει, αλλά για να θυμηθεί

Αφιέρωμα στον Άστορ Πιατσόλα
09/08/2025 στις 21:30- Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου

Το τάνγκο δεν είναι αυτό που νομίζετε. Δεν είναι το μελαγχολικό βλέμμα της μιλόνγκας, ούτε το σφιχτό βήμα στον ρυθμό της νοσταλγίας. Είναι μια μορφή αντίστασης. Είναι η φωνή των μεταναστών, των περιθωριοποιημένων, των ερωτευμένων και των ξεχασμένων. Κι αυτό το γνώριζε καλά ο Άστορ Πιατσόλα, ο άνθρωπος που τόλμησε να το αποδομήσει για να το ξαναγεννήσει.

Ήταν στα μέσα της δεκαετίας του 1940 όταν ο Άστορ Πιατσόλα συνέδεσε για πρώτη φορά το αργεντίνικο τάνγκο με την τζαζ και την κλασική μουσική, με ανεξάντλητη έμπνευση και νέους αριστουργηματικούς συνδυασμούς ηχοχρωμάτων, που ένωναν το πάθος με το όνειρο και τη δεξιοτεχνία. Τα τελευταία χρόνια, σολίστ και σύνολα σε όλον τον κόσμο παρουσιάζουν τη μουσική του Πιατσόλα. Ο Μάνος Χατζιδάκις σύστησε τον Πιατσόλα στο ελληνικό κοινό το 1991, και το ελληνικό κοινό αγάπησε τη μουσική του από την πρώτη στιγμή.

Το αφιέρωμα που παρουσιάζεται στις 9 Αυγούστου στο Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου είναι κάτι παραπάνω από συναυλία. Υπό τη μουσική διεύθυνση του Μίλτου Λογιάδη και με τη βαθιά, βιωματική φωνή της Αλίκης Καγιαλόγλου, το D Project μάς οδηγεί στον λαβύρινθο του Nuevo Tango — εκεί όπου η οργή γίνεται πιάνο, η απώλεια γίνεται κοντραμπάσο, και το όνειρο φυσά μέσα από τις φυσαρμόνικες του χρόνου.

Πλάι τους, μια ομάδα σπουδαίων Ελλήνων μουσικών, με τον Δημήτρη Δεσύλλα στα κρουστά, ενορχηστρώσεις του Νίκου Πλατύραχου και ένα σύνολο που συναντά την Αργεντινή όχι ως εξωτισμό, αλλά ως κοινή μνήμη. Η μουσική του Πιατσόλα, άλλωστε, δεν ζητά απλώς να την ακούσεις. Ζητά να της παραδοθείς. Και στο λυκόφως του Αργολικού κόλπου, ίσως αυτή η παράδοση να είναι η μόνη πράξη λύτρωσης.

Μητροφάγος: Η πατριαρχία φοράει λευκή μπλούζα

Σκηνοθεσία – Ιώ Βουλγαράκη
Βασισμένο στο βιβλίο του Ρόκε Λαρράκι
ΚΥΚΛΟΣ «Η ΣΚΗΝΗ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ»

13/06 έως 16/06/2025 στις 21:00 – Πειραιώς 260 (Η)

Έτος 1907. Σανατόριο στα προάστια του Μπουένος Άιρες. Οι γιατροί πολλοί — και όλοι άνδρες. Ένα «επιστημονικό» πείραμα ξεκινά βασισμένο σε μια αυθαίρετη, επιπόλαιη υπόθεση: ότι το ανθρώπινο κεφάλι συνεχίζει να λειτουργεί για εννέα δευτερόλεπτα μετά τον αποκεφαλισμό. Κανείς δεν ρωτά ποιους αφορά το πείραμα. Ούτε ποιος δίνει την άδεια. Γιατί, απλώς, εκείνοι έχουν το δικαίωμα. Από πάντα.

Ο Ρόκε Λαρράκι, με εντυπωσιακό κυνισμό, ιδιάζον χιούμορ και μια αλλόκοτη ατμόσφαιρα τρόμου, δημιουργεί έναν κόσμο που μοιάζει βγαλμένος από την παράδοση της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας — και ταυτόχρονα, έναν κόσμο τρομακτικά οικείο. Έναν κόσμο όπου η τοξική αρρενωπότητα φοράει τη λευκή ρόμπα του επιστήμονα, η γελοιότητα γίνεται εξουσία και η εξουσία αποφασίζει ποιος ζει και ποιος πεθαίνει. Ή, ακριβέστερα: ποιος αποκεφαλίζεται.

Ο “Μητροφάγος”, όπως τον φέρνει στη σκηνή της Πειραιώς 260 η Ιώ Βουλγαράκη, δεν είναι άλλη μια δυστοπία. Είναι ο εφιάλτης που κρύβεται πίσω από κάθε βαρύγδουπη ανδρική απόφαση, κάθε ωραία κουβέντα περί προόδου, κάθε θεσμικό «καλό σκοπό». Με μια γλώσσα που ισορροπεί ανάμεσα στο φρικιαστικό και το ειρωνικό, το έργο ξεσκεπάζει το σύστημα εξουσίας ως σαθρό, επικίνδυνο και βαθιά γελοίο.

Η Ιώ Βουλγαράκη αναφέρει χαρακτηριστικά στο NEWS 24/7 πως “εναλλάσσοντας σάτιρα και υπαρξιακή ένταση, παραλογισμό και ποίηση, ο Μητροφάγος γίνεται καθρέφτης — όχι μόνο για την εξουσία, αλλά και τους ίδιους ως θεατές. Από την πλευρά μου τουλάχιστον το έργο λειτουργεί σαν αλληγορία πάνω στην τοξική αρρενωπότητα. Πρόκειται για έναν απόλυτα ανδροκρατούμενο κόσμο, γεμάτο επίδειξη δύναμης, ανάγκη κυριαρχίας, και τρομερή μετριότητα. Δεν είναι κορυφαίοι επιστήμονες αυτοί οι τύποι. Είναι ματαιωμένοι άνδρες, που προσπαθούν να επιβεβαιωθούν μέσα από την εξουσία που ασκούν. Και ο Λαρράκι τους παρουσιάζει με απίστευτο σαρκασμό – γελοίοι αλλά επικίνδυνοι. Είναι σαν να βλέπεις την κατάσταση του κόσμου σήμερα. Ηγετικές φιγούρες γελοίες, που όμως κρατούν τις τύχες του πλανήτη στα χέρια τους. Και το κάνει αυτό όχι διδακτικά, αλλά με ποιητικότητα, με παραλογισμό, με αισθητική δύναμη.”

Και συνεχίζει εξηγώντας μας τον περίεργο τίτλο του έργου: “Ο τίτλος Μητροφάγος—επινοημένος, τόσο στα ισπανικά (Comemadre) όσο και στα ελληνικά— δεν προδίδει την πλοκή, αλλά την υποσκάπτει. Ταυτόχρονα την απογειώνει, καθώς υποδηλώνει ένα είδος αυτοκαταστροφής: ο συγγραφέας κάποια στιγμή αναφέρεται στο έργο σε ένα φυτό που γεννάει κάμπιες οι οποίες το καταβροχθίζουν. Αυτό λειτουργεί συμβολικά, για μια κοινωνία που παράγει τους ίδιους της τους δυνάστες. Ένας μηχανισμός που γεννά τον ίδιο του τον θάνατο — και τον ονομάζει «πρόοδο»”.

Οι άνδρες γιατροί, γεμάτοι φιλοδοξία και φαντασιώσεις, χτίζουν την προσωπική τους μικρο-κόλαση — και στο επίκεντρο, μια γυναίκα: η προϊσταμένη των νοσηλευτριών, το αντικείμενο του πόθου και της κατοχής τους. Ανάμεσα σε φορεία και στύσεις, αποκεφαλισμούς και ψηφοφορίες, τσιγάρα και ιατρικά διαβήματα, η παράσταση γίνεται αλληγορία για τη βαθιά ριζωμένη απάθεια της κοινωνίας απέναντι στη βία — όχι μόνο φύλου, αλλά και θεσμικής.

Ένα κομμάτι της ανθρώπινης φύσης, λέει ο Λαρράκι, διαλύεται. Και το ερώτημα μένει να αιωρείται: αυτή η διάλυση θα αφήσει πίσω της ίχνη ή θα καλυφθεί, όπως πάντα, με το λευκό των τοιχωμάτων του σανατορίου;

Η σκηνοθεσία και η δραματουργική επεξεργασία φέρουν την υπογραφή της Ιώς Βουλγαράκη, με τη Σοφία Ευτυχιάδου να συνδιαμορφώνει τη διασκευή και τη δραματουργία του έργου. Το σκηνικό υπογράφει η Μαγδαληνή Αυγερινού, τα κοστούμια η Βασιλική Σύρμα, ενώ η μουσική σύνθεση ανήκει στον Νίκο Γαλενιανό. Την κινησιολογία επιμελείται η Κατερίνα Φώτη και τον σχεδιασμό φωτισμών ο Αλέκος Αναστασίου. Στη σκηνή συναντάμε —σε αλφαβητική σειρά— τους Δημήτρη Δρόσο, Μαργαρίτα Κλάγκου, Νικόλα Παπαδομιχελάκη, Διονύση Πιφέα, Αινεία Τσαμάτη, Νικόλα Χανακούλα και Χριστίνα Χριστοδούλου.

Το βιβλίο του Ρόκε Λαρράκι Μητροφάγος (Roque Larraquy, La comemadre, 2010, 2η έκδ. Fulgencio Pimentel, 2022) κυκλοφορεί στα ελληνικά σε μετάφραση Έφης Γιαννοπούλου από τις εκδόσεις Αντίποδες (2022).