Τι χρώμα έχει η δική μας θάλασσα στο Ηρώδειο;

Ο σπουδαίος Jordi Savall και το φημισμένο σύνολό του Hespèrion XXI συμπράττουν με τη Διαπολιτισμική Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής την Τετάρτη 24 Σεπτεμβρίου 2025, στις 21.00, στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού. Σε μία από τις τελευταίες συναυλίες πριν το Ηρώδειο κλείσει για τριετή περίοδο αποκατάστασης, η ΕΛΣ παρουσιάζει τη μουσική παράσταση Mare Nostrum, μια μεγάλη γιορτή της Μεσογείου σε καλλιτεχνική επιμέλεια των Jordi Savall και Χάρη Λαμπράκη.

Το πρόγραμμα της συναυλίας συνιστά ένα μουσικό ταξίδι που αναδεικνύει τη Μεσόγειο ως κοινό τόπο συνάντησης πολιτισμών, θρησκειών και παραδόσεων. Σεφαραδίτικες μελωδίες, αραβοανδαλουσιανοί ήχοι, βυζαντινοί ύμνοι, οθωμανικές και χριστιανικές παραδόσεις υφαίνουν ένα πολύχρωμο ηχητικό μωσαϊκό, φωτίζοντας τον ρόλο της θάλασσας αυτής ως διαχρονικού κόμβου πολιτισμών.

Ο Jordi Savall και το Hespèrion XXI

Ο Jordi Savall, μια από τις σημαντικότερες μουσικές προσωπικότητες της εποχής μας, έχει καταφέρει να μετατρέψει την παλαιά μουσική από «μουσειακό είδος» σε ζωντανή εμπειρία για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Εδώ και πέντε δεκαετίες αναδεικνύει ξεχασμένους θησαυρούς από τον Μεσαίωνα έως τον Κλασικισμό, αντιμετωπίζοντας την τέχνη ως μέσο διαλόγου και πολιτισμικής συνάντησης. Βιρτουόζος της βιόλας ντα γκάμπα, μαέστρος και ερευνητής, έχει ηχογραφήσει περισσότερους από 230 δίσκους και έχει τιμηθεί με Grammy και διεθνείς διακρίσεις, ενώ το 2008 ανακηρύχθηκε Πρεσβευτής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τον Διαπολιτισμικό Διάλογο και Καλλιτέχνης για την Ειρήνη από την UNESCO.

Με το σύνολο Hespèrion XXI, που ίδρυσε το 1974 μαζί με τη Montserrat Figueras, τον Lorenzo Alpert και τον Hopkinson Smith, ο Savall συνεχίζει έως σήμερα να φέρνει στο φως τη μουσική πριν από τον 19ο αιώνα, με ιστορική αυθεντικότητα και σπάνια ζωντάνια. Η πορεία αυτή βρίσκει φυσική συνέχεια στη συνεργασία με τη Διαπολιτισμική Ορχήστρα της ΕΛΣ, που εδώ και επτά χρόνια αποτελεί χώρο δημιουργικής όσμωσης διαφορετικών μουσικών παραδόσεων. Όπως σημειώνει ο Χάρης Λαμπράκης: «Ο τίτλος Mare Nostrum δίνει το πλαίσιο: η Μεσόγειος ως η θάλασσα που μοιραζόμαστε και που ο κάθε λαός θεωρεί (και δικαίως) δική του· η θάλασσα που ενώνει αντί να χωρίζει».

Η Διαπολιτισμική Ορχήστρα της ΕΛΣ και η δικιά της… θάλασσα

Η Διαπολιτισμική Ορχήστρα της ΕΛΣ, που δημιουργήθηκε το 2018 με την ιδέα ότι η μουσική αποτελεί κοινό τόπο και σημείο ισότιμης συνάντησης, απαρτίζεται από μουσικούς διαφορετικών εθνικοτήτων και πολιτισμικών καταβολών. Το ρεπερτόριό της εκτείνεται από τις μουσικές παραδόσεις του κόσμου έως τη σύγχρονη δημιουργία και τον αυτοσχεδιασμό, επιβεβαιώνοντας τον διαπολιτισμικό της χαρακτήρα.

