Πώς είναι να ενηλικιώνεσαι εν μέσω οικονομικής κρίσης

Μια ομάδα νέων από τη Θεσσαλονίκη προσπάθησε να χαρτογραφήσει τις σκέψεις των συνομηλίκων τους σχετικά με το παρόν και το (ας ελπίσουμε όχι και τόσο σκοτεινό) μέλλον

Γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1990 και στην παιδική τους ηλικία δεν μπορούσαν να φανταστούν πως κάποια στιγμή θα κινδύνευαν να χαρακτηριστούν ως η «χαμένη γενιά». Υπό άλλες συνθήκες θα ήταν γνωστοί ως οι millennials, ή αλλιώς η γενιά του διαδικτύου και η συζήτηση θα τελείωνε κάπου εκεί. Οι σημερινοί εικοσάρηδες που σπουδάζουν στα ελληνικά πανεπιστήμια έχουν βαρεθεί να ακούνε πως δεν θα βρουν ποτέ δουλειά «της προκοπής» στη χώρα μας, όπως και την ερώτηση αν «σκέφτονται να φύγουν έξω». Προς το παρόν προσπαθούν να αποκτήσουν χρήσιμες δεξιότητες, συχνά συγκατοικούν με τους γονείς ή τους συμφοιτητές τους, είναι προβληματισμένοι για τι θα κάνουν όταν θα ολοκληρώσουν τις σπουδές τους, αλλά στο μεσοδιάστημα φροντίζουν να το διασκεδάζουν.

Φιλτράροντας τα όνειρα

Συχνά το επάγγελμα του πατέρα ή της μητέρας, ή η οικογενειακή επιχείρηση όταν υπάρχει, είναι ένας σημαντικός παράγοντας για τη σειρά συμπλήρωσης των σχολών στο μηχανογραφικό, ενώ δεν είναι καινούργιο το φαινόμενο αρκετών γονέων που επιχειρούν να επιβάλλουν στα παιδιά τους τις δικές τους επιθυμίες ή και επαγγελματικά απωθημένα. Αυτό όμως που έχει πλέον μεγαλύτερη βαρύτητα είναι η απόσταση από τη μόνιμη κατοικία των γονιών και το αν σπουδάζουν άλλα μέλη της οικογένειας ήδη σε κάποια πόλη. Όπως επισημαίνουν ιδιοκτήτες φροντιστηρίων, η τάση είναι «οι μαθητές που θέλουν μία υψηλόβαθμη σχολή να μην τη δηλώνουν σε όλες τις πόλεις, αλλά να επιλέγουν συναφές αντικείμενο σχολής στην κοντινότερη πόλη. Για παράδειγμα, ένας μαθητής που θέλει Ιατρική και κατάγεται από ένα χωριό της βόρειας Ελλάδας κοντά στη Θεσσαλονίκη, λαμβάνοντας υπόψη την οικονομική κατάσταση της οικογένειας του δεν δηλώνει την ιατρική σε όλες τις δυνατές πόλεις: Πάτρα, Αλεξανδρούπολη, Λάρισα, Ιωάννινα και Κρήτη, κι ας ήταν το όνειρο του, αλλά αμέσως μετά την Ιατρική Θεσσαλονίκης θα δηλώσει τη Φαρμακευτική Θεσσαλονίκης, την Κτηνιατρική ή τη Φυσικοθεραπεία ώστε να μπορέσουν οι γονείς του να το χρηματοδοτούν και τα τέσσερα –ίσως πέντε- χρόνια του πανεπιστημίου».

Όσο για το ερώτημα «Μετά το πτυχίο τι;», υπάρχει και η περίπτωση των νέων, που αρχικά απογοητεύτηκαν, συνειδητοποιώντας τις μηδενικές εργασιακές προοπτικές και το επαγγελματικό αδιέξοδο που έφερε σταδιακά η κρίση. Η περιορισμένη διαθεσιμότητα των ευκαιριών για άσκηση του επαγγέλματος που – μέχρι τότε – νόμιζαν ότι τους άρεσε, τους οδήγησε σε αναθεώρηση των εργασιακών τους στόχων, δεδομένου ότι σε αυτές τις ηλικίες, το πλαίσιο των προσδοκιών σε σχέση με την εργασία, συχνά μεταβάλλεται. Συχνά αναρωτιούνται:

