ΚΑΜΙΑ ΧΩΡΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΣΦΑΛΗΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

Το καλοκαίρι του 2025 γράφεται στην ιστορία ως μία από τις πιο δύσκολες εποχές της ανθρωπότητας απέναντι στην κλιματική κρίση. Από καύσωνες ρεκόρ, μέχρι φωτιές-μαμούθ στη Μεσόγειο, φονικές πλημμύρες στην Ασία και τροπικούς κυκλώνες που ισοπέδωσαν περιοχές, ο πλανήτης δείχνει πως δεν υπάρχει ασφαλής γεωγραφία.

Την ίδια στιγμή, η νέα διεθνής επιστημονική αξιολόγηση, η 35η ετήσια έκθεση State of the Climate που δημοσιεύτηκε στον Bulletin of the American Meteorological Society (BAMS), επιβεβαιώνει με αριθμούς ότι το 2024 κατέγραψε σχεδόν σε όλους τους δείκτες ρεκόρ: από θερμοκρασίες και συγκεντρώσεις αερίων θερμοκηπίου, μέχρι άνοδο της στάθμης της θάλασσας και τήξη παγετώνων.

Το 2025 καταγράφηκε ως μία από τις χειρότερες χρονιές όχι μόνο σε ευρωπαϊκό, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ευρωπαϊκού συστήματος EFFIS, πάνω από 10 εκατομμύρια στρέμματα γης έχουν καεί, υπερβαίνοντας το προηγούμενο ρεκόρ των 9,8 εκατομμυρίων στρεμμάτων που είχε σημειωθεί το 2017.

Στην Ελλάδα, το 2025 η καμένη έκταση έφθασε τα 454.000 στρέμματα, κατατάσσοντας το 2025 στην 5η χειρότερη θέση της τελευταίας εικοσαετίας. Οι μεγάλες φωτιές κατέστρεψαν εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα δάσους, αγροτικής γης και οικισμών, αναγκάζοντας χιλιάδες κατοίκους σε εκκενώσεις, ενώ προκλήθηκαν και σοβαρές υλικές ζημιές. Οι πυροσβεστικές δυνάμεις, με τη συνδρομή εναέριων μέσων και εθελοντών, εργάστηκαν αδιάκοπα υπό αντίξοες συνθήκες, αντιμετωπίζοντας κύματα καύσωνα, ισχυρούς ανέμους και ξηρασία.

Όλη η νότια Ευρώπη βίωσε πρόσφατα μια από τις πιο καταστροφικές περιόδους πυρκαγιών: πάνω από 1 εκατομμύριο εκτάρια καμένα στην ΕΕ μέχρι σήμερα -το ρεκόρ ξεπερνά ακόμα και το 2017.

Στην Ισπανία, κάηκαν 382.000 εκτάρια, με τέσσερις νεκρούς και χιλιάδες εκτοπισμένους. Ο πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ τόνισε ότι «η επιστήμη αλλά και η ίδια η εμπειρία, ιδιαίτερα των αγροτών, των κτηνοτρόφων και όλων όσων ζουν στην ύπαιθρο, μας δείχνει ότι το κλίμα αλλάζει. Η κλιματική κρίση δεν είναι πια μια μεμονωμένη εξαίρεση· εμφανίζεται όλο και συχνότερα, με ολοένα και μεγαλύτερη ένταση και επιπτώσεις στην καθημερινότητά μας.»

Στην Πορτογαλία, ο χειρότερος κύκλος πυρκαγιών από το 2017 έστειλε στο νοσοκομείο δεκάδες πυροσβέστες και είχε ως αποτέλεσμα δύο ανθρώπους να πεθάνουν.

Στη Γαλλία, η πυρκαγιά στο Aude έκαψε 17.000 εκτάρια και θεωρείται η πιο σοβαρή στην περιοχή από το 1949.

