Οικογένεια αγνώστων

Ταξίδεψα πρώτη φορά στις Βρυξέλλες όταν ήμουν 13 χρονών. Από το ταξίδι εκείνο στην αφόρητα υγρή πρωτεύουσα της ΕΕ (προσφέρεται για σημειολογικές ασκήσεις το γεγονός ότι επελέγη μία πόλη που έχει χτιστεί πάνω σε βάλτο) θυμάμαι ελάχιστα πράγματα.

Ένα από αυτά ήταν μία καρτ ποστάλ που αγόρασα ως αναμνηστικό. Μία χιουμοριστική καρτ ποστάλ με τίτλο “Πως θα πρέπει να είναι ο τέλειος Ευρωπαίος”. Και σκιτσάκια που συνόψιζαν τα στερεότυπα για τις (12 τότε) χώρες της ΕΕ. Ο τέλειος Ευρωπαίος θα έπρεπε (ειρωνικά) να μαγειρεύει σαν Βρετανός. Να οδηγεί σαν Γάλλος. Να έχει αίσθηση του χιούμορ σαν Γερμανός. Και ούτω καθεξής.

Τι έλεγε για την αγαπημένη μας πατρίδα; Ο τέλειος Ευρωπαίος θα έπρεπε να είναι οργανωτικός σαν Έλληνας.

Επέστρεψα πολλά χρόνια αργότερα στην πρωτεύουσα της ΕΕ ως δημοσιογράφος σε επαγγελματικά ταξίδια. Πολλά απο αυτά ήταν στο ξεκίνημα της κρίσης και μετά την υπαγωγή στα μνημόνια. Η ίδια καρτ ποστάλ δεν πωλείτο πια στα καταστήματα με αναμνηστικά, αφού πια όλοι ανέβαζαν μέσω smartphones στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σέλφι στην Γκραν Πλας και φωτογραφίες με μύδια και μπύρες.

Οι χώρες της ΕΕ δεν ήταν πια 12 εξάλλου. Και για κάποιες από τις νεότερες δεν έχουμε καν συγκεκριμένα στερεότυπα στο μυαλό μας, εάν ξέρουμε καν και όλα τα μέλη της ΕΕ, που διευρυνόταν χωρίς να έχει δέσει καλά καλά ο πυρήνας της.

Τα στερεότυπα όμως ήταν και είναι εκεί. Και αποτελούν ένα πρόβλημα υπαρξιακό της ΕΕ, δεν κατάφερε ποτέ να γεφυρώσει τα στερεότυπα μεταξύ των λαών της, ίσως γιατί δεν την ενδιέφερε στα αλήθεια αυτό το τόσο κρίσιμο ζήτημα.

Ήταν ένα εγγενές πρόβλημα σε ένα πρωτοφανές πείραμα. Μία ένωση πρωτίστως οικονομική και άρα δευτερευόντως πολιτική, αλλά μόνο σε επίπεδο ηγεσιών, οικονομικών συμφερόντων, αργότερα νομισματικής πολιτικής και διαχρονικά γραφειοκρατίας. Στα αλήθεια τι ξέρουμε οι Ευρωπαίοι ο ένας για τον άλλο; Ακόμη και για χώρες τόσο γνωστές όσο η Γερμανία πχ;

Οι Γερμανοί είχαν (ή τους δημιούργησαν αυτοί που δεν ήθελαν να τους απαντήσουν για τα πραγματικά προβλήματα) μία εντελώς στερεοτυπική εικόνα για τους Νότιους, ημών των Ελλήνων συμπεριλαμβανομένων. Αλλά και εμείς είχαμε για εκείνους και έχουμε μία στερεοτυπική εικόνα, συχνά στα όρια του ρατσισμού ή πέρα από αυτά. Οι Γερμανοί είναι ψυχροί, σκληροί, απόγονοι των ναζί και φιλοναζί όλοι (ξεχνάμε βολικά τη ΧΑ όταν τους κατηγορούμε), είναι μηχανές και προγραμματισμένα ρομπότ. Είναι αυτοί (όχι οι πολιτικοί τους ούτε τα οικονομικά τους συμφέροντα, οι Γερμανοί συλλήβδην) που θέλουν να υποτάσσουν την Ευρώπη.

Ως Ελληνίδα που μεγάλωσε στη Γερμανία άπειρες φορές χρειάστηκε να εξηγήσω είτε σε Έλληνες είτε σε Γερμανούς την πλευρά που δε βλέπουν στον άλλο να τους ζητήσω να κατανοήσουν τι στερεότυπα μπορεί να έχουν φυτέψει στο δικο του μυαλό και ότι αντίστοιχα στερεότυπα μπορεί να έχουν κι εκείνοι.

Αν και κάθε λαός έχει σε γενικές γραμμές μία ιδιοσυγκρασία, που συχνά χτίζεται από πολιτικούς και πολιτισμικούς λόγους, το τσουβάλιασμα όλων των ανθρώπων και η απροθυμία κατανόησης των δικών τους κινήτρων, είναι στη ρίζα ενός υπόγειου ρατσισμού. Τα στερεότυπα είναι βολικά και τώρα πολλοί στην Ευρώπη μοιάζουν να νοσταλγουν τη βολική γνώριμη θαλπωρή των εθνικών συνόρων. Ίσως γιατί η Ευρώπη εξαρχής φτιάχτηκε ως μία οικονομική συμμαχία μεταξύ κρατικών συμφερόντων, ως ένα πεδίο ανταγωνισμού άσπονδων φίλων κρατών. Οι δύο στυλοβάτες της ΕΕ, Γαλλία και Γερμανία, εξαρχής είχαν τους δικούς τους κρατικούς στόχους.

Οι Βρετανοί έχουν ή μάλλον είχαν τη δική τους εξίσου προβληματική σχέση με την ΕΕ, αλλά η έξοχη βρετανική κωμική σειρά Yes minister έχει εξηγήσει με το (στερεοτυπικό; ίσως) βρετανικό χιούμορ τα κίνητρα κάθε χώρας στην (τότε) ΕΕ δια στόματος του Sir Humphrey, που με τον απαράμιλλα απολαυστικό κυνισμό του έλεγε ότι οι Βρετανοί μπήκαν στην ΕΕ για να αποδυναμώσουν τους Γάλλους χωρίζοντας τους από τους Γερμανούς, οι Γάλλοι για να προστατέψουν τους ανίκανους αγρότες τους και οι Γερμανοί για να υποβάλλουν αίτηση επανένταξης στο ανθρώπινο είδος κοκ.

Οι ηγεσίες της ΕΕ έφτιαξαν και διατήρησαν μία Ένωση που δεν έχει τείχη για τους οικονομικά ισχυρούς, αλλά κρατά τείχη για τους λαούς. Και εξανίστανται που τώρα αυτή η ίδια η λογική γεννά παραλογισμούς, που η έλλειψη αλληλεγγύης γεννά απροθυμία συνεργασίας πχ στο μεταναστευτικό.

Όμως το να λέμε πχ ότι όλοι οι Ούγγροι είναι ναζιστές λόγω Ορμπάν (όσο υψηλό ποσοστό και να πήρε) ή ότι όλοι οι Αυστριακοί είναι ναζιστές που αξίζουν την εφαρμογή του 12ώρου δια χειρός Κουρτς, μας απομακρύνει από το πραγματικό ζήτημα της ΕΕ.

Άλλοι θα τη χρησιμοποιούν για τα συμφέροντα τους και άλλοι θα χρησιμοποιούν αντιευρωπαϊκό ή αντιγερμανικό ή αντι- οποιουδήποτε λαού λόγο (συχνά σε πακέτο με ρατσισμό και ξενοφοβία) για τα δικά τους συμφέροντα. Το ζήτημα είναι, οι λαοί της Ευρώπης τι ακριβώς κάνουμε.