Ουκρανία: Δεκάδες χιλιάδες παιδιά αγνοούνται – Το ρωσικό δίκτυο απαγωγών και υιοθεσιών

Τουλάχιστον 35.000 παιδιά από την Ουκρανία εξακολουθούν να αγνοούνται και πιστεύεται ότι κρατούνται στη Ρωσία ή σε περιοχές κατεχόμενες από τη Ρωσία, σύμφωνα με ομάδα Αμερικανών ειδικών.

Οι οικογένειες λένε πως αναγκάζονται να καταφύγουν σε απελπισμένα και επικίνδυνα μέσα για να προσπαθήσουν να τα σώσουν.

Καθώς οι ρωσικές δυνάμεις ξεκίνησαν την εισβολή τους τον Φεβρουάριο του 2022, παιδιά απήχθησαν από ιδρύματα, από το πεδίο της μάχης μετά τον θάνατο των γονιών τους, ή εξαναγκάστηκαν να φύγουν απευθείας από τις οικογένειές τους.

Η Ρωσία έχει απορρίψει τα αιτήματα για επιστροφή των παιδιών, με έναν αξιωματούχο να κατηγορεί την Ουκρανία ότι «στήνει ένα θέατρο για το θέμα των χαμένων παιδιών» κατά τη διάρκεια των συνομιλιών για κατάπαυση του πυρός στην Τουρκία αυτόν τον μήνα.

Μιλώντας στον Guardian, μία μητέρα περιέγραψε τη δική της δραματική διάσωση των δύο έφηβων γιων της, που κρατούνταν σε κατασκήνωση στη Ρωσία για σχεδόν έξι μήνες.

Όταν οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν την πόλη της Ναταλίας, τη Χερσώνα, στα ανατολικά σύνορα της Ουκρανίας τον Σεπτέμβριο του 2022, ένας γείτονας τη συμβούλευσε να στείλει τους γιους της σε παιδική κατασκήνωση στην Ανάπα, μια παραθαλάσσια πόλη στη Ρωσία.

«Το ταξίδι θα διαρκούσε 21 μέρες, ήταν δωρεάν και υποτίθεται ότι θα επέστρεφαν στη Χερσώνα στο τέλος. Τα αγόρια ήθελαν να πάνε, αλλά ήταν τεράστιο λάθος από μέρους μου που το επέτρεψα», λέει.

Στα τέλη του 2022, οι ουκρανικές δυνάμεις απελευθέρωσαν τη Χερσώνα, αλλά τα παιδιά της βρίσκονταν σε κατασκήνωση πέρα από τη γραμμή του μετώπου και η Ρωσία δεν τα άφηνε να επιστρέψουν.

«Οι υπεύθυνοι της κατασκήνωσης αρνούνταν να αφήσουν τα παιδιά να φύγουν χωρίς τη φυσική μου παρουσία», λέει. «Δεν ήξερα τι να κάνω».

Τελικά, με τη βοήθεια μιας ουκρανικής οργάνωσης, η Ναταλία κατάφερε να εκδώσει διαβατήρια και έγγραφα ταυτοποίησης για τα παιδιά της. Στη συνέχεια ταξίδεψε μόνη της μέχρι τη ρωσική πόλη Ανάπα, περνώντας από πολλά συνοριακά σημεία ελέγχου όπου έπρεπε να εξηγήσει στους Ρώσους στρατιώτες γιατί βρισκόταν στη χώρα.

Ταξίδευε για έξι μέρες, υπό καταιγιστικά πυρά, μέχρι που επανενώθηκε με τα παιδιά της τον Φεβρουάριο του 2023. «Δεν μπορείτε καν να φανταστείτε τα συναισθήματά μου, γιατί τα παιδιά μου είναι ό,τι έχω», λέει.

Η μεγαλύτερη απαγωγή παιδιών σε καιρό πολέμου μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

«Πρόκειται πιθανώς για τη μεγαλύτερη απαγωγή παιδιών σε καιρό πολέμου μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο — συγκρίσιμη με τη γερμανοποίηση των Πολωνών παιδιών από τους Ναζί», αναφέρει ο ακτιβιστής Νέιθανιελ Ρέιμοντ.

Μέχρι στιγμής μόνο 1.366 παιδιά έχουν επιστρέψει ή καταφέρει να διαφύγουν στην Ουκρανία, σύμφωνα με την ουκρανική οργάνωση Bring Kids Back. Ομάδα ειδικών του Πανεπιστημίου Γέιλ εκτιμά ότι έως και 35.000 παιδιά μπορεί να κρατούνται στη Ρωσία και σε κατεχόμενα εδάφη.