Την ίδια στιγμή, οι μουσώνες έχουν εξελιχθεί σε θανάσιμη απειλή: το Πακιστάν μέτρησε περισσότερους από 300 θανάτους, εξαιτίας ακραίων βροχοπτώσεων και κατολισθήσεων.

Στην Αγγλία, η σοβαρή ξηρασία οδήγησε σε πρώιμη συγκομιδή -καλλιέργειες όπως σιτηρά και βρώμη ωρίμασαν δύο εβδομάδες πρόωρα- ενώ καλλιέργειες λαχανικών όπως το μπρόκολο αναφέρουν μειώσεις πάνω από 50%.

Συνολικά, στην Ευρώπη, η συχνότητα, ένταση και διάρκεια των θερμικών κυμάτων έχουν αυξηθεί ραγδαία τις τελευταίες δεκαετίες· η ήπειρος θερμαίνεται ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο και τα πρόσφατα επεισόδια αποδίδονται σε μεγάλο βαθμό στην ανθρωπογενή θέρμανση. Νεότερες αποτιμήσεις δείχνουν ότι η πιθανότητα ακραίων θερμών καλοκαιριών έχει πολλαπλασιαστεί (μελέτες αναφέρουν έως και 10 φορές αύξηση της πιθανότητας σε ορισμένες συγκρίσεις περιόδων), ενώ το 2025 η Ισπανία κατέγραψε ιστορικά τον πιο έντονο καύσωνα τον Αύγουστο.

Περισσότεροι από 2,4 δισ. εργαζόμενοι παγκοσμίως εκτίθενται σήμερα σε επικίνδυνα επίπεδα ζέστης, ενώ η παραγωγικότητα μειώνεται κατά 2–3% για κάθε βαθμό πάνω από τους 20 °C (βάσει του δείκτη WBGT), σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO). Η κλιματική αλλαγή φέρνει όλο και πιο συχνά και έντονα κύματα καύσωνα, με αποτέλεσμα εκατομμύρια άνθρωποι να βιώνουν ήδη σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία και την καθημερινότητά τους—ιδίως όσοι εργάζονται σε τομείς με σκληρή σωματική εργασία, όπως η γεωργία, οι κατασκευές και η αλιεία.

Η θερμική καταπόνηση πλήττει ιδιαίτερα τις πιο ευάλωτες ομάδες στις αναπτυσσόμενες χώρες -παιδιά, ηλικιωμένους και πληθυσμούς χαμηλού εισοδήματος- καθιστώντας τα ακραία καιρικά φαινόμενα όχι μόνο περιβαλλοντικό αλλά και κοινωνικό ζήτημα.

Οι εκθέσεις και οι τεχνικές οδηγίες του WMO, που στηρίζονται σε πέντε δεκαετίες ερευνών, καταδεικνύουν ότι η υγεία και η παραγωγικότητα των εργαζομένων επηρεάζονται σοβαρά από την άνοδο της θερμοκρασίας. Το 2024, που καταγράφηκε ως η θερμότερη χρονιά στην ιστορία, έφερε ημέρες με θερμοκρασίες πάνω από 40 °C και ακόμη και 50 °C σε ορισμένες περιοχές, μια πραγματικότητα που καταδεικνύει την ανάγκη για άμεση, συντονισμένη δράση απέναντι στην ολοένα και πιο επικίνδυνη απειλή της θερμικής καταπόνησης.

ΤΑ ΨΥΧΡΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ: STATE OF THE CLIMATE 2024

Σύμφωνα με την 35η ετήσια έκθεση State of the Climate, οι συγκεντρώσεις αερίων του θερμοκηπίου, η παγκόσμια θερμοκρασία σε ξηρά και ωκεανούς, η στάθμη της θάλασσας και η θερμότητα των ωκεανών κατέγραψαν όλα ιστορικά υψηλά επίπεδα το 2024, ενώ οι παγετώνες έχασαν τη μεγαλύτερη ποσότητα πάγου που έχει καταγραφεί ποτέ σε ένα έτος.

