ΣΤΗΝ ΠΑΡΟ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑ ΜΕΡΟΣ ΟΠΟΥ ΟΛΑ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΑΛΛΙΩΣ

Υπάρχουν τόποι που σε κατακτούν σιγά-σιγά, μέρα με τη μέρα, βήμα με το βήμα. Ένας τέτοιος τόπος είναι το Περιβαλλοντικό και Πολιτιστικό Πάρκο Πάρου. Ένας τόπος μαγικός, όχι μόνο για το τοπίο, το φως και τη θέα, αλλά κυρίως για τους ανθρώπους του: απλούς, γλυκούς, καθημερινούς, χωρίς καμία έπαρση. Ανθρώπους που δεν ενδιαφέρονται να κατακτήσουν τον επισκέπτη με μεγάλα λόγια, αλλά να τον κάνουν να νιώσει, να δει, να καταλάβει. Να περπατήσει τα μονοπάτια που οι ίδιοι χάραξαν με τα χέρια τους, σκάβοντας, κουβαλώντας πέτρες, χτίζοντας αναχώματα.

Το Πάρκο αυτός είναι ο κόσμος τους. Και είναι περήφανοι γι’ αυτό – μια περηφάνια που ξεχειλίζει σε κάθε κουβέντα, σε κάθε ξενάγηση, σε κάθε βλέμμα. Όχι η περηφάνια της επίδειξης, αλλά εκείνη η βαθιά, ριζωμένη στο χώμα περηφάνια που κουβαλούν όσοι προσφέρουν αληθινά στον τόπο τους.

Η κουβέντα που είχαμε με τον Νίκο Μαλατέστα (Πρόεδρο Πάρκου Πάρου) και τον Θεμιστοκλή Καρποδίνη (Καλλιτεχνικό Διευθυντή Πάρκου Πάρου και Αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος Πάρου) ήταν πραγματικό βάλσαμο ψυχής. Μας πήγαν παντού μαζί με τον Νικήτα Τριβυζά (Διευθύνοντα Σύμβουλο Πάρκου Πάρου) και άνοιξε το Μουσείο για χάρη μας που φιλοξενεί τη Μόνιμη Έκθεση “Η Πάρος μέσα από την ρωσική χαρτογραφία 1770-1775”, όπου αναδεικνύεται μια άγνωστη, αλλά σημαντική πτυχή τη τοπικής ιστορίας, όταν στο κόλπο της Νάουσας εγκαταστάθηκε ο Ναύσταθμος των Ρώσων στα Ορλωφικά και η Πάρος λειτούργησε ως το διοικητικό κέντρο της Ρωσικής Ηγεμονίας του Αρχιπελάγους.

Ακολούθως μας ξενάγησαν στο Μοναστήρι του Αη Γιάννη του Δέτη που στέκει στην καρδιά της χερσονήσου στο βόρειο άκρο του νησιού. Ένα αληθινό κόσμημα της μοναστηριακής αρχιτεκτονικής. Χτισμένο πάνω σε βράχο, στραμμένο προς τη δύση, σιωπηλό αλλά επιβλητικό, το μοναστήρι αυτό δεν είναι απλώς ένας θρησκευτικός χώρος. Είναι σύμβολο ιστορίας, μνήμης και τοπικής ταυτότητας.
Κάθε χρόνο, στις 29 Αυγούστου, ημέρα του αποκεφαλισμού του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, το μοναστήρι ζωντανεύει. Η λειτουργία, το τοπικό πανηγύρι και η συλλογική συγκίνηση δίνουν συνέχεια σε μια παράδοση αιώνων.

Όπως μας εξήγησε ο κ. Μαλατέστας, στο παρελθόν, η περιοχή ήταν εγκαταλελειμμένη, σχεδόν ξεχασμένη. Υπήρχαν κάποιες σποραδικές καλλιέργειες από λίγους ντόπιους, αλλά ο τουρισμός ήταν ανύπαρκτος – κάτι σπάνιο για νησί των Κυκλάδων. Μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ’70, το σημείο έμοιαζε αποκομμένο από τον υπόλοιπο κόσμο. Και ίσως γι’ αυτό διασώθηκε. Επειδή έμεινε στο περιθώριο. Επειδή κανείς δεν σκέφτηκε να το “αξιοποιήσει”.

Η ιστορία του μοναστηριού και του Πάρκου είναι πολύ συγκινητική: Κάπου στη δεκαετία του ’60, ένα ζευγάρι Ολλανδών διανοούμενων, με έντονη πολιτιστική δράση και κοινωνική επιρροή, βρέθηκε στη Νάουσα για διακοπές. Εκείνος καθηγητής πανεπιστημίου. Εκείνη γνωστή ζωγράφος. Σκόπευαν να φύγουν. Αλλά ο καιρός γύρισε, και το απαγορευτικό τους κράτησε για μία επιπλέον ημέρα στο νησί.

Έτσι ξεκίνησαν για έναν απλό περίπατο, ακολουθώντας ένα παλιό μονοπάτι για γαϊδούρια που οδηγούσε έξω από τη Νάουσα, προς το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη. Εκεί, κάτω από τις ελιές, με λίγο ψωμί και ντομάτα, κάθισαν σε ένα πέτρινο παγκάκι και αντίκρισαν το τοπίο. Κι τότε, χωρίς δεύτερη σκέψη, πήραν την απόφαση να αλλάξουν τη ζωή τους.

