Γιατί η έλλειψη συγκέντρωσης δεν σημαίνει έλλειψη ευφυΐας

Φανταστείτε ότι βρίσκεστε ένα πολυσύχναστο εστιατόριο με ποτήρια να τσουγκρίζουν, μουσική που παίζει, άνθρωποι που μιλάνε δυνατά ο ένας πάνω στον άλλο.

Είναι απορίας άξιον πώς μπορεί κάποιος σε ένα τέτοιο περιβάλλον να συγκεντρωθεί αρκετά ώστε να έχει μια σωστή και με ροή συζήτηση.

Μια νέα μελέτη από ερευνητές του Ινστιτούτου Carney για την Επιστήμη του Εγκεφάλου του Πανεπιστημίου Brown, παρέχει μερικές από τις πιο λεπτομερείς πληροφορίες για τους μηχανισμούς του εγκεφάλου που βοηθούν τους ανθρώπους να συγκεντρώνονται και να προσέχουν εν μέσω τέτοιου τύπου απόσπασης της προσοχής, καθώς και για το τι συμβαίνει όταν δεν μπορούν να συγκεντρωθούν.

Σε μια πρόσφατη ψυχολογική μελέτη, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι μπορούν ξεχωριστά να ελέγχουν πόσο μπορούν να εστιάσουν (ενισχύοντας τις σχετικές πληροφορίες) και πόσο μπορούν να φιλτράρουν (συντονίζοντας την απόσπαση της προσοχής).

Η νέα έρευνα, που δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Nature Human Behaviour, αποκαλύπτει τη διαδικασία με την οποία ο εγκέφαλος συντονίζει αυτές τις δύο κρίσιμες λειτουργίες.

«Με τον ίδιο τρόπο που συγκεντρώνουμε περισσότερους από 50 μύες για να εκτελέσουμε μια σωματική εργασία, όπως για παράδειγμα να χρησιμοποιήσουμε το πιρούνι μας, η μελέτη μας διαπίστωσε ότι μπορούμε να συντονίσουμε πολλαπλές διαφορετικές μορφές προσοχής προκειμένου να εκτελέσουμε πράξεις νοητικής επιδεξιότητας», δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας και νευροεπιστήμονας Harrison Ritz, ο οποίος διεξήγαγε τη μελέτη, ενόσω ήταν διδακτορικός φοιτητής στο Brown.

Τα ευρήματα παρέχουν πληροφορίες για το πώς οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τις δυνάμεις της προσοχής τους, καθώς και για το τι κάνει την προσοχή να αποτυγχάνει, δήλωσε ο συνσυγγραφέας Amitai Shenhav, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Γνωστικών, Γλωσσικών και Ψυχολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Brown.

«Τα ευρήματα αυτά μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε πώς οι άνθρωποι είμαστε σε θέση να επιδεικνύουμε τέτοια τεράστια γνωστική ευελιξία, δηλαδή να δίνουμε προσοχή σε ό,τι θέλουμε, όταν το θέλουμε», δήλωσε ο Shenhav.

«Μπορούν επίσης να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα τους περιορισμούς αυτής της ευελιξίας και πώς οι περιορισμοί αυτοί μπορεί να εκδηλώνονται σε ορισμένες διαταραχές που σχετίζονται με την προσοχή, όπως είναι η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ)».

Το τεστ εστίασης και φιλτραρίσματος

Για τη διεξαγωγή της μελέτης, ο Ritz έδωσε στους συμμετέχοντες να εκτελέσουν μια γνωστική εργασία, ενώ παράλληλα μετρούσε την εγκεφαλική τους δραστηριότητα σε ένα μαγνητικό τομογράφο (fMRI).

Στους συμμετέχοντες προβλήθηκε μια στροβιλώδη μάζα πράσινων και μοβ κουκκίδων, η οποία κινούνταν αριστερά και δεξιά, σαν σμήνος πυγολαμπίδων.

Ακολούθως, οι ειδικοί τους ζήτησαν να ξεχωρίσουν την κίνηση των χρωμάτων των κουκκίδων.

Στη συνέχεια, οι Ritz και Shenhav ανέλυσαν την εγκεφαλική δραστηριότητα των συμμετεχόντων ως απάντηση στις ασκήσεις.

Ο Ritz, ο οποίος είναι τώρα μεταδιδακτορικός συνεργάτης στο Ινστιτούτο Νευροεπιστημών του Princeton, εξήγησε ότι οι δύο περιοχές του εγκεφάλου συνεργάζονται κατά τη διάρκεια τέτοιου είδους εργασιών.

«Μπορείτε να σκεφτείτε ότι η ενδοπαρεγκεφαλιδική αύλακα είναι σαν να έχει δύο κουμπιά σε έναν επιλογέα ραδιοφώνου: ένα που ρυθμίζει την εστίαση και ένα που ρυθμίζει το φιλτράρισμα. Στη μελέτη μας, ο πρόσθιος φλοιός των κερατοειδών παρακολουθεί τι συμβαίνει με τις κουκκίδες. Όταν ο πρόσθιος φλοιός αναγνωρίζει ότι, για παράδειγμα, η κίνηση δυσκολεύει την εργασία, κατευθύνει την ενδοπαρεγκεφαλιδική αύλακα να ρυθμίσει το κουμπί φιλτραρίσματος προκειμένου να μειώσει την ευαισθησία στην κίνηση», αναφέρει ο Ritz.

Η περιγραφή του Ritz αναδεικνύει τη σημασία του νοητικού συντονισμού έναντι της νοητικής ικανότητας, αποκαλύπτοντας ότι μια συχνά εκφραζόμενη ιδέα αποτελεί παρανόηση.

«Όταν οι άνθρωποι μιλούν για τους περιορισμούς του μυαλού, συχνά το θέτουν με τους όρους “οι άνθρωποι απλά δεν έχουν τη νοητική ικανότητα” ή “οι άνθρωποι δεν έχουν υπολογιστική ισχύ“», δήλωσε ο Ritz.

«Αυτά τα ευρήματα υποστηρίζουν μια διαφορετική οπτική για το γιατί δεν είμαστε συγκεντρωμένοι όλη την ώρα. Δεν είναι ότι ο εγκέφαλός μας είναι πολύ απλός, αλλά αντίθετα ότι ο εγκέφαλός μας είναι πραγματικά πολύπλοκος και ο συντονισμός είναι αυτός που είναι δύσκολος», εξηγεί ο ίδιος.

Μάλιστα, τα ερευνητικά προγράμματα που βρίσκονται σε εξέλιξη για το συγκεκριμένο θέμα, βασίζονται στα ευρήματα της εν λόγω μελέτης.

Ειδικοί από το Πανεπιστήμιο Brown και το Baylor College of Medicine διερευνούν τώρα στρατηγικές εστίασης και φιλτραρίσματος σε ασθενείς με ανθεκτική στη θεραπεία κατάθλιψη.

Οι ερευνητές στο εργαστήριο του Shenhav εξετάζουν τον τρόπο με τον οποίο τα κίνητρα καθοδηγούν την προσοχή, σε μια μελέτη με επικεφαλής τον Ritz και τον διδακτορικό φοιτητή του Brown Xiamin Leng, οι οποίος εξετάζει την επίδραση των οικονομικών ανταμοιβών και ποινών στις στρατηγικές εστίασης και φιλτραρίσματος.

Η μελέτη χρηματοδοτήθηκε από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας, το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ και από μεταδιδακτορική υποτροφία του Ιδρύματος C.V. Starr.