Η διεθνής επισκόπηση της κατάστασης του κλίματος της Γης, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Bulletin of the American Meteorological Society (BAMS), βασίζεται φέτος σε συνεισφορές από 589 επιστήμονες σε 58 χώρες. Εδώ και δεκαετίες, η έκθεση State of the Climate παρέχει την πιο ολοκληρωμένη ετήσια ενημέρωση για το κλίμα της Γης -φωτίζοντας όχι μόνο βασικούς δείκτες όπως η συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα (CO2), αλλά και αξιοσημείωτα καιρικά φαινόμενα, περιφερειακές τάσεις, καθώς και δεδομένα που συλλέγονται από σταθμούς και όργανα περιβαλλοντικής παρακολούθησης στην ξηρά, στη θάλασσα, στους πάγους και στο διάστημα.

Σημαντικά ευρήματα από την έκθεση

Αέρια του θερμοκηπίου σε ιστορικά υψηλά. Το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το μεθάνιο και το υποξείδιο του αζώτου -τα βασικά αέρια του θερμοκηπίου της Γης- έφτασαν ξανά σε επίπεδα ρεκόρ το 2024. Η παγκόσμια μέση συγκέντρωση CO2 ανήλθε στα 422,8±0,1 ppm (ποσοστιαίες μονάδες), δηλαδή 52% υψηλότερη από τα προβιομηχανικά επίπεδα (~278 ppm). Η ετήσια αύξηση του CO2 έχει επιταχυνθεί από 0,6 ppm ανά έτος τη δεκαετία του 1960 σε μέσο όρο 2,4 ppm ανά έτος την περίοδο 2011–2020. Η αύξηση από το 2023 στο 2024 ήταν 3,4 ppm, ισοφαρίζοντας το υψηλότερο ποσοστό από τη δεκαετία του ’60.

Θερμοκρασίες ρεκόρ παγκοσμίως. Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά σημειώθηκε νέο ρεκόρ ετήσιας μέσης θερμοκρασίας επιφανείας, με στοιχεία που φτάνουν μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Η μέση ετήσια θερμοκρασία ήταν κατά 0,63 έως 0,72°C υψηλότερη από τον μέσο όρο της περιόδου 1991–2020. Το ισχυρό φαινόμενο Ελ Νίνιο, που ξεκίνησε στα μέσα του 2023 και τερματίστηκε την άνοιξη του 2024, συνέβαλε στην αύξηση αυτή. Τα τελευταία δέκα χρόνια (2015–2024) ήταν τα θερμότερα που έχουν καταγραφεί ποτέ.

Εντατικοποίηση του υδρολογικού κύκλου. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες επηρέασαν άμεσα τον κύκλο του νερού. Η εξάτμιση από την ξηρά στο βόρειο ημισφαίριο έφτασε σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, ενώ η ατμόσφαιρα περιείχε τη μεγαλύτερη ποσότητα υδρατμών που έχει καταγραφεί ποτέ. Το 2024 ήταν η τρίτη πιο υγρή χρονιά από το 1983, ενώ η ακραία ημερήσια βροχόπτωση σε παγκόσμια κλίμακα κατέγραψε ρεκόρ. Τον Απρίλιο, το Ντουμπάι δέχθηκε 250 mm βροχής σε 24 ώρες, σχεδόν τρεις φορές τον ετήσιο μέσο όρο του.

Θερμοκρασίες ρεκόρ στη θάλασσα λόγω Ελ Νίνιο. Οι παγκόσμιες μέσες θερμοκρασίες επιφάνειας θάλασσας διατηρήθηκαν σε επίπεδα ρεκόρ από την αρχή του 2024 έως τα τέλη Ιουνίου. Η μέση ετήσια θερμοκρασία ήταν η υψηλότερη που έχει καταγραφεί, υπερβαίνοντας κατά 0,06°C το προηγούμενο ρεκόρ του 2023. Το 91% της επιφάνειας των ωκεανών βίωσε τουλάχιστον έναν θαλάσσιο καύσωνα.

