ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: ΜΙΑ ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΡΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ, ΧΩΡΙΣ ΠΡΑΣΙΝΟ

Κάθε χρόνο, 412 κάτοικοι της Θεσσαλονίκης χάνουν πρόωρα της ζωή τους ως αποτέλεσμα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, σύμφωνα με έρευνα του 2023. 

Οι αιτίες φαίνεται πως είναι δύο: οι συγκεντρώσεις PM10 και όζοντος και η αδιαφορία των αρχών για να λάβουν μέτρα, παρά την καταδίκη της χώρας από το Δικαστήριο της ΕΕ. 

Την ίδια στιγμή, οι κάτοικοι αναζητούν μάταια χώρους πρασίνου. Τα τελευταία 35 χρόνια φαίνεται πως οι δείκτες πρασίνου ανά κάτοικο ακολουθούν την ίδια στάση με τις δημοτικές αρχές: παραμένουν στάσιμοι. 

Το NEWS 24/7 μελέτησε έρευνες και προτάσεις για την ατμοσφαιρική ρύπανση και εξέτασε την απουσία πράσινων πάρκων στην πόλη της Θεσσαλονίκης.  

Η ΠΟΛΗ ΠΕΘΑΙΝΕΙ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΡΜΑΝΣΗ

Τα αιωρούμενα μικροσωματίδια είναι μόρια σε υγρή ή στερεά μορφή, η μικροσκοπική διάμετρος των οποίων, τους προσφέρει την ικανότητα να εισέρχονται στους πνεύμονές μας (PM10) ή ακόμη και στο αίμα μας (PM2,5). 

Η τελευταία έκθεση του ΥΠΕΝ (2023), υποβαθμίζει τη σοβαρότητα του προβλήματος στη χώρα. Στη μελέτη για την Ποιότητα της Ατμόσφαιρας, το Υπουργείο αναφέρει πως Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Ιωάννινα, μπορεί να ξεπερνούν τα όρια για τα PM10 – ακόμη και αν αφαιρέσουμε την επίπτωση της αφρικανικής σκόνης – αλλά το πρόβλημα δεν είναι μεγαλύτερο από αυτό που αντιμετωπίζουν οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. 

Βέβαια, έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 858 πόλεις της Ευρώπης κατέταξε τη Θεσσαλονίκη στην 64η θέση από το τέλος, ενώ η Αθήνα να βρίσκεται κοντά της και καταλαμβάνοντας την 71η θέση. Η ίδια μελέτη εκτιμά πως αν η χώρα είχε υιοθετήσει τους κανόνες που έθεσε ο ΠΟΥ το 2021, τότε η Θεσσαλονίκη θα μπορούσε να έχει αποσοβήσει 719 πρόωρους θανάτους ετησίως. 

Μπορεί να εκτιμούμε αυθαίρετα πως η αέρια ρύπανση προέρχεται κυρίως από τους ρύπους των αυτοκινήτων, αλλά οι μελέτες που εκπόνησε ο ΟΦΥΠΕΚΑ δείχνουν ότι η ευθύνη εντοπίζεται κυρίως στον τρόπο θέρμανσης των κατοικιών.

Η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας λειτουργεί τρεις νέους σταθμούς καταγραφής ρύπων στη Θεσσαλονίκη από το 2022. Συνολικά οι 6 σταθμοί είναι εγκατεστημένοι σε Σίνδο, Κορδελιό, ΑΠΘ, Πανόραμα, Καλαμαριά και Αγία Σοφία.

Μελέτη που παρήγγειλε ο ΟΦΥΠΕΚΑ το 2022, και δημοσίευσε έρευνα του insidestory, δείχνει πως οι υπερβάσεις απαντώνται μόνο κατά τους χειμερινούς μήνες, και ιδιαίτερα τους ψυχρότερους. Οι συγκεντρώσεις κατά την χειμερινή περίοδο υπερβαίνουν τις συγκεντρώσεις της θερινής περιόδου κατά 10-18μg/m3. 

Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα πως η συνεισφορά της οικιακής θέρμανσης, λόγω καύσης βιομάζας, φθάνει το 73% ενώ όλες οι υπόλοιπες πηγές (οχήματα, κατασκευαστικές) συνεισφέρουν από 1 έως 11%.

Η τραγική ειρωνεία είναι πως, όταν το καλοκαίρι τα μικροσωματίδια περιορίζονται, τότε οι υψηλές θερμοκρασίες, λόγω απουσίας πράσινων ζωνών οδηγούν επίσης σε επιβάρυνση και αύξηση της θνησιμότητας. 

Έρευνα στο επιστημονικό περιοδικό Atmosphere, κατέληξε πως την περίοδο 2006-2016, 92 άνθρωποι πέθαιναν στη Θεσσαλονίκη κάθε χρόνο, εξαιτίας των υψηλών θερμοκρασιών. 

Σχεδόν δέκα χρόνια μετά, οι θερμοκρασίες τους καλοκαιρινούς μήνες συχνά ξεπερνούν τους 40 °C, με τον κίνδυνο αναπνευστικών προβλημάτων να αυξάνεται.

