ΕΙΔΑΜΕ ΤΗ ΣΤΡΕΛΛΑ ΤΗΣ… ΣΙΩΠΗΣ ΣΤΗ ΛΥΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ

Και ναι, η συγκλονιστική, πολυβραβευμένη ταινία Στρέλλα (2009) του Πάνου Χ. Κούτρα, μια ταινία-σταθμός στον σύγχρονο ελληνικό κινηματογράφο, έγινε όπερα δωματίου μετά από ανάθεση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στον συνθέτη Μιχάλη Παρασκάκη.

Αφού πρώτα πέρασε από χίλια μύρια κύματα, καθώς, όταν έγινε γνωστό πως ο πρωταγωνιστικός ρόλος της ‘Στρέλλας’ δε δόθηκε σε τρανς γυναίκα, άνοιξε μία μεγάλη συζήτηση στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα αναφορικά με τη συμπεριληπτικότητα και την τρανς ορατότητα.

Αφουγκραζόμενη τη συζήτηση αυτή η Εθνική Λυρική Σκηνή διεύρυνε τις ακροάσεις και για τον πρωταγωνιστικό ρόλο του έργου- ο οποίος είχε ήδη δοθεί στον ταλαντούχο βαρύτονο λυρικό τραγουδιστή Γιώργο Ιατρού που αυτοπροσδιορίζεται ως προς την ταυτότητα φύλου του ως cis άνδρας, αλλά έχει δημιουργήσει την drag περσόνα Νίνα Νάη– με στόχο να εξαντληθούν οι προσπάθειες προκειμένου να βρεθεί μια διεμφυλική γυναίκα ερμηνεύτρια, η οποία να μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του έργου.

Και φτάσαμε στην επιλογή της διεμφυλικής καλλιτέχνιδας, Λέττας Κάππα, που με την παράσταση αυτή κάνει και την πρώτη της εμφάνιση στο λυρικό θέατρο.

Η Στρέλλα, λοιπόν, αυτές τις ημέρες παρουσιάζεται στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ σε λιμπρέτο της Αλεξάνδρας Κ*, μουσική διεύθυνση Κωνσταντίνου Τερζάκη και σε σκηνοθεσία του Γιώργου Κουτλή.

Από τα πρώτα κιόλας λεπτά ένιωσα πως η θρυλική αυτή ταινία -ίσως το σημαντικότερο ελληνικό queer άνοιγμα των τελευταίων ετών στο ευρύ κοινό- δεν έπρεπε να γίνει όπερα. Μουσικό έργο ίσως θα μπορούσε, εναλλακτικό drag μουσικό show ίσως μπορούσε πάλι, αλλά όπερα όχι. Γιατί δεν μπορείς να κάνεις όπερα χωρίς λυρικούς πρωταγωνιστές. Είναι φύσει και θέσει αδύνατο αυτό. Κι όποιο σκηνοθετικό τέχνασμα κι αν επιχειρηθεί, η σκηνή θα το “κλωτσήσει”. Όπως και έγινε.

Μου φαίνεται αδιανόητο πως οι υπεύθυνοι θέλησαν να χωρέσουν κάτω από την ίδια μασχάλη δύο ολόκληρα καρπούζια. Γιατί ήταν απόλυτα σεβαστό να θέλουν να επιλέξουν μία τρανς πρωταγωνίστρια για τον ρόλο της Στρέλλας, όπως και απόλυτα σεβαστό ήταν πως ήθελαν για τον ρόλο αυτό και μία βαρύτονο λυρική τραγουδίστρια.

Ωστόσο, όταν είδαν πως το λυρικό υπόβαθρο που έθεσαν σαν προαπαιτούμενο, δεν μπορούσαν να το καλύψουν μέσω ακροάσεων, θα έπρεπε είτε να μην κάνουν την παραγωγή, είτε να βρουν μία άλλη λύση. Ας πούμε ο εκπληκτικός Γιώργος Ιατρού ήταν εξαρχής μία εξαιρετική επιλογή. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που στην παράσταση που είδαμε είναι ο πρωταγωνιστής της πιο ωραίας σκηνής της παράστασης.

Δεν καταλάβαινα πραγματικά εξαρχής γιατί συνιστούσε πρόβλημα να παίξει τον ρόλο της Στρέλλας ένας άνδρας. Στην Τέχνη του θεάτρου, το θέμα του φύλου έχει πάψει να απασχολεί τους σκηνοθέτες εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Εμβληματικούς ανδρικούς ρόλους τούς υποδύονται γυναίκες και αντίστοιχα σε γυναικείους ρόλους βλέπουμε συχνά άνδρες. Το θέμα είναι το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Και σίγουρα η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα θα αισθανόταν πολύ πιο ορατή αν @ πρωταγωνιστ@ς ήταν κάποι@ς ταλαντούχ@ ηθοποι@ς.

Να θυμήσουμε πως η ταινία, όπως και η όπερα πραγματεύεται τη συνάντηση του Γιώργου, ενός 48χρονου άνδρα που μόλις αποφυλακίστηκε, με τη Στρέλλα, μια νεαρή τρανς πόρνη που λατρεύει τη Μαρία Κάλλας. Οι δυο τους συναντιούνται σε ένα φτηνό ξενοδοχείο. Η ιδιόμορφη ομορφιά της, η λαχτάρα της για ζωή και το κυνικό της χιούμορ τον γοητεύουν. Θα την ξανασυναντήσει και δε θα αργήσουν να μείνουν μαζί. Το μέλλον φαντάζει ανοιχτό και για τους δυο τους για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό. Καθώς, όμως, εκκρεμούν ακόμα οι λογαριασμοί του Γιώργου με το παρελθόν, η ιστορία του επανέρχεται για να τον στοιχειώσει.

