Φένια Παπαδόδημα: “Για εμάς που δεν είμαστε πρόσφυγες, αλλά μοιάζουμε εξόριστοι μέσα στην ίδια μας τη ζωή”

Η μουσική παράσταση “Έξοδος” της Φένιας Παπαδόδημα, ένα έργο που συνομιλεί με την ψηφιακή ζωγραφική του Γιώργου Κόρδη, θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του προγράμματος «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, στις 30 και 31 Αυγούστου.

Ο ζωγράφος, εικονογράφος, συγγραφέας και πανεπιστημιακός καθηγητής Γιώργος Κόρδης ζωγραφίζει ψηφιακά μία τεράστια τοιχογραφία – πομπή προσφύγων. Μιλάει για τη “μηχανή της προσφυγιάς” δίνοντας το βαθύτερο στίγμα του “ανέστιου” που είναι η απώλεια των ανθρώπινων δεσμών και σχέσεων, που καταντά απώλεια μνήμης, ταυτότητας, προσώπου.

Η Φένια Παπαδόδημα συνομιλεί με την ζωγραφική του, μέσα από την αλληλογραφία του Γιώργου Σεφέρη με τον Ζήσιμο Λορετζάτο (1948-1968), καθώς και από το οδοιπορικό του Γιώργου Σεφέρη “Τρεις μέρες στα μοναστήρια της Καππαδοκίας”. Μαζί με τον ηθοποιό Γιώργο Παπαστυλιανό, δημιουργούν ένα εσωτερικό οδοιπορικό, από τους “ανέστιους” πρόσφυγες της καταστροφής στους “ανέστιους” αστούς της πόλης. Από το πρόσωπο στην απώλεια του προσώπου.

Η Φένια Παπαδόδημα εξηγεί στο NEWS 24/7 για την ιδέα πίσω από την παράσταση “Έξοδος” και το πώς συνομιλεί με την ψηφιακή ζωγραφική του Γιώργου Κόρδη.

Tι θα δούμε στην Έξοδο;

Η Έξοδος είναι μία μουσική παράσταση που δημιουργήθηκε με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή, σ’ έναν ανοιχτό διάλογο με την έκθεση “Ανέστιοι προσφεύγοντες” του Γιώργου Κόρδη. Μία παράσταση στην οποία συνυπάρχουν όργανα κλασικής και παραδοσιακής μουσικής. Σημαντικοί μουσικοί διαφορετικών ρευμάτων συνομιλούν μέσα από αυτοσχεδιασμούς και ενορχηστρωμένα μέρη.

Δύο ηθοποιοί μας μεταφέρουν μέσα από μία σύνθεση κειμένων στην μακρινή και μυθική Καππαδοκία αλλά και στην Ιωνία, τη Βιθυνία, δίνοντας μας μία άλλη διάσταση του ιστορικού γεγονότος της καταστροφής που ξεπερνάει την στερεότυπη προσέγγιση του θέματος. Αυτό συμβαίνει χάρις στα κείμενα του Γιώργου Σεφέρη, το Οδοιπορικό του στα μοναστήρια της Καππαδοκίας και την αλληλογραφία του με τον Ζήσιμο Λορετζάτο, αλλά και στο άλμα που επιχειρείται μέσα στην παράσταση από το 1922 στο 2022. Η μουσική και λόγος συγχωνεύονται σε μία παρτιτούρα.

Πώς επιλέξατε τα κείμενα που θα ακούσουμε και πώς εμπνευστήκατε τα υπόλοιπα;

Η επιλογή των κειμένων ήταν “μοιραία” θα έλεγα. Το ένα κείμενο χωρίς να το θέλω εγώ με οδηγούσε στο επόμενο κι αυτό είναι κάτι μαγικό με την συγκεκριμένη παράσταση. Είχα διαβάσει εδώ και αρκετά χρόνια την αλληλογραφία του Σεφέρη με τον Λορετζάτο χωρίς να έχω συνειδητοποιήσει ότι ένα μεγάλο μέρος της αφορούσε στην περίοδο που ο ποιητής ήταν διπλωματικός ακόλουθος στην Άγκυρα και ταξίδευε σε όλη την Τουρκία ( 1948- 1950) . Σ’ αυτή την περίοδο πραγματοποίησε και το “προσκύνημά” του στην Καππαδοκία, όπου έγραψε και το οδοιπορικό του. Έτσι οι δύο πηγές αυτές διασταυρώνονται και συμπληρώνουν η μία την άλλη. Παράλληλα άρχισα να διαβάζω ξανά ένα από τα πολύ αγαπημένα μου βιβλία, την “Εξοδο” , την μοναδική αυτή έκδοση του Κέντρου Μικρασιατικών σπουδών όπου, χάρις στην ακαταπόνητη εργασία του ζεύγους του Οκτάβιου και της Μέλπως Μερλιέ αλλά και των συνεργατών τους, έχουν διασωθεί εκατοντάδες μαρτυρίες προσφύγων από κάθε περιοχή της Ασίας.