35 ΧΡΟΝΙΑ ΧΩΡΙΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΣΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ 

Τα δεδομένα που παρουσιάζει ο Κοινωνικός Άτλας Θεσσαλονίκης, αποκαλύπτουν πως τα τελευταία 35 χρόνια, οι δημοτικές αρχές της Θεσσαλονίκης δεν έχουν λάβει σοβαρές πρωτοβουλίες για την αύξηση των χώρων πρασίνου, ενώ παράλληλα οι κάτοικοι αυξάνονται. [1]

Στα όρια του μητροπολιτικού δήμου, υπάρχουν τέσσερα αστικά πάρκα: το πάρκο της ΧΑΝΘ, της Νέας Παραλίας, το Πεδίο του Άρεως και της Νέας Ελβετίας. Αν κανείς προσθέσει το άλσος του ΑΠΘ και τους Κήπους του Πασσά, φτάνουμε στα έξι. 

Ωστόσο, η μελέτη της Μαρίας Καραγιάννη σημειώνει πως το ποσοστό πρασίνου/ανά κάτοικο, έχει μείνει στάσιμο από το 1980. 

Η τελευταία επίσημη μελέτη της Περιφέρειας, το 2021, δείχνει ότι οι χώροι πρασίνου αποτελούν μόνο το 4% της έκτασης της Θεσσαλονίκης, αριθμός που αντιστοιχεί σε 2,7 τ.μ. ανά κάτοικο [2]. Τον χειρότερο δείκτη παρουσιάζει η πέμπτη κοινότητα, δηλαδή η περιοχή που βρίσκεται το Φάληρο, η Κάτω Τούμπα και το Ιπποκράτειο. 

Ενώ το 5ο διαμέρισμα είναι φαινομενικά πρωταθλητής σε μονάδες δέντρων με 13.988, σύμφωνα με τον δήμο, η κατάσταση για τα 8.259 χαρακτηρίζεται ως χείριστη, κακή ή μέτρια. 

Ενδιαφέρον είναι πως σε αυτές τις περιοχές συναντάμε την υψηλότερη πυκνότητα δόμησης, και ταυτόχρονα τα περισσότερα κενά και παλιά σπίτια. 

ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΝΑ ΑΝΑΣΑΝΕΙ ΞΑΝΑ;

Όταν πριν από 20 χρόνια το Τεχνικό Επιμελητήριο κλήθηκε να δώσει απαντήσεις σε αυτήν την αδυναμία της πόλης να παράξει πράσινο σημείωσε δύο παράγοντες: την μη παραχώρηση των πρώην στρατοπέδων στους δήμους για τη μετατροπή τους σε μητροπολιτικά πάρκα και την μη ολοκληρωμένη εφαρμογή των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων. [3]

Σήμερα, βρισκόμαστε στην ίδια θέση αναμονής, με κάποιες εξελίξεις. Τα δυτικά της Θεσσαλονίκης περιμένουν ένα μητροπολιτικό πάρκο στο πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά. Έπρεπε να είχε παραδοθεί το 2023, ενώ οι πρόσφατες δηλώσεις κάνουν λόγο για το καλοκαίρι του 2026. 

Στο κέντρο της πόλης από την άλλη, οι κάτοικοι διεκδικούν να σταματήσουν τα σχέδια ανάπλασης της ΔΕΘ και να πραγματοποιηθεί ένα μεγάλο μητροπολιτικό πάρκο. Η κινητοποίηση τους με την πρωτοβουλία συλλογής υπογραφών για τη διενέργεια δημοψηφίσματος άνοιξε έναν διάλογο, τον οποίο η διοίκηση της ΔΕΘ και η δημοτική αρχή θεωρούσαν ότι είχαν ολοκληρώσει.  

Μετά τις εξελίξεις και τον διάλογο των τελευταίων μηνών, τόσο η στάση του δημάρχου Στέλιου Αγγελούδη, όσο και του Πρωθυπουργού φαίνεται πως στρέφονται στην εγκατάλειψη των φαραωνικών σχεδίων και προκρίνουν τη δημιουργία ενός μεγάλου πάρκου στο κέντρο της πόλης. 

Πέρα από το πράσινο όμως, η κυβέρνηση και ο δήμος συνεχίζουν να αγνοούν τις μελέτες και τα μέτρα για τον περιορισμό της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. 

Κανένα από τα μέτρα που προτάθηκαν για τη Θεσσαλονίκη το 2022 δεν έχει εφαρμοστεί. Σύμφωνα με την έρευνα του inside story, τα τρια μέτρα με κόστος 150 εκατομμύρια ευρώ επιχειρούσαν να περιορίσουν την καύση βιομάζας με: επιδότηση για αντικατάσταση συστημάτων θέρμανσης με φυσικό αέριο και αντλίες θερμότητας και την επιβολή περιβαλλοντικού τέλους στη βιομάζα. 

Μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι τα 150 εκατομμύρια ίσως είναι πολλά για να «αγοράσουμε» καλύτερη ποιότητα αέρα. 

Ωστόσο, θα μπορούσε κανείς επίσης να αναρωτηθεί, πόσο είναι το δημοσιονομικός κόστος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, από τις εισαγωγές στα νοσοκομεία και την απώλεια ανθρώπινων ζωών.