Το μέλλον του κόσμου σε 10 χάρτες

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο κόσμος χωρίστηκε στα δύο, με το Ανατολικό και το Δυτικό μπλοκ να μάχονται άλλοτε φανερά και άλλοτε στα κρυφά για την πρώτη θέση στην παγκόσμια κυριαρχία. Ύστερα από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, τα πράγματα έγιναν πιο απλά: η αστερόεσσα ήταν και επίσημα μια μονοκρατορία με χρέη αστυνόμου για όλη την υφήλιο. Τι γίνεται όμως τώρα που το παιχνίδι αλλάζει ξανά; Τι θα συμβεί καθώς νέες δυνάμεις αναδύονται (Κίνα, Ινδία) ζητώντας φανερά ένα κομμάτι από την πίτα; Ένας από τους ίσως πιο ενημερωμένους ανθρώπους για να απαντήσουν σε αυτά τα ερωτήματα είναι ο Tim Marshall, διπλωματικός συντάκτης του Sky News και πρώην πολεμικός ανταποκριτής.

O Βρετανός δημοσιογράφος έζησε από πρώτο χέρι αυτή τη μετάβαση της δύναμης, από τη μονοκρατορία των ΗΠΑ στο σύνθετο γεωπολιτικό παιχνίδι της νέας δεκαετίας δηλαδή. Άλλωστε, ήταν εκεί όταν για πρώτη φορά αμφισβητήθηκε φανερά η απόλυτη κυριαρχία της αστερόεσσας: κάλυπτε τους ΝΑΤΟικούς βομβαρδισμούς όταν είδε μια φάλαγγα ρωσικών τεθωρακισμένων να μπαίνει πρώτη στο Κόσοβο ύστερα από την εντολή του Προέδρου Boris Yeltsin, ο οποίος είχε ακούσει την προτροπή ενός άγνωστου τότε και «ακραίου» πολιτικού με το όνομα Vladimir Putin. Ήταν μια στιγμή που τον έκανε να σκεφτεί τι θα συμβεί στην επόμενη μέρα του κόσμου μας.

Ένα καθαρά γεωπολιτικό παιχνίδι

O Tim Marshall είναι ένας διακεκριμένος δημοσιογράφους (το blog του Foreing Matters ήταν υποψήφιο για το Orwell Prize) που θεωρείται αυθεντία στο θέμα των διεθνών σχέσεων. Μάλιστα, πέρα από τα άρθρα και τις ανταποκρίσεις του, είναι και ένας συγγραφέας που έχει προκαλέσει αίσθηση με τη ματιά του τα τελευταία χρόνια. Το Αιχμάλωτοι της Γεωγραφίας ήταν ένα μπεστσέλερ που ανέδειξε τον τρόπο με τον οποίο η γεωγραφία διαμορφώνει την παγκόσμια πολιτική σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ότι κάνουν τελικά οι εκάστοτε πολιτικοί.

Έτσι, στο νέο του πόνημα με τίτλο Η δύναμη της γεωγραφίας (εκδ. Διόπρα) επιχειρεί να ξεκαθαρίσει ακόμη περισσότερο τα πράγματα. Αναφέρει μάλιστα χαρακτηριστικά σε πρόσφατο άρθρο του: «Οι επιλογές που κάνουν οι άνθρωποι, τώρα και στο μέλλον, δεν γίνονται ποτέ χωριστά από το φυσικό πλαίσιο. Η αφετηρία της ιστορίας κάθε χώρας βρίσκεται στην τοποθεσία της σε σχέση με τα γειτονικά κράτη, τις οδούς ναυσιπλοΐας και τους φυσικούς πόρους. Ζείτε σ’ ένα ανεμοδαρμένο νησί στις παρυφές του Ατλαντικού ωκεανού; Τότε είστε στην κατάλληλη θέση για να τιθασεύσετε ανέμους και κύματα. Ζείτε σε μια χώρα όπου ο ήλιος λάμπει 365 μέρες τον χρόνο; Οι ηλιακοί συλλέκτες είναι ο προορισμός σας. Ζείτε σε μια περιοχή όπου υπάρχει κοβάλτιο; Αυτό μπορεί να αποδειχθεί ευχή και κατάρα».

Πώς λοιπόν διαμορφώνεται ο πλανήτης σήμερα και καθώς οι ΗΠΑ συνεχίζουν να αποσύρονται από πολέμους και τοπικές διαμάχες; Ποιοι ακριβώς έρχονται να γεμίσουν το κενό και τι κινδύνους έχει όλο αυτό; Τα πάντα είναι γεωγραφία κατά τον Tim Marshall και το παιχνίδι παίζεται σε 10 κομβικές περιοχές: Αυστραλία, Ιράν, Σαουδική Αραβία, Μεγάλη Βρετανία, Ελλάδα, Τουρκία, το Σαχέλ, η Αιθιοπία, η Ισπανία, και, τέλος, το Διάστημα.

Όπως βλέπεται η Ελλάδα μαζί με την Τουρκία αποτελούν ένα από τα πιο «θερμά» σημεία της Γης μιας και αποτελούν ένα βασικό κόμβο για πολλά μείζονα προβλήματα με πρώτο από όλα το μεταναστευτικό-προσφυγικό ζήτημα. Τι θα πρέπει να περιμένουμε λοιπόν; Μια κηδεμονία της περιοχής από τις πάλαι ποτέ αυτοκράτειρες Ηνωμένες Πολιτείες, μία νέα δυναμική εμφάνιση της Γαλλίας ή μια έξαρση του νεο-οθωμανισμού από πλευράς Ρεσέπ Ταγίπ Ερντογάν; Η ματιά του Tim Marshall για το ζήτημα είναι τουλάχιστον ενδιαφέρουσα. Η γεωγραφία, τα βουνά και η θάλασσα παίζουν κομβικό ρόλο στην πολύπλοκη εξίσωση.

Δεν είναι όμως μόνο οι εξελίξεις στον δικό μας χάρτη που θα έπρεπε να μας απασχολούν. Ο συγγραφέας του Η δύναμη της γεωργραφίας μπορεί να χωρίζει σε 10 χάρτες τη Γη, ξεκαθαρίζει όμως σε κάθε του παράγραφο το πόσο αλληλένδετα είναι τα πάντα στον θαυμαστό κόσμου που ζούμε. Τα πιόνια κινούνται σε ένα σκληρό Stratego, όπου τα πάντα αλλάζουν, η χαρτογράφηση όμως παραμένει πάντα η ίδια: η Αυστραλία πάντα βρεχόταν από θάλασσα σε κάθε της ακτή, τώρα όμως σε αυτά τα νερά η κινεζική σημαία υψώνεται πιο ψηλά από ποτέ. Τι θα συμβεί αύριο;