Μήπως τελικά, η αρχική επαγγελματική στασιμότητα μετά την ενηλικίωση, αποτελεί μια ευκαιρία για αναθεώρηση των αρχικών μας επιλογών που θα μας οδηγήσει σε νέους επαγγελματικούς ορίζοντες;

Η κρίση ταυτότητας στα δύο άκρα της ελληνικής κοινωνίας

Πρόκειται για μια γενιά που θυμάται τους γονείς της να την στέλνουν κάποτε σε δεκάδες εξωσχολικές δραστηριότητες και που τώρα, στην προσπάθεια να καταρτιστεί πάνω στα ενδιαφέροντά της, ή έστω να δοκιμάσει τις δυνατότητές της βρίσκει εμπόδιο την οικονομική τους στενότητα. Παράλληλα έχουν βιώσει ως ανήλικοι όλη την ένταση και την ανασφάλεια που δημιουργήθηκε από την όλο και δυσχερέστερη οικονομική κατάσταση της τελευταίας εξαετίας.

Όλο αυτό το κλίμα βέβαια σε πολλές περιπτώσεις λειτουργεί και απελευθερωτικά. Ευρηματικότητα, φαντασία, μπόλικοι πειραματισμοί και το αίσθημα πως «δεν έχουμε να χάσουμε τίποτα» έχει οδηγήσει πολλούς νέους σε καινοτόμες ιδέες και υλοποιήσεις. Crowdfunding, νεανική επιχειρηματικότητα, κοινωνική οικονομία, είναι μόνο μερικά από τα όπλα που διαθέτουν στη μάχη, ενάντια σε μια απαισιόδοξη κατάσταση που τείνει να παγιωθεί.

Η ψυχολόγος Αθηνά Παντελίδου – Κωφίδου δίνει τη δική της διάσταση: «Η οικονομική κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια στην χώρα μας είναι αναμενόμενο ότι έχει επηρεάσει καθοριστικά την ψυχολογία όλων των ανθρώπων ανεξαρτήτου ηλικίας, κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης, αφού διατάραξε ριζικά το σύστημα αξιών μας και την πραγματικότητα στην οποία είχαμε μάθει να λειτουργούμε και να αυτοπροσδιοριζόμαστε. Ωστόσο οι νέοι (ηλικίας 17-20 ετών), οι οποίοι ενηλικιώνονται μέσα στα πλαίσια αυτής της δυσχερούς κατάστασης, βιώνουν ακόμη πιο έντονα την οικονομική κρίση καθώς αναγκάζονται με έναν πολύ βίαιο τρόπο να ωριμάσουν και να προσαρμοστούν σε μία πολύ δύσκολη πραγματικότητα. Και όλα αυτά με ένα έντονο αίσθημα θυμού, γιατί καλούνται να αντιμετωπίσουν μία κατάσταση για την οποία δε φέρουν καμία απολύτως ευθύνη οι ίδιοι. Ένας ακόμη λόγος για τον οποίο η οικονομική κρίση επηρεάζει ιδιαίτερα την ψυχοσύνθεση των νέων είναι ότι έχουν βιώσει τα δύο άκρα της ελληνικής κοινωνίας, δηλαδή από την μία την εποχή του πλασματικού πλούτου κυρίως την περίοδο μέχρι το 2008 και από την άλλη την απόλυτη φτώχεια και εξαθλίωση που βιώνουμε σήμερα, γεγονός που τους δημιουργεί μια έντονη κρίση ταυτότητας».

Η διαφορά των σημερινών 20άρηδων σε σχέση με τους 20άρηδες των αρχών του 2000 είναι πως οι δεύτεροι ενηλικιώθηκαν με την ελπίδα και συγχρόνως την αγωνία του να οδηγηθούν κάποια μέρα σε μια σπουδαία θέση εργασίας, να δημιουργήσουν μια ευχάριστη, άνετη καθημερινότητα, να κάνουν τα όνειρά τους πραγματικότητα. Τα τελευταία χρόνια η θεωρία της κρίσης μετατράπηκε σε πραγματικότητα, στην οποία καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε τη μια δυσκολία μετά την άλλη. Είναι μια πραγματικότητα που απαιτεί ίσως μεγαλύτερη προσπάθεια και δύναμη από έναν νέο που ενηλικιώνεται σήμερα, αλλά και μεγάλη ευελιξία και ατελείωτη αισιοδοξία από εκείνα τα παιδιά των 2000’s που μεγάλωσαν και προσγειώθηκαν απότομα σε αυτόν το νέο γκρίζο κόσμο.