Ζήτησαν άδεια από τη Μητρόπολη για να μείνουν στον πίσω χώρο του μοναστηριού και ξεκίνησαν να το ανακαινίζουν με δικά τους μέσα και προσωπική δουλειά. Έφτιαξαν χώρους, επέκτειναν κατασκευές, σεβάστηκαν την τοπική αρχιτεκτονική και έμειναν για χρόνια ολόκληρα.

Η γυναίκα έζησε εκεί μέχρι τα βαθιά γεράματα, γεμίζοντας το μοναστήρι με τέχνη, φιλοξενώντας σημαντικούς καλεσμένους, καλλιτέχνες και διανοούμενους απ’ όλη την Ευρώπη. Δεν επιδίωξαν να αλλάξουν τον τόπο. Απλώς συνδέθηκαν μαζί του, βαθιά και ουσιαστικά.

Είναι συγκινητικό που το ζευγάρι αυτό των Ολλανδών έδωσε αθόρυβα τη σκυτάλη του στους ανθρώπους που αποτελούν την ψυχή του Περιβαλλοντικού Πάρκου Πάρου που επιμένουν να αντιστέκονται στην υπερτουριστικοποίηση που έχει καταπιεί τόσες γωνιές των Κυκλάδων. Σκέφτονται το μέλλον του νησιού τους όχι με όρους κέρδους, αλλά με όρους σεβασμού, προστασίας και μέτρου. Και το Φεστιβάλ που διοργανώνουν κάθε καλοκαίρι είναι απλώς η αφορμή για να τους γνωρίσεις. Γιατί δεν είναι τα events το σημαντικότερο, αλλά το πλαίσιο που τα γεννά – αυτό το προστατευμένο, υποδειγματικό περιβάλλον πολιτισμού και οικολογικής συνείδησης.

Μία έκπληξη με γεύση “γούνας”

Η περιήγησή μας στο Πάρκο μάς επεφύλασσε και μία όμορφη έκπληξη. Στο Καρνάγιο του Αι Γιάννη του Δέτη, όπου στεγάζεται ο Ναυτικός Όμιλος Νάουσας Πάρου – ΝΑΪΑΣ, είδαμε ένα εργαστήρι “γούνας”, μία παραδοσιακή μεθόδου παρασκευής σκουμπριού, όπου το ψάρι ανοίγεται, ξαρμυρίζεται και αποξηραίνεται στον ήλιο, αποκτώντας μοναδική γεύση.

Μπήκαμε στο εργαστήρι τους και δοκιμάσαμε τηγανητά αυγά ψαριών, μύδια και τη θρυλική “γούνα”, με τη γεύση του Αιγαίου να ξεχειλίζει σε κάθε μπουκιά.
Όχι, δεν ήταν ένα απλό κέρασμα. Ήταν μάθημα παράδοσης. Ένας τόπος που σε διδάσκει ότι το φαγητό μπορεί να είναι πολιτισμός.

Μια περιπατητική εμπειρία που μένει μέσα σου

Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη βόλτα μας το σούρουπο στην πίσω πλευρά του Πάρκου, προς τον Φάρο με τον Τάσο Κασαπίδη (Μέλος ΔΣ Πάρκου Πάρου) και την οικογένειά του και τον πανταχού παρόντα Θεμιστοκλή Καρποδίνη.

Ο ήλιος έγερνε, οι σκιές μαλάκωναν, το τοπίο απλωνόταν μπροστά σου σχεδόν απείραχτο. Οι μυρωδιές – αγριοσκόρδο, θυμάρι, φρύγανα, αλμύρες – σου έσπαγαν τη μύτη. Η θέα ανεμπόδιστη, μέχρι την Ικαρία. Ήταν η αίσθηση πως βρισκόσουν σε έναν τόπο ιερό και αληθινό, σε μια γη που ακόμα δεν πρόδωσε τον εαυτό της.

Είναι ευλογία αυτός ο τόπος. Και ακόμη μεγαλύτερη ευλογία είναι οι άνθρωποι που τον φροντίζουν με αγάπη, μεράκι και αίσθηση ευθύνης. Δεν είναι ένα απλό πάρκο. Είναι μια πράξη αντίστασης. Ένας χώρος πολιτισμού και οικολογίας, που δεν προσποιείται, δεν πουλάει αυθεντικότητα – την ενσαρκώνει.

Ένας θεσμός με ρίζες στο έδαφος και το μέλλον της Πάρου

Το καλοκαίρι, το Πάρκο γίνεται σημείο αναφοράς. Το Φεστιβάλ στο Πάρκο, που διαρκεί από τον Ιούνιο ως τον Σεπτέμβριο, φιλοξενεί θεατρικές και μουσικές παραστάσεις, χορό, αφιερώματα, διεθνείς συνεργασίες. Όμως η εμπειρία δεν είναι οι μόνο οι εξαιρετικές εκδηλώσεις – εμείς είχαμε την τυχη να δούμε την πρωτοποριακή παράσταση χορού Furure Cargo από την Εθνική Λυρική Σκηνή. Είναι το πλαίσιο. Η σκιά των βράχων, το πέτρινο μονοπάτι, η φυσική αμφιθεατρική σκηνή με τα 800 καθίσματα, το φεγγάρι που φωτίζει τις συναυλίες, το αεράκι που φέρνει ήχους και αρώματα. Είναι ο τρόπος. Ο τόπος. Οι άνθρωποι.