Υπάρχουν φόβοι ότι πολλά από αυτά τα παιδιά έχουν σταλεί σε στρατιωτικές κατασκηνώσεις ή οικογενειακή φροντίδα ή ακόμα και υιοθετηθεί από Ρώσους πολίτες.

Μέσω αναλυτικής έρευνας σε ρωσικές βάσεις δεδομένων, επίσημα έγγραφα, συγγενικές σχέσεις και δορυφορικές εικόνες, η ομάδα του Γέιλ έχει καταφέρει να εντοπίσει την ταυτότητα χιλιάδων παιδιών.

Μαρτυρίες διασωθέντων παιδιών αποκαλύπτουν ότι δέχθηκαν στρατιωτική εκπαίδευση στις κατασκηνώσεις και τιμωρίες για χρήση της ουκρανικής γλώσσας. «Μας έβαζαν να τραγουδάμε τον ρωσικό ύμνο και να ζωγραφίζουμε τη ρωσική σημαία», λέει ένα εννιάχρονο αγόρι.

Τα παιδιά αναγκάζονταν να πιστεύουν ότι οι γονείς τους θα υποστούν συνέπειες αν δεν συμμορφώνονταν, λέει η Ντάρια Κασιάνοβα, πρόεδρος του Δικτύου Δικαιωμάτων του Παιδιού της Ουκρανίας.

Η εξαναγκαστική απέλαση και απαγωγή ουκρανικών παιδιών δεν είναι καινούργιο φαινόμενο, όπως λένε ακτιβιστές και ερευνητές. Η Κασιάνοβα αναφέρει ότι είχε δει παρόμοιες πρακτικές κατά την εισβολή στην Κριμαία το 2014.

Οι ακτιβιστές φοβούνται ότι πολλά παιδιά θα χαθούν μέσα στο ρωσικό σύστημα υιοθεσιών, όπου οι νόμοι τροποποιήθηκαν πρόσφατα ώστε να επιτρέπουν την υιοθέτηση ουκρανικών παιδιών από Ρώσους.

Όπως εξηγεί η Κασιάνοβα, υπάρχουν περιπτώσεις όπου ένας γονιός βρίσκεται σε ουκρανικό έδαφος και ο άλλος σε κατεχόμενη περιοχή με το παιδί. Αν εκείνος ο γονιός πεθάνει ή συλληφθεί, τότε το παιδί μένει μόνο του και κινδυνεύει να μεταφερθεί σε ίδρυμα.

Ο Ρέιμοντ εξηγεί γιατί η τεκμηρίωση αυτών των απαγωγών είναι κρίσιμη: «Το να πάρεις ένα παιδί από μια εθνοτική ή εθνική ομάδα και να το εντάξεις σε μια άλλη – αυτό αποτελεί έγκλημα πολέμου».

Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο συμφωνεί και, τον Μάρτιο του 2023, εξέδωσε εντάλματα σύλληψης κατά του Βλαντιμίρ Πούτιν και της επιτρόπου του για τα δικαιώματα του παιδιού, Μαρίας Λβόβα-Μπέλοβα, για το «έγκλημα πολέμου» της παράνομης απέλασης παιδιών.

Η επιστροφή των παιδιών παραμένει βασική απαίτηση της Ουκρανίας σε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση ειρήνης. Η Κσένια, ειδική σε θέματα εκκένωσης της ουκρανικής φιλανθρωπικής οργάνωσης Helping to Leave, λέει: «Συζητάμε για εδάφη – και οι άνθρωποί μας, τα παιδιά μας, είναι τα εδάφη μας. Πώς μπορούμε να τα εγκαταλείψουμε; Είναι δικά μας παιδιά, είναι Ουκρανοί και πρέπει να επιστρέψουν. Η Ρωσία δεν έχει κανένα δικαίωμα πάνω τους».

Ο Ρέιμοντ λέει ότι τα παιδιά χρησιμοποιούνται ως διαπραγματευτικό χαρτί: «Όταν ξεκίνησαν οι Ρώσοι, νόμιζαν ότι θα νικήσουν γρήγορα, οπότε το πρόγραμμα σχεδιάστηκε για να “εκρωσιστεί” η Ουκρανία. Αλλά καθώς η κατάσταση άλλαξε, τα παιδιά έγιναν όμηροι – μοχλός πίεσης στις διαπραγματεύσεις».