Μαίη Αγγελάκη: Η “δικιά μας θάλασσα” θα είχε έναν ήχο πολύχρωμο και πολυφωνικό

Η Μαίη Αγγελάκη, Μέλος της Διαπολιτισμικής Ορχήστρας από το 2018 έως σήμερα αναφέρει στο NEWS 24/7 πως “η “δικιά μας θάλασσα” θα είχε έναν ήχο πολύχρωμο και πολυφωνικό, όπως είναι και η ίδια. Με τον βαθύ παλμό ενός λαούτου για βάση, σαν τον ρυθμό των κυμάτων, θα υψώνονταν οι φωνές και τα όργανα από διαφορετικές παραδόσεις και τόπους: η μελωδία ενός βιολιού, μιας λύρας, μιας τσαμπούνας, η πνοή ενός πνευστού από την Ανατολή, οι ήχοι της Μεσογείου που μπλέκονται χωρίς ποτέ να χάνουν την ταυτότητά τους.

Στην Ελλάδα, η παραδοσιακή μουσική μιλάει για τη ζωή γύρω από τη θάλασσα, για την ξενιτιά, τον αποχωρισμό και τον καημό, αλλά και για την αγάπη, το πάθος, τον θάνατο και αποτελεί το εργαλείο που ενώνει τους ανθρώπους και ξορκίζει το κακό, στα γλέντια, στον χορό, στη χαρμολύπη. Η θάλασσα είναι ο τόπος του πόνου αλλά και της χαράς, της φυγής αλλά και της επιστροφής. Οι αποχρώσεις της μουσικής της είναι φωτεινές, ηλιόλουστες, όπως τα χαμόγελα και σκιερές μαζί· έχει τη γαλήνη μιας αυγής στο Αιγαίο αλλά και την ένταση μιας φουρτούνας.

Σήμερα, αυτά τα ίδια θέματα παραμένουν ζωντανά: οι μετακινήσεις ανθρώπων, η ανάγκη για επικοινωνία και για έκφραση, οι δεσμοί που χτίζονται μέσα από την κοινή εμπειρία. Η μουσική είναι ένας τρόπος να μιλήσουμε για το παρελθόν αλλά και να το συναντήσουμε στο παρόν. Μια κοινή, διεθνής γλώσσα που ενώνει τους ανθρώπους και τους διαφορετικούς πολιτισμούς.

Η σύμπραξη με τον Jordi Savall και το Hespèrion XXI είναι για μένα μια ξεχωριστή εμπειρία. Ο Savall έχει αφιερώσει τη ζωή του στη γεφύρωση πολιτισμών, και το να βρεθούμε μαζί στη σκηνή είναι σαν να συνομιλούμε με την ίδια τη Μεσόγειο: με τις μνήμες της, την ποικιλία της και τη ζωντανή ενέργειά της. Νιώθω τιμή και χαρά που η Διαπολιτισμική Ορχήστρα, στην οποία συμμετέχω, θα μοιραστεί αυτή τη συνάντηση με το κοινό, σε έναν διάλογο όπου το παλιό και το καινούργιο, το τοπικό και το παγκόσμιο, συναντιούνται μέσα στη μουσική”.

Μυρσίνη Ποντικοπούλου: Η θάλασσά μας έχει όλα τα χρώματα κι όλες τις μελωδίες,

Η Μυρσίνη Ποντικοπούλου, μέλος της Διαπολιτισμικής Ορχήστρας, παίρνει τη σκυτάλη και αναφέρει: “η δικιά μας θάλασσα, η Μεσόγειος, είναι έντονα παρούσα στους πολιτισμούς και τις μουσικές μας, που κουβαλούν τη ζωή, τη χαρά, τη θλίψη, το θάνατο, όλους τους καημούς και τα συναισθήματα των ανθρώπων που έζησαν και ζουν γύρω απ΄ αυτή, αλλά και ανθρώπων από πιο μακρινούς τόπους, που βρίσκουν σ΄ αυτή μια γέφυρα ελπίδας για ένα καλύτερο αύριο. Ο ήχος και οι μελωδίες της είναι ακριβώς οι απόηχοι αυτών των ανθρώπων και των πολιτισμών.

