Έρευνα 20/20: Τρεις επιστήμονες καλούν τους πολίτες να μη φοβηθούν το εμβόλιο

Προβληματισμό προκαλεί στην επιστημονική κοινότητα η αμφισβήτηση από μία σημαντική μερίδα της ελληνικής κοινωνίας της αξίας του εμβολιασμού κατά του κορονοϊού, όταν αυτό θα είναι εφικτό.

Μάλιστα η έρευνα της aboutpeople για το 20/20 του Νews 24/7, αποτύπωσε την άρνηση του 35% των Ελλήνων στο να εμβολιαστούν. Οι επιστήμονες θεωρούν ανησυχητική μια τέτοια τάση.

Είναι γνωστό ότι  κυκλοφορία ενός εμβολίου που θα μας θωρακίσει έναντι του ιού θα είναι έτοιμο μέσα στους επόμενους 12-18. Το διάστημα αυτό θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό ώστε να αναπτυχθεί και η σχετική επιστημονική επιχειρηματολογία για την αξία του ακόμη κι αν αυτό είναι ένα ιδιαίτερα νέο εμβόλιο.

Σύμφωνα με τον κ. Ευάγγελο Φραγκούλη* σχεδόν το σύνολο του πληθυσμού μπορεί να νοσήσει και δεν υπάρχει ακόμα αποτελεσματική θεραπεία για την Covid-19. «Ένα εμβόλιο έναντι του κορονοϊού θεωρείται ως η μόνη αναίμακτη και γρήγορη  διαφυγή από τον σύγχρονο εφιάλτη που ζούμε σε παγκόσμια κλίμακα με βίαιες αλλαγές στον τρόπο ζωής και καταστροφικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις», σημειώνει.

Ερευνητές σε όλο τον κόσμο εργάζονται πυρετωδώς στην ανάπτυξη ενός εμβολίου και 7 υποψήφια εμβόλια βρίσκονται ήδη στη φάση των κλινικών δοκιμών. Η ανάπτυξη εμβολίων κατά του ιού και η προσβασιμότητα τους σε παγκόσμιο επίπεδο  αποτελούν προτεραιότητα για τον τερματισμό της πανδημίας.

Ωστόσο, η επιτυχία αυτής της στρατηγικής βασίζεται στην αποδοχή των εμβολίων από τους ανθρώπους: τι γίνεται αν οι άνθρωποι δεν θέλουν το εμβόλιο;

«Το αποτέλεσμα της έρευνας για το 20/20 του News 24/7, ότι  1 στους 3 Έλληνες δεν θα έκανε το εμβόλιο αν αυτό ήταν διαθέσιμο, δείχνει  ότι αυτή η δυσπιστία είναι πιθανό να αποτελέσει πρόβλημα όταν το εμβόλιο θα είναι διαθέσιμο. Το αποτέλεσμα αυτό πραγματικά εκπλήσσει  αν αναλογιστούμε την κατάσταση που επικρατούσε μόλις πριν από λίγες εβδομάδες: ολόκληρος ο πληθυσμός ήταν περιορισμένος καθώς η επιδημική έξαρση δεν είχε φτάσει ακόμη στο αποκορύφωμά της και τα μέσα ενημέρωσης πλημμύριζαν καθημερινά με θανάτους και εικόνες από κορεσμένους  θαλάμους εντατικής θεραπείας».

Σύμφωνα με τον κ. Φραγκούλη, αν προσπαθούσαμε να βρούμε τα αιτία αυτής της στάσης θα σημειώναμε:

Πολύ πριν από την Covid-19, η διστακτικότητα έναντι των εμβολιασμών και η απόρριψη τους από μερίδα του πληθυσμού αυξάνονταν. Το 2019, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ενέτασσε την απόρριψη των εμβολιασμών στις 10 κορυφαίες απειλές για την παγκόσμια υγεία. Αποτέλεσμα αυτής, να αυξάνονται τα επίνοσα άτομα στην κοινότητα και να εμφανίζονται εστίες και επιδημίες ασθενειών που μπορούν να προληφθούν από εμβόλια, όπως  ιλαράς και κοκκύτη.

Μεγάλο μέρος της δυσπιστίας για τα εμβόλια οφείλεται σε εκτεταμένη παραπληροφόρηση  από διαδικτυακές πηγές , που γιγαντώνεται μέσω των κοινωνικών δικτύων . Η πεποίθηση ότι τα εμβόλια έχουν σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως αυτισμό, έχει διατηρηθεί παρά τις προσεκτικά σχεδιασμένες ερευνητικές μελέτες που έχουν αντικρούσει αυτούς τους ισχυρισμούς.

Οι γιατροί προωθούν εμβόλια, γνωρίζοντας ότι τα οφέλη υπερτερούν κατά πολύ των ελάχιστων κινδύνων και ότι κάθε εμβόλιο έχει μελετηθεί εκτενώς για να εξακριβωθεί το προφίλ ασφαλείας του. Ωστόσο, οι πολέμιοι των εμβολίων συχνά κατηγορούν τους γιατρούς και τους ερευνητές, αναφέροντας οικονομικά ή πολιτικά συμφέροντα ως κίνητρο για την προώθηση εμβολίων.

Το κοινωνικό προφίλ των απρόθυμων να εμβολιαστούν, σε μια πρόσφατη, αντίστοιχη έρευνα από τη Γαλλία,  είναι ακόμη πιο ανησυχητικό: η δυσπιστία έναντι του εμβολίου ήταν πιο διαδεδομένη μεταξύ των ατόμων με χαμηλό εισόδημα, τα οποία γενικά είναι πιο εκτεθειμένα σε μολυσματικές ασθένειες, μεταξύ των νεαρών γυναικών (ηλικίας 18–35 ετών), που διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στον εμβολιασμό της παιδικής ηλικίας και μεταξύ ατόμων ηλικίας άνω των 75 ετών, τα οποία πιθανώς διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για σοβαρή ασθένεια από το Covid-19. 