Μέσα από την αλληλογραφία του Σεφέρη με τον Λορετζάτο θίγεται όχι μόνο το θέμα της Μικράς Ασίας αλλά και της Ελληνικής κοινωνίας, της πολιτισμικής σύγχυσης, της σημαντικότητας της προσφοράς των προσφύγων από την Μικρασία, τα επαναλαμβανόμενα αδιέξοδα του Ελληνικού έθνους που αντικατοπτρίζονται τελικά στην πνευματική και πολιτισμική κατάσταση της χώρας μέχρι σήμερα.

Η αλληλογραφία των δύο φίλων μοιάζει απόλυτα σύγχρονη. Λες και μιλούν για τα ίδια ακριβώς αδιέξοδα που αντιμετωπίζουμε σήμερα όσοι από εμάς γράφουμε και διαβάζουμε ακόμη. Όσοι ακόμη πηγαίνουμε στο θέατρο.

Πώς λαμβάνει χώρα αυτή η συνομιλία με την ψηφιακή ζωγραφική του Γιώργου Κορδή;

Στην έκθεση του “Ανέστιοι προσφεύγοντες” που θα παρουσιάζεται μέχρι τέλος Αυγούστου στο Μουσείο Βυζαντινού πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη, ο Γιώργος Κόρδης έχει καταφέρει κάτι ιδιαίτερα εύστοχο και σπάνιο.

Μέσα από τα έργα του μιλάει για το μεγαλύτερο κακό αυτής της “μηχανής της προσφυγιάς”, που μέχρι σήμερα αδιαλείπτως, συνθλίβει χιλιάδες ανθρώπους. Αυτό το κακό είναι η σταδιακή εξάλειψη του προσώπου του ανθρώπου. Γιατί το πρόσωπο ορίζει το σύνολο των σχέσεων του ανθρώπου με την κοινωνία, τους δεσμούς αγάπης με τα άλλα πρόσωπα.

Η παράσταση είναι διαρκώς σ’ έναν ανοιχτό διάλογο με τα έργα του μέσα από ένα βίντεο που τα εμπεριέχει αποσπασματικά. Τα έργα εμφανίζονται σε συγκεκριμένες στιγμές της δράσης και σηματοδοτούν κάποιο από τα στάδια ή τις δοκιμασίες που υφίσταται ένας πρόσφυγας, ένας ανέστιος ανεξαρτήτως εποχής η ιστορικής συνθήκης. Συνομιλούν με τις αληθινές μαρτυρίες των προσφύγων από την Μικρά Ασία αλλά υπερβαίνουν τη συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία.

Στα έργα του Γιώργου Κόρδη αποτυπώνεται η πτωτική πορεία από μία κοινωνία ανθρώπων που μοιράζονται τον πόνο, που συνδέονται μεταξύ τους μέσα από τον θάνατο των κοντινών τους προσώπων, σε μία ομάδα ανθρώπων που δεν έχουν πλέον τίποτα να μοιραστούν γιατί όλα έχουν καταντήσει χωρίς σημασία.

Η κούραση, η δυσκολία να ανταπεξέλθουν στην καθημερινότητα τους, τους μεταμορφώνει σε “ακατοίκητα” σώματα. Σε ψυχές που έχουν πλέον χάσει κάθε δεσμό μεταξύ τους, κάθε ανάγκη επικοινωνίας. Είναι μία πορεία από το πρόσωπο στην εξάλειψη του προσώπου. Κάτι που τελικά χαρακτηρίζει ίσως και εμάς που δεν είμαστε “επίσημοι” πρόσφυγες αλλά μοιάζουμε εξόριστοι μέσα στην ίδια μας τη ζωή.