Η θάλασσά μας, που ενώνει στα βάθη της ιστορίας τους ανθρώπους της και στα δικά της βάθη χάνονται σ’ όλη την ιστορία οι άνθρωποί της, έχει όλα τα χρώματα κι όλες τις μελωδίες, από τις πιο χαρούμενες και μέχρι τις πιο λυπητερές. Μια θάλασσα που την διασχίζουν αιώνες τώρα άπειροι πολιτισμοί και μαζί με τις γλώσσες τους φέρνουν και τις μουσικές τους, τόσο διαφορετικές μα συνάμα και συγγενείς στον τρόπο που μιλούν μέσα στην ψυχή.

Προσωπικά, αυτή τη μουσική συγγένεια είχα την χαρά να βιώσω με τη συμμετοχή μου τα τελευταία χρόνια, στο διαπολιτισμικό τμήμα της Ορχήστρας Νέων της Μεσογείου που οργανώνει το Φεστιβάλ της Αιξ-αν-Προβάνς στη Γαλλία, όπου νέοι από όλες τις χώρες της Μεσογείου, ο καθένας φέρνοντας τη δική του παράδοση, συνθέσαμε μαζί μουσική. Τα συναισθήματα που πηγάζουν από μια τέτοια μουσική σύμπραξη είναι μοναδικά. Μέσω των κομματιών που θα παρουσιάσουμε στις 24 Σεπτέμβρη με τη Διαπολιτισμική Ορχήστρα της ΕΛΣ, λοιπόν, θα ταξιδέψουμε σε αυτό τον διαπολιτισμικό κόσμο, συνειδητοποιώντας για ακόμη μια φορά, πως οι διαφορές μας είναι πολύ μικρές μπροστά στα συναισθήματα που δημιουργούνται όταν νιώθουμε «ένα».

Η σύμπραξη της Ορχήστρας μας με το Μουσικό σύνολο Hesperion XXI και τον Jordi Savall στο Ηρώδειο, σίγουρα θα είναι πολύ ιδιαίτερη για εμάς. Έχουν κάνει απίστευτα πράγματα με και για τη μουσική. Στη σκέψη και μόνο αυτής της σύμπραξης ανακύπτει ένα ανάμεικτο αίσθημα ευγνωμοσύνης, ενθουσιασμού, μεγάλης χαράς και τιμής που θα βρεθούμε μαζί τους στη σκηνή, αλλά και ευθύνης δεδομένου πως πρόκειται για μια σπάνια στιγμή στη ζωή ενός μουσικού στην Μεσόγειο.”

Omar Akl: Οι αποχρώσεις της Μεσογείου για μένα δεν είναι μόνο τα χρυσά ηλιοβασιλέματα και τα γαλάζια νερά, αλλά και πιο σκοτεινοί τόνοι — της θλίψης, του πένθους

Ο Omar Akl, μέλος της Διαπολιτισμικής Ορχήστρας, σημειώνει πως: “όπου κι αν έχω ταξιδέψει στη Μεσόγειο, ένιωσα σαν στο σπίτι μου — λες και πάντα επέστρεφα σε κάτι βαθιά οικείο. Κι όμως, κάθε τόπος έχει τη δική του στροφή, τον δικό του τρόπο να κάνει τα πράγματα, που τον κάνει ακόμα πιο όμορφο. Έτσι φαντάζομαι τον ήχο και τη μελωδία της θάλασσάς μας: οικεία, αλλά με αμέτρητες παραλλαγές.

Οι αποχρώσεις της Μεσογείου για μένα δεν είναι μόνο τα χρυσά ηλιοβασιλέματα και τα γαλάζια νερά, αλλά και πιο σκοτεινοί τόνοι — της θλίψης, του πένθους. Μια γενοκτονία διαπράττεται αυτή τη στιγμή στις μεσογειακές ακτές, και χιλιάδες ρισκάρουν — και χάνουν — τη ζωή τους προσπαθώντας να διασχίσουν τη θάλασσα για να ξεφύγουν από σκληρές πραγματικότητες που τους επιβάλλουν πολιτικά και οικονομικά συστήματα που θεωρώ βαθιά άδικα. Υπάρχει μια πιεστική αναγκαιότητα να φανταστούμε ένα καλύτερο μέλλον.

