Η ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΤΟΥ HIV ΣΤΟΥΣ ΧΡΗΣΤΕΣ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΠΕΡΝΑΕΙ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΑ ΡΑΝΤΑΡ

Μια επιδημία που περνάει κάτω από τα ραντάρ βρίσκεται σε εξέλιξη τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν συλλέξει οι επιστήμονες που ασχολούνται με τους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών.

Με επίκεντρο τη Θεσσαλονίκη, η μετάδοση του HIV ανάμεσα στους χρήστες είναι ανησυχητικά υψηλή, ενώ και στην Αθήνα, παρότι η μετάδοση είναι σε χαμηλότερα επίπεδα συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια, παραμένει σε πολύ υψηλά νούμερα συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες του δυτικού κόσμου.

Τριπλάσια θνησιμότητα των χρηστών σε σχέση με χώρες του δυτικού κόσμου

Η πραγματικότητα αυτή έχει ως αποτέλεσμα η Ελλάδα να φτάνει στα διπλάσια ή και τριπλάσια νούμερα θνησιμότητας των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών ετησίως, σε σχέση με την Κεντρική και Δυτική Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τον Καναδά. Πιο συγκεκριμένα, από το 2018 ως το 2022, το ποσοστό θανάτων των χρηστών στη Θεσσαλονίκη έφτασε το 4,5% και στην Αθήνα το 3% διαμορφώνοντας έναν μέσο όρο στην Ελλάδα της τάξης του 3.5%, όταν στον δυτικό κόσμο τα αντίστοιχα ποσοστά κινούνται μεταξύ του 1 και του 1.6%.

Το προφίλ των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών

Τα στοιχεία αυτά έχουν αναδειχθεί από τη μελέτη της αναπληρώτριας καθηγήτριας Επιδημιολογίας Βάνας Σύψα και του ομότιμου καθηγητή επιδημιολογίας, Άγγελου Χατζάκη πάνω στα δεδομένα που συλλέχθηκαν από τα προγράμματα «Αριστοτέλης» και «Αλέξανδρος». Στόχος των δύο προγραμμάτων είναι να αυξηθεί η διάγνωση και η θεραπεία των χρηστών ενδοφλέβιων ναρκωτικών που έχουν μολυνθεί από HIV λοίμωξη και ηπατίτιδα C. Οι έρευνες, δείχνουν πως η πλειοψηφία των χρηστών, δεν γνωρίζει καν πως έχει μολυνθεί από HIV και συνεπώς δεν λαμβάνει την απαραίτητη θεραπεία.

Από τους 2.735 χρήστες που συμμετείχαν στα προγράμματα «Αριστοτέλης» και «Αλέξανδρος» σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, προέκυψε και το προφίλ των χρηστών στις δύο μεγαλύτερες πόλεις της χώρας. Στην Αθήνα το 84% εξ αυτών είναι άνδρες, με μέση ηλικία τα 39 έτη, ενώ το 27% από αυτούς είναι άστεγοι. Σε ποσοστό 84% είναι Έλληνες και το 43% εξ αυτών είχε πάρει δωρεάν σύριγγες τον τελευταίο χρόνο. Στη Θεσσαλονίκη τα στοιχεία είναι παρόμοια αναφορικά με το φύλο, την εθνικότητα και την ηλικία των χρηστών, ωστόσο μόλις το 5% εξ αυτών δήλωσε πως είχε πάρει δωρεάν σύριγγες από κάπου τον τελευταίο χρόνο.

«Κρυμμένος πληθυσμός»

Για τα στοιχεία αυτά, μίλησαν οι δύο καθηγητές τον περασμένο μήνα στη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Δικτύου για τη μείωση της βλάβης (C-EHRN). Η Βάνα Σύψα, παρουσιάζοντας τα δεδομένα, υπογράμμισε: «Ξέρουμε πως υπάρχουν κάποιες προκλήσεις στις προσπάθειές μας σε αυτά τα προγράμματα. Πρέπει να προσεγγίσουμε έναν πληθυσμό που είναι συνήθως κρυμμένος και δεν θέλει να αναγνωριστεί. Μπορεί να είναι χρήστες που δεν είναι συνδεδεμένοι σε καμία υπηρεσία, ή μετανάστες χωρίς έγγραφα. Μια άλλη πρόκληση είναι να διασυνδέσεις αυτά τα άτομα στην φροντίδα και τις θεραπείες αλλά και να παραμείνουν σε αυτές».

Εκτόξευση της μετάδοσης στη Θεσσαλονίκη

Όπως έχει διαπιστώσει το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ), το 2021 υπήρξαν 86 νέες διαγνώσεις χρηστών με HIV λοίμωξη σε όλη τη χώρα, επιβεβαιώνοντας την αυξητική τάση στην μετάδοση, αφού το 2020 οι νέες διαγνώσεις ήταν 81 και το 2019 ήταν 72.

Αναφορικά με τα στοιχεία των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών οι οποίοι απευθύνονται στους αναγνωρισμένους φορείς συμβουλευτικής και θεραπείας όπως ο ΟΚΑΝΑ και το ΚΕΘΕΑ, ένα ποσοστό 6% στο σύνολο της χώρας διαγνώστηκε με HIV. Στην Αττική το ποσοστό φτάνει στο 9%, ενώ στη Θεσσαλονίκη, παρά το γεγονός πως τα ποσοστά κινούνταν τα προηγούμενα χρόνια από το 0.5 ως το 3%, το 2021 εκτοξεύτηκαν στο 6.2%, προκαλώντας ιδιαίτερη ανησυχία.

«Έχουμε κουραστεί να χάνουμε ανθρώπους»

Οι άνθρωποι που έρχονται καθημερινά επαφή με χρήστες, έχουν να διηγηθούν αμέτρητες ιστορίες που περιγράφουν την προβληματική αντιμετώπισή τους από την πολιτεία. Η Μίνα Ψυχογιού, υπεύθυνη της Μονάδας Λοιμώξεων στο Λαϊκό Νοσοκομείο, μοιράστηκε, μιλώντας στην ευρωπαϊκή συνάντηση του C-EHRN, μερικές από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γιατροί στα νοσοκομεία: «Μια σημαντική πρόκληση είναι ο ενεργός χρήστης ουσιών που έρχεται στο νοσοκομείο, στο πλαίσιο μιας γενικής εφημερίας. Φέρτε στο μυαλό σας έναν άνθρωπο που μπορεί να είναι άστεγος, σε κωματώδη κατάσταση, να μην επικοινωνεί πολύ καλά με το περιβάλλον και το ιατρικό προσωπικό. Η μεγάλη πρόκληση για εμάς είναι να συγκρατηθεί αυτό ο ασθενής στο νοσοκομείο χωρίς να κάνει χρήση. Για να το κάνουμε αυτό, πρέπει να έχουμε τη δυνατότητα να του δώσουμε υποκατάστατα. Αυτό δεν γίνεται. Τα πράγματα σε σύγκριση με το 2011 έχουν βελτιωθεί γιατί με τη βοήθεια του ΟΚΑΝΑ, υπάρχει δυνατότητα αίτησης του ασθενή για να ενταχθεί άμεσα σε υποκατάστατο. Η γραφειοκρατία όμως παίρνει συνήθως ένα τριήμερο και συχνά σε αυτό το διάστημα ο χρήστης έχει εξαφανιστεί από το νοσοκομείο. Αυτό πρέπει να λυθεί».

Συμπλήρωσε δε, πως οι περιπτώσεις που την οργίζουν ακόμη περισσότερο, είναι εκείνες των ασθενών χρηστών που ενώ είναι ήδη σε πρόγραμμα φροντίδας, οδηγούνται στη φυλακή με δραματικά αποτελέσματα: «Φανταστείτε έναν ασθενή ενταγμένο σε πρόγραμμα, που λαμβάνει την αντιρετροϊκή του θεραπεία και παίρνει υποκατάσταση. Ξαφνικά αυτός ο ασθενής βρίσκεται στον δρόμο, τον συλλαμβάνουν για παρελθόντα αδικήματα και φυλακίζεται. Προσωπικά έχω χάσει 6 ασθενείς οι οποίοι είχαν ενταχθεί σε προγράμματα, μπήκαν στη φυλακή και όταν βγήκαν έκαναν overdose και πέθαναν. Μόνο που το αναφέρω οργίζομαι για αυτή την αντιμετώπιση»

Από την πλευρά του, ο Μάριος Ατζέμης, συντονιστής δράσεων μείωσης της βλάβης στην «Θετική Φωνή» διαπιστώνει πως «Έχουμε κουραστεί να χάνουμε ανθρώπους. Τέτοια περιστατικά, κάποιοι τα έχουν ζήσει στο πετσί τους και τα έχουν θρηνήσει κυριολεκτικά. Άνθρωποι που ήταν σε προγράμματα και προσπαθούσαν κυριολεκτικά για τη ζωή τους, σε κάποιο τυχαίο έλεγχο, να πετάγονται ξαφνικά στη φυλακή για μια ήσσονος σημασίας εκκρεμότητα και να γίνεται ολόκληρος αγώνας για να μπορέσουν να βγουν και να ξαναμπούν σε πρόγραμμα. Άλλες φορές, άνθρωποι βγαίνουν από τη φυλακή, τους έχει αποκλειστεί ο δρόμος για την απεξάρτηση και όταν διαμορφώνεται αυτή η κατάσταση, πηγαίνεις στο δρόμο που ξέρεις. Όπου τελικά πεθαίνεις. Είναι οι πιο άδικοι θάνατοι, αλλά κυρίως είναι θάνατοι που μπορούν να αποτραπούν».