Πώς επικοινωνεί η παράσταση αυτή με το σήμερα;

Από την αρχή η επιθυμία μου ήταν να δημιουργηθεί μία ιστορία που να μας αφορά προσωπικά, τον καθέναν από εμάς σήμερα αλλά και τη νεότερη γενιά που πιθανόν να μην γνωρίζει και πολλά γι’ αυτό το κομμάτι της ελληνικής ιστορίας.

Θα ήθελα πολύ ν’ αναρωτηθεί ο θεατής βγαίνοντας από την παράσταση το τι σημαίνει για τον ίδιο η Μικρά Ασία, η μουσική της, η γλώσσα της, ο απίστευτος πολιτισμός της, σήμερα. Αλλά και τι σημαίνει αυτή η ιστορία που επαναλαμβάνεται; Κι ακόμη ίσως να αναρωτηθεί γιατί έχουμε χάσει εντελώς κάθε επαφή μ’ αυτό το κομμάτι της ταυτότητας μας. Γιατί αναζητούμε διαρκώς μία ξένη, δανεική ταυτότητα που δεν εμπεριέχει καμία προσωπική μας σύνδεση με τον τόπο όπου ζούμε.

Αυτό που με τόσο χιούμορ περιγράφει ο Λορετζάτος όταν γράφει στο Σεφέρη: ”Οι άνθρωποι εδώ, έχουν χάσει την επαφή τους με τον τόπο. Μου φαίνονται σαν να έχουν πέσει από τον ουρανό, σαν να τους έχουν φέρει εδώ ύστερα από καμιά διεθνή συμφωνία… Οι άποικοι…Φανερά δεν έχουν μνήμη πια προσωπική για τη γη τους…”

Όλα αυτά είναι ανοιχτά ερωτήματα που θέτει η παράσταση. Θα ήθελα πολύ να δημιουργήσω το ερέθισμα ώστε ν’ αναρωτηθούμε όλοι ποια είναι η δική μας σύνδεση, η σχέση των νεότερων μ’ αυτό τον θησαυρό.

Ο Γιώργος Σεφέρης το αποτυπώνει μοναδικά στο Οδοιπορικό του στην Καππαδοκία… “Κι αν τύχει κι είναι Έλληνας πρέπει να έχει τον πόθο να κοιτάξει από πιο κοντά τι χρωστάμε και τι δεν χρωστάμε. Αλλά νομίζω ότι χρωστάμε πολλά στο σταυροδρόμι αυτής της άκρης που είναι συνάμα ένα ανυποψίαστο για τους περισσότερους χωνευτήρι ρευμάτων Ανατολής, Βοριά, Νοτιά και Δύσης. Πρέπει να έχει την ιδιοσυγκρασία να ιδεί αυτό που λέμε ελληνική παράδοση εν κινήσει. Όπου το μικρό και το λησμονημένο μπορεί να έχει την ίδια σημασία με τα απαρασάλευτα μνημεία της τέχνης.”

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:

• Φένια Παπαδόδημα: Μουσική- Σκηνοθεσία- Ερμηνεία
• Γιώργος Παπαστυλιανός: Ερμηνεία
• Θωμάς Μελετέας: Ούτι
• Γωγώ Ξαγορά: Άρπα – Ερμηνεία
• Ήβη Παπαθανασίου: Τσέλο – Ερμηνεία
• Χάρης Λαμπράκης: Νέυ
• Γιώργος Παλαμιώτης: Ηχητικά τοπία – Ερμηνεία
• Φένια Παπαδόδημα : Επιλογή κειμένων – Δραματουργία
• Στέβη Κουτσοθανάση: Φωτισμοί

Info: Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης. Λεωφ. Στρατού 2, Θεσσαλονίκη / Ημερομηνίες:Τρίτη 30 & Τετάρτη 31 Αυγούστου / Ώρα Έναρξης: 20:00 | Διάρκεια παράστασης: 75’. Η παραγωγή πραγματοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος 2022, του θεσμού “Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός” του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Αναλυτικές πληροφορίες και προκρατήσεις θέσεων στο digitalculture.gov.gr.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις