Στα πρότυπα του ΕΣΠΑ το νέο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων

Του Μάκη Αποστόλου

Σημαντικές αλλαγές προωθεί το υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) προκειμένου να επιτευχθεί αποτελεσματικότερος έλεγχος και βελτίωση της αποδοτικότητας των κεφαλαίων που διατίθενται μέσω του προγράμματος.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του αναπληρωτή υπουργού Οικονομίας και Ανάπτυξης, Αλέξη Χαρίτση, το αργότερο μέχρι το τέλος του πρώτου εξαμήνου αναμένεται να περάσουν οι αλλαγές αυτές σε ένα νομοθετικό πλαίσιο που έχει θεσπιστεί το 1952 (!) και θεωρείται απαρχαιωμένο και αναποτελεσματικό.

Στόχος είναι δημιουργηθεί  για πρώτη φορά ένα θεσμικό πλαίσιο για το εθνικό σκέλος του ΠΔΕ που θα εισάγει κανόνες και κριτήρια και προβλέπει αυστηρούς ελέγχους ώστε να διασφαλιστεί η αποτελεσματική αξιοποίηση των πόρων του.

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο γενικός γραμματέας Δημόσιων Επενδύσεων, Παναγιώτης Κορκολής, «θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων στα πρότυπα των αρχών του ΕΣΠΑ, χωρίς όμως την “κληρονομιά” της μεγάλης γραφειοκρατίας που διέπει τις κοινοτικές ενισχύσεις».

Σε γενικές γραμμές, τέσσερις είναι οι βασικές αλλαγές του νέου ΠΔΕ, οι εξής:

1. Διευρύνεται η έννοια της δημόσιας επένδυσης και του θεσμικού πλαισίου που χρονολογούνται από τη δεκαετία του ’50 και περιορίζονταν μόνο στις υποδομές, ενσωματώνοντας πλέον τα νέα χρηματοοικονομικά εργαλεία και δυνατότητες που προσφέρονται από τις Δημόσιες Επενδύσεις για αναπτυξιακές παρεμβάσεις στους τομείς της επιχειρηματικότητας, της κοινωνικής οικονομίας και του ανθρώπινου δυναμικού. Ο παλαιός νόμος λέει ότι δημόσια επένδυση είναι έργο – κατασκευή – προμήθεια – μελέτη για την κατασκευή. Πλέον δημόσιες επενδύσεις θεωρούνται και οι ιδιωτικές επενδύσεις (μέτρα ενίσχυσης της ιδιωτικής πρωτοβουλίας) και τα χρηματοοικονομικά εργαλεία. Πρέπει να περιχαρακώσεις την έννοια της δημόσιας επένδυσης με βάση τις σύγχρονες απαιτήσεις, να διευρυνθεί με βάση τις ανάγκες των καιρών.

2. Εισάγεται στο εθνικό ΠΔΕ η λογική ενός ολοκληρωμένου και συνεκτικού προγράμματος με στόχους, προτεραιότητες και αναμενόμενα αποτελέσματα. Αν δηλαδή θεωρείται ότι ένας τομέας είναι κρίσιμος και πρέπει να δοθούν περισσότερα χρήματα (π.χ. στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, στη συντήρηση των υποδομών όπου παρουσιάζονται σημαντικές ελλείψεις, σε έργα υδρεύσεων, αποχετεύσεων, στη διαχείριση απορριμμάτων κλπ.), τότε θα γίνεται μετατόπιση πόρων προς αυτή την κατεύθυνση, θα υπάρχει δηλαδή προτεραιοποίηση των αναγκών δίνοντας έτσι μια στρατηγική κατεύθυνση στις επενδύσεις.

Παράλληλα, χαράσσεται σχεδιασμός που θα διασφαλίζει τη συνέχεια της χρηματοδότησης για τα έργα και τις παρεμβάσεις του προηγούμενου έτους. Με το νέο πλαίσιο δηλαδή, το ΠΔΕ δεν θα κλείνει οριστικά στο τέλος κάθε έτους, αλλά θα μπορεί να επεκτείνεται σε βάθος τριετίας ή ακόμα και πενταετίας, όπως συμβαίνει με το ΕΣΠΑ. Η παρέμβαση αυτή θα έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο τον καλύτερο σχεδιασμό των επενδύσεων, αλλά και τη διασφάλιση ότι στο τέλος του έτους, δεν θα «χάνονται» πόροι από έργα, τα οποία για διάφορους λόγους καθυστερούν να υλοποιηθούν.