Θερμότητα και στάθμη ωκεανών σε ιστορικά επίπεδα. Οι ωκεανοί έχουν απορροφήσει πάνω από το 90% της υπερβάλλουσας ενέργειας που παγιδεύεται από τα αέρια του θερμοκηπίου. Η παγκόσμια θερμική περιεκτικότητα των ωκεανών συνέχισε να αυξάνεται και έφτασε σε επίπεδα ρεκόρ το 2024. Η μέση στάθμη της θάλασσας κατέγραψε νέο υψηλό για 13η συνεχόμενη χρονιά, φτάνοντας περίπου 10,6 cm υψηλότερα από τα επίπεδα του 1993.

Η Αρκτική σε κίνδυνο. Το 2024 ήταν η δεύτερη πιο θερμή χρονιά στα τελευταία 125 χρόνια για την Αρκτική.

Η Ανταρκτική με χαμηλή κάλυψη πάγου. Αν και λίγο μεγαλύτερη από το ιστορικό χαμηλό του 2023, η μέση έκταση θαλάσσιου πάγου παρέμεινε πολύ χαμηλή το 2024. Οι ετήσιες ελάχιστες και μέγιστες τιμές πάγου κατέγραψαν τη δεύτερη χαμηλότερη τιμή μετά το 2023.

Παγετώνες που εξαφανίζονται. Για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, όλοι οι παγετώνες έχασαν μάζα, με τη μεγαλύτερη απώλεια πάγου που έχει καταγραφεί στα 55 χρόνια παρακολούθησης. Στη Νότια Αμερική, η Βενεζουέλα έγινε η πρώτη χώρα των Άνδεων που έχασε όλους τους παγετώνες της, ενώ στην Κολομβία ο παγετώνας Conejeras κηρύχθηκε επισήμως ως εξαφανισμένος.

Τροπικοί κυκλώνες: λιγότεροι αλλά καταστροφικοί. Συνολικά 82 τροπικοί κυκλώνες καταγράφηκαν το 2024, κάτω από τον μέσο όρο των 87. Παρόλα αυτά, οι επιπτώσεις ήταν σοβαρές. Ο τυφώνας Helene προκάλεσε καταστροφικές πλημμύρες από τη Φλόριντα έως τα Απαλάχια, με πάνω από 200 θανάτους στις ΗΠΑ- οι περισσότεροι από τον τυφώνα Κατρίνα το 2005. Δώδεκα ημέρες αργότερα, ο τυφώνας Milton χτύπησε ξανά τη Φλόριντα. Στον Ειρηνικό, ο Υπερτυφώνας Yagi σάρωσε την Κίνα και το Βιετνάμ, αφήνοντας πίσω του περισσότερους από 800 νεκρούς.

«Η έκθεση State of the Climate αποτελεί ένα ετήσιο επιστημονικό ορόσημο», δηλώνει ο πρόεδρος της Αμερικανικής Μετεωρολογικής Εταιρείας, David J. Stensrud. «Πρόκειται πράγματι για μια παγκόσμια προσπάθεια, στην οποία εκατοντάδες ερευνητές από πανεπιστήμια, κρατικούς οργανισμούς και άλλους φορείς συνεργάζονται ώστε να παραδώσουν μια προσεκτικά και αυστηρά αξιολογημένη επιστημονική έκθεση για το κλίμα του πλανήτη μας. Τα υψηλής ποιότητας δεδομένα και συμπεράσματα που προέρχονται από ολόκληρο τον κόσμο υπογραμμίζουν τη σημασία της παρακολούθησης και της επιστήμης του κλίματος για την κατανόηση του περιβάλλοντός μας. Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν την πραγματικότητα της κλιματικής αλλαγής, με τις παγκόσμιες θερμοκρασίες του 2024 να φτάνουν σε ιστορικά επίπεδα.»