Οι ερευνητές επίσης βρίσκουν συχνά μια σχέση μεταξύ πολιτικών πεποιθήσεων και στάσεων απέναντι στα εμβόλια. Υπογραμμίζουν ένα κρίσιμο ζήτημα για τις παρεμβάσεις στη δημόσια υγεία: πώς μπορούμε να διαβεβαιώσουμε το κοινό ότι οι συστάσεις αντικατοπτρίζουν τις τρέχουσες επιστημονικές γνώσεις και όχι  πολιτικά συμφέροντα; Αυτό το πρόβλημα επιδεινώνεται σε περιόδους κρίσης, κατά τη διάρκεια της οποίας υπάρχει σημαντική επιστημονική αβεβαιότητα, τα διαθέσιμα μέτρα έχουν περιορισμένη επίδραση και οι πολιτικοί – και όχι οι ειδικοί – είναι οι πρωταγωνιστές της διαχείρισης κρίσεων.

Ο κ. Φραγκούλης επισημαίνει και κάτι ακόμη. Το πρόγραμμα ανάπτυξης εμβολίου “Warp Speed”- δηλαδή «ταχύτερο από την ταχύτητα του φωτός», που ανακοίνωσε στις ΗΠΑ ο Πρόεδρος Τραμπ, στοχεύει σε ένα εμβόλιο που θα είναι διαθέσιμο στις ΗΠΑ μέχρι τις αρχές του 2021. Αλλά για τους επιστήμονες και τους γιατρούς, και μόνο ο όρος “warp speed” προκαλεί ανησυχία. Η επιστήμη απαιτεί αυστηρότητα, πειθαρχία και προσοχή. Αν η ταχύτητα υπερισχύσει της προσοχής, σοβαρά προβλήματα μπορούν να προκύψουν, όπως μας διδάσκει  η ιστορία των εμβολιασμών, όπως η πρώιμη- εσπευσμένη διάθεση των εμβολίων Salk για την πολυομυελίτιδα το 1955 ή αντιγριπικών εμβολίων το 1976.

«Αυτό που δεν μπορεί και δεν πρέπει να επιτραπεί είναι η απόγνωση να οδηγήσει στην αναστολή των επιστημονικών αρχών και των ηθικών ερευνητικών αξιών. Η επιστημονική κοινότητα έχει μόνο μία ευκαιρία να κερδίσει την αποδοχή από το κοινό ενός εμβολίου SARS-CoV-2. Η πιθανότητα επίτευξης αυτού του στόχου θα εξαρτηθεί από τη διαθεσιμότητα πειστικών στοιχείων ασφάλειας και αποτελεσματικότητας του εμβολίου» τονίζει ο κ. Φραγκούλης.

Από την πλευρά του ο κ. κ. Μανώλης Δερμιτζάκης, καθηγητής γενετικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστήμιου της Γενεύης, σημειώνει ότι «είναι εξαιρετικά ανησυχητική η σφυγμομέτρηση αυτή. Τα εμβόλια είναι από τις μεγαλύτερες εφευρέσεις της ανθρωπότητας και η ασφάλεια τους έχει αποδεδειχθεί πολλαπλώς. Θα ήθελα να ξέρω τους λογούς για τους οποίους αυτοί οι πολίτες αρνούνται να κάνουν το εμβόλιο. Σίγουρα χρειάζεται να τους παρουσιάσουμε όλα τα απαραίτητα επιστημονικά στοιχεία ώστε να εκλείψουν οι αμφιβολίες τους»

Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η άποψη του επιδημιολόγου κ. Δημήτρη Παρασκευή**. Όπως αναφέρει «είναι σημαντικό να τονίσουμε και εν μέσω πανδημίας ότι η κοινωνία θα πρέπει να εμπιστεύεται την επιστήμη και όχι τις ειδήσεις που στερούνται τεκμηρίωσης. Αυτό σημαίνει ότι το αντιεμβολιαστικό κίνημα δεν έχει “επιστημονική” βάση και η θεωρία ότι τα εμβόλια προκαλούν νοσήματα βασίζεται σε εικασίες και ειδήσεις που διακινούνται χωρίς να βασίζονται σε τεκμηριωμένα δεδομένα. Τα εμβόλια αποτελούν μια από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις της σύγχρονης προληπτικής ιατρικής που μέσω αυτών έχουν εκλείψει νοσήματα ή δεν μας απειλούν πια».

Σχετικά δε με την αμφισβήτηση να μην κάνει κάποιος το εμβόλιο καθώς αυτό δεν έχει κυκλοφορήσει για αρκετό καιρό, ο κ. Παρασκευής σημειώνει ότι «Επειδή υπήρχε η ίδια αντίληψη και στην πανδημία γρίπης του 2009, ένας λόγος που το εμβόλιο για τον κορονοϊό θα καθυστερήσει είναι ακριβώς γιατί θα δοκιμαστεί εκτενώς πριν να λάβει τη σχετική άδεια. Οι κανόνες ασφαλείας δεν θα επιτρέψουν βεβιασμένες αποφάσεις»

*Γενικός/ Οικογενειακός Γιατρός MSc στη Διαχείριση Υγείας,  Αναπληρωτής Αρχίατρος ΕΔΟΕΑΠ, Μέλος του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκή Καρδιαγγειακής Εταιρείας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας (EPCCS)

**Δημήτριος Παρασκευής BSc, MSc, PhD, Αναπληρωτής Καθηγητής Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής, Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής, Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών-Μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Υγείας