3. Εισάγονται διαδικασίες παρακολούθησης και ελέγχου των έργων για τη βέλτιστη αξιοποίηση των πόρων. Ειδικότερα, προβλέπεται η δημιουργία μηχανισμού ελέγχου από το υπουργείο, αναλόγου με αυτόν που ισχύει για το ΕΣΠΑ. Αξίζει να αναφέρουμε ότι σήμερα, το υπουργείο δεν μπορεί να ελέγξει αν τα έργα που πληρώνει, έχουν ολοκληρωθεί, ενώ οι πληρωμές πραγματοποιούνται με βάση τα παραστατικά που στέλνουν οι δήμοι και οι Περιφέρειες. Δεν είναι τυχαίο ότι έχει παρατηρηθεί να πληρώνονται δημόσια έργα που δεν έχουν υλοποιηθεί. Με την υιοθέτηση του Συστήματος Διαχείρισης και Ελέγχου θα αντιμετωπιστούν τέτοια φαινόμενα, καθώς τα προς πληρωμή έργα θα ελέγχονται δειγματοληπτικά από κλιμάκια του υπουργείου. Μάλιστα για το λόγο αυτό έχει εισαχθεί στο οργανόγραμμα του υπουργείου η δημιουργία Διαχειριστικής Αρχής.

4. Επειδή η νομοθεσία είναι παλιά, θα κωδικοποιηθούν και θα συγκεντρωθούν όλες οι αλλαγές σε ένα σύγχρονο ενιαίο νομοθέτημα, απλό και εύκολα εφαρμόσιμο. Το υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης έχει ήδη συγκεντρώσει κάποιες παλιές εργασίες που έχουν γίνει – με βάση την πλούσια εμπειρία των στελεχών του υπουργείου – και σε συνεργασία με ειδικό σύμβουλο «χτίζει» το νέο νομοθετικό πλαίσιο.

Εκτός από αυτές τις τέσσερις στρατηγικές αλλαγές, σημαντικό είναι το γεγονός ότι πλέον προωθείται από το υπουργείο Οικονομίας να χρηματοδοτούνται απευθείας οι δήμοι, κάτι το οποίο σήμερα δεν είναι εφικτό , καθώς παρεμβαίνουν ως αρχικοί δικαιούχοι, οι Περιφέρειες. Με την αλλαγή αυτή, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις όπως αυτές των φυσικών καταστροφών, ή της εκτέλεσης τοπικών έργων, θα παρακάμπτονται οι Περιφέρειες και τα κονδύλια θα καταβάλλονται στους δήμους. Έτσι, θα μειωθεί η γραφειοκρατία και συνεπώς οι καθυστερήσεις, ενώ παράλληλα θα σταματήσει η εξάρτηση των δήμων από τις Περιφέρειες. Σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό αναμένεται να δημιουργηθεί ένα κονδύλι μέσα στο ΠΔΕ το οποίο θα κατευθύνεται απευθείας στους Δήμους. Δεν πρόκειται για κονδύλια που θα χαθούν από τις Περιφέρειες, αλλά από πόρους που προέρχονται από το ολοένα αυξανόμενο εθνικό σκέλος του ΠΔΕ.

Στο πλαίσιο αυτό προβλέπεται άλλωστε από τα τέλη της περασμένης χρονιάς η δυνατότητα για μεταφορά πόρων από το συγχρηματοδοτούμενο ΠΔΕ στο εθνικό ΠΔΕ, ανάλογα με τις ανάγκες του κράτους. Για παράδειγμα, εάν σημειωθεί μια φυσική καταστροφή ή υπάρξει οποιαδήποτε άλλη ανάγκη το Δεκέμβριο που έχουν εξαντληθεί οι πόροι του εθνικού σκέλους του ΠΔΕ, θα μπορεί να γίνεται μεταφορά χρημάτων από το συγχρηματοδοτούμενο σκέλος. Σε γενικές γραμμές το 1/3 των πόρων θα συνεχίσει να κατευθύνεται στις υποδομές, το 1/3 στις περιφέρειες και το υπόλοιπο 1/3 σε διάφορα μικρότερα έργα υπουργείων.