Η Στρέλλα της Σιωπής

Τώρα τι είδαμε; Είδαμε τη Λέττα Κάππα να είναι μία Στρέλλα μουγκή. Να τραγουδά αντ’ αυτής μία ερμηνεύτρια της Λυρικής, η Αναστασία Κότσαλη, η οποία ήταν διαρκώς δίπλα της ενσαρκώνοντας τη Μαρία Κάλλας, που τόσο λάτρευε η Στρέλλα. Η Λέττα Κάππα είχε φωνή μόνο στην πρόζα (ενώ η ίδια μπορει και τραγουδά, απλώς δεν έχει ειδίκευση στο λυρικό τραγούδι) και η πρόζα για κάποιον αδικαιολόγητο λόγο ήταν ελάχιστη. Τις υπολοιπες στιγμές προσπαθούσε να μπει μέσα στην ψυχοσύνθεση της ηρωίδας και ξεπερνούσε εαυτόν στην ερμηνεία της σε…. νοηματική υπό τις μουσικές νότες της Αναστασίας Κότσαλη. Δεν ήταν λίγες οι φορές που ένιωθα πως ήταν πάνω στη σκηνή, επειδή αυτό όριζε το “πρέπει” της ορατότητας.

Αλλά αυτό είναι τελικά ορατότητα; Να επισκιάζει η σεξουαλική ταυτότητα έναν ρόλο ή να αναδεικνύεται η σεξουαλική ταυτότητα του ρόλου από οποιοδήποτε φύλο;

Την αμηχανία αυτή δεν τη νιώσαμε με τους υπόλοιπους ρόλους που υποδύθηκαν εξαιρετικά διεμφυλικές ηθοποιοί, η Ιωάννα Ζαμ-Πέτρου ως Μαίρη και η Βικτωρία Τσιτουρίδου-Μάγια ως Βίλμα. Ανταποκρίθηκαν πολύ καλά και στα οπερατικά μέρη των ρόλων τους και εξέφρασαν τον εαυτό τους. Δε χρειάστηκαν ενυσχύσεις προκειμένου να ανταποκριθούν σε όσα επιβάλλει η σύγχρονη πολιτική ορθότητα.

Λιμπρέτο και σκηνοθεσία έψαχναν διαρκώς τη Στρέλλα

Η Αλεξάνδρα Κ. στο λιμπρέτο της δεν κατάφερε να δώσει την κατάλληλη απόχρωση στην οπερατική “Στρέλλα” και να μεταγράψει καταλλήλως το αριστοτεχνικό σενάριο του Πάνου Κούτρα και του Παναγιώτη Ευαγγελίδη. Περιορίστηκε στις δημοφιλείς ατάκες της ταινίας και μέχρι εκεί. Δεν είδαμε τουτέστιν κάτι να “λάμπει” μέσα στα λόγια των πρωταγωνιστών.

Η δε σκηνοθετική ματιά του Γιώργου Κουτλή ήταν πέρα ως πέρα αμήχανη, στιγμή δε νιώσαμε πως βλέπουμε το γενναίο ερωτικό, τολμηρό και βαθιά αισιόδοξο δράμα της μεγάλης οθόνης. Ο ταλαντούχος και εξαιρετικά ανερχόμενος σκηνοθέτης δεν κατάφερε, όχι μόνο να χειριστεί καταλλήλως τους ήρωες της ταινίας, αλλά και τον ίδιο τον χώρο της Εναλλακτικής Σκηνής. Η δράση διαδραματιζόταν μπροστά στη σκηνή και στο πρώτο θεωρείο και υπήρχαν στιγμές που ψάχναμε πού είναι οι ηθοποιοί. Τελείως άτυχη δε η σκηνή που ακούγαμε τη Μαρία Κάλλας να τραγουδά ως Στρέλλα, βλέπαμε την Λέττα Κάππα να ερμηνεύει στα μουγκά και την Αναστασία Κότσαλη να είναι άφαντη κάπου στο πίσω μέρος της σκηνής.

Ωραίο το σκηνοθετικό εύρημα της Κάλλας, θα ήταν όμως ακόμη πιο ωραίο αν είχε χρησιμοποιηθεί ισορροπημένα.

Και τα θετικά…

Ο Μιχάλης Παρασκάκης ανέλαβε το στοίχημα να γράψει μια μουσική φρέσκια και αιχμηρή, διατηρώντας τον ρεαλισμό και τη δραματικότητα του κινηματογραφικού έργου και πραγματικά το πέτυχε. Η μουσική του είναι αυτή ακριβώς που έπρεπε και μάλιστα είχε την τύχη να τη διευθύνει ο μαέστρος Κωνσταντίνος Τερζάκης. Ο τελευταίος έκανε πραγματικά εκπληκτική δουλειά, γνώριζε εκ βαθέων την παρτιτούρα του συνθέτη και μετέδιδε διαρκώς την ηλεκτρισμένη του ενέργεια σε όλους τους συντελεστές.

Εξαιρετική η επιμέλεια κίνησης και η χορογραφία που υπογράφει η διεμφυλική καλλιτέχνις Φένια Αποστόλου. Η δουλειά που έκανε πραγματικά τιμά την “Στρέλλα”. Η σκηνή με τον Σκίουρο – Αλέξανδρο Σταυρόπουλο πραγματικά μας μάγεψε, όπως και η τελευταία “φωτεινή” στιγμή της παράστασης.

Συμπέρασμα

Μια άνιση παράσταση μέσα από την οποία ανακύπτουν πολλά ερωτήματα για το τι σημαίνει θέατρο, όπερα και γενικότερα Τέχνη σήμερα.