Είμαι ιδιαίτερα ενθουσιασμένος — όχι μόνο επειδή ορισμένοι από τους δίσκους του Σαβάλ με ενέπνευσαν όταν μάθαινα το νέι (οι συνεργασίες του με σπουδαίους μουσικούς από όλη τη Μεσόγειο και η μοναδική καλλιτεχνική του οπτική ήταν πραγματικά ξεχωριστές) — αλλά και επειδή θα εμφανιστώ στο αρχαίο Θέατρο της Αθήνας μαζί με τον Χάρη Λαμπράκη, διευθυντή της Διαπολιτισμικής Ορχήστρας της ΕΛΣ, που υπήρξε πηγή έμπνευσης για μένα. Και το να μοιραστώ τη σκηνή με τη σημερινή σύνθεση της Διαπολιτισμικής Ορχήστρας σε αυτό που θα είναι η τελευταία τους συναυλία μαζί είναι βαθιά συγκινητικό: επτά χρόνια εβδομαδιαίων συναντήσεων έχουν σφυρηλατήσει έναν μοναδικό, αλάνθαστο ήχο”.

Seray Yalçın: Αν η Μεσόγειος είχε έναν ήχο ίσως θα ήταν ένα μοιρολόι

Η Seray Yalçın τέλος, μέλος επίσης της Διαπολιτισμικής Ορχήστρας, αναρωτιέται “αν η δικιά μας θάλασσα θα είχε τον ήχο και τις μελωδίες από τις χαρές και τις λύπες των ανθρώπων που ζουν γύρω της εδώ και αιώνες, ή από τις ιστορίες εμπόρων, ταξιδιωτών και εραστών που λαχταρούν να τη διασχίσουν και να επανενωθούν, ή από τους σιωπηλούς θρήνους των ανθρώπων που εγκατέλειψαν την πατρίδα τους και προσπάθησαν να τη διασχίσουν για να επιβιώσουν, αλλά αυτή έγινε ο τάφος τους.

Αυτή τη στιγμή, αν η Μεσόγειος είχε έναν ήχο ίσως θα ήταν ένα μοιρολόι, που τραγουδιέται σε πολλές γλώσσες.

Αυτή η θάλασσα, με την υπέροχη φύση της, που λάμπει με όλα της τα χρώματα στο φως του ήλιου, δυστυχώς έχει πάρει σκοτεινές αποχρώσεις σήμερα, στη σκιά των οικολογικών και ανθρωπιστικών καταστροφών.
Και καταλήγει λέγοντας: “αυτή η συναυλία έχει μεγάλο συναισθηματικό αντίκτυπο σε εμάς, τα μέλη της διαπολιτισμικής ορχήστρας.

Για πολλά από τα μέλη της ομάδας, αυτή θα είναι η τελευταία μας συναυλία μετά από μία 7ετή πορεία στην οποία μοιραστήκαμε μουσική, αλλά και πολλά άλλα πράγματα, ξεχωριστές στιγμές και γίναμε μία οικογένεια. Νιώθω τόσο τυχερή που βρίσκομαι με όλους αυτούς τους ανθρώπους υπό τη διεύθυνση του Χάρη Λαμπράκη, ενός πολύ ξεχωριστού και αγαπημένου μουσικού και ανθρώπου. Με αυτή τη συναυλία στο Ηρώδειο και το κλείσιμο αυτού του σημαντικού κύκλού, είναι μεγάλη μας χαρά που θα συμπράξουμε με τον παγκοσμίου φήμης μουσικό και μαέστρο Jordi Savall και το μουσικό του σχήμα Hesperion XXI”.

Στη σκηνή του Ηρωδείου θα εμφανιστούν επίσης η εκλεκτή Ελληνίδα ερμηνεύτρια παραδοσιακής και βυζαντινής μουσικής Κατερίνα Παπαδοπούλου, με συνεργασίες –μεταξύ άλλων– με τη Δόμνα Σαμίου, τον Παντελή Θαλασσινό, τον Νίκο Παπάζογλου και τον Νίκο Ξυδάκη, καθώς και ο διακεκριμένος Γάλλος τραγουδιστής Marc Mauillon, που ξεχωρίζει για την εντυπωσιακή ευελιξία του ανάμεσα στο ρεπερτόριο τενόρου και βαρύτονου και για τις ερμηνείες του σε ορισμένους από τους σημαντικότερους ρόλους της όπερας.