Ποιοι ενισχύθηκαν το 2017 – Τι έρχεται τη νέα χρονιά

Το 2017 αυξήθηκε για δεύτερη χρονιά το εθνικό σκέλος του ΠΔΕ, το οποίο από τα επίπεδα των 700 εκατ. ευρώ, ανήλθε στα 1,3 δισ. Ευρώ (ήταν προϋπολογισμένο για 1 δισ. Ευρώ, ωστόσο με τη μεταφορά πόρων από το συγχρηματοδοτούμενο αυξήθηκε στα 1,3 δισ.), επίπεδα στα οποία αναμένεται να κινηθεί και η φετινή χρονιά. Για τη διετία 2019-2020, όπως προβλέπεται στο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα, ο προϋπολογισμός για το εθνικό ΠΔΕ αυξάνεται στα 1,55 δισ. ευρώ.

Όπως αναφέρει ο υπουργός Ανάπτυξης και Οικονομίας Αλέξης Χαρίτσης, «με τους πρόσθετους αυτούς πόρους ενισχύουμε περισσότερο τις Περιφέρειες (αύξηση των πιστώσεων προς τις Περιφέρειες, από 108 εκατ. ευρώ το 2010 σε περισσότερα από 300 εκατ. το 2017)  και χρηματοδοτούμε στοχευμένα αναπτυξιακά προγράμματα για εκείνες που αντιμετωπίζουν αυξημένες ανάγκες. Τέτοια είναι τα Ειδικά Αναπτυξιακά Προγράμματα Βορείου και Νοτίου Αιγίου ύψους 50 εκατ. ευρώ στα οποία εντάξαμε τα πρώτα έργα. Το Ταμείο Ανάπτυξης Δυτικής Μακεδονίας (10 εκατ. ευρώ). Ειδικά κονδύλια για αντιπλημμυρική προστασία όπως στην περίπτωση του Έβρου και της Σαμοθράκης (26,1 εκατ. ευρώ) και πολλά άλλα».

Προσθέτει δε ότι, «με τους πόρους αυτούς στηρίζουμε αποφασιστικά τους δήμους και τις Περιφέρειες όλης της χώρας. Χρηματοδοτούμε έργα στις υποδομές, όπως στα δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης (χρηματοδοτούμε για παράδειγμα το μεγάλο έργο της αντικατάστασης του δικτύου ύδρευσης – αποχέτευσης του Ηρακλείου Κρήτης), την κάλυψη έκτακτων αναγκών, στον πολιτισμό, στη συντήρηση και επέκταση κοινωνικών υποδομών κλπ. Σημαντικά έργα αντιπλημμυρικής προστασίας ύψους 250 εκατ. ευρώ.  Έργα δηλαδή, κρίσιμα για την ποιότητα ζωής των πολιτών που θα έπρεπε να έχουν υλοποιηθεί εδώ και δεκαετίες».

Για την ενίσχυση των δήμων το υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης δημιούργησε μαζί με το Υπουργείο Εσωτερικών ένα νέο χρηματοδοτικό πρόγραμμα σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Μέσω αυτού του προγράμματος θα χρηματοδοτηθούν έργα στους ΟΤΑ και των δύο βαθμών, αλλά με έμφαση κυρίως τους Δήμους, με έναν αρχικό προϋπολογισμό 500 εκατομμυρίων ευρώ, ο οποίος θα φτάσει στα 2 δισ. ευρώ σε βάθος πενταετίας. Έργα στους κρίσιμους τομείς της ύδρευσης και αποχέτευσης, της αγροτικής οδοποιίας, της αποκατάστασης των ΧΑΔΑ και της αντιπλημμυρικής προστασίας. Αξίζει να τονιστεί πως, ενώ πρόκειται για ένα πρόγραμμα δανεισμού, δεν επιβαρύνονται καθόλου οι Δήμοι. Θα μπορέσουν δηλαδή οι Δήμοι να εξασφαλίσουν πρόσθετους πόρους, να δανειοδοτηθούν από αυτό το πρόγραμμα, χωρίς όμως να επιβαρυνθούν από την αποπληρωμή του δανείου, καθώς αυτό θα καλυφθεί από Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων.

Ακόμη δημιουργήθηκε ένα νέο πρόγραμμα έργων οδικής ασφάλειας με βάση μελέτες της «Εγνατία Οδός ΑΕ» που εντόπισαν τα περισσότερο επικίνδυνα σημεία του οδικού δικτύου. Περίπου 400 εκατ. ευρώ θα διατεθούν από πόρους της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων για το σκοπό αυτό.

Τέλος σημειώνεται ότι, επιταχύνθηκαν οι πληρωμές των Παλιών Αναπτυξιακών Νόμων. Επιπλέον 40 εκατ. ευρώ πέραν των 170 εκατ. ευρώ που είχαν εγκριθεί στον προϋπολογισμό.

Πηγή:ΗΜΕΡΗΣΙΑ