Πώς τα drones έχουν αλλάξει τη φύση του πολέμου

Πριν από μερικές εβδομάδες, ένα γερμανικό μπεστ σέλερ με τίτλο «Αν η Ρωσία κερδίσει» μεταφράστηκε στα αγγλικά – και προκάλεσε αναστάτωση σε ορισμένους αγγλοσαξονικούς στρατιωτικούς κύκλους.

Το βιβλίο σκιαγραφεί ένα σενάριο στο οποίο η Μόσχα εξαπολύει έναν υβριδικό πόλεμο, καταλαμβάνοντας για παράδειγμα μια εσθονική πόλη ή νησί, και πυροδοτώντας έτσι μια κρίση στο ΝΑΤΟ.

Σενάριο φαντασίας; Ναι, πριν από μερικά χρόνια θα ήταν. Αλλά όχι πια. Πόσο μάλλον αν αναλογιστεί κανείς ότι ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη εισέβαλαν πρόσφατα στον πολωνικό χώρο.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις επιτέλους – αν και με καθυστέρηση – δεσμεύονται να αυξήσουν τις στρατιωτικές δαπάνες και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, μόλις ανακοίνωσε σχέδια για τη δημιουργία ενός «τείχους από μη επανδρωμένα αεροσκάφη» στην ανατολική πλευρά της Ευρώπης, με τη βοήθεια της Ουκρανίας.

Οι ειδικοί στην εξωτερική πολιτική θα πρέπει να δώσουν προσοχή. Αλλά το ίδιο θα πρέπει να κάνουν και οι επενδυτές και οι ψηφοφόροι. Διότι το «τείχος από drones» δεν είναι σημαντικό μόνο από γεωπολιτικής άποψης· αναδεικνύει επίσης μια ολοένα και πιο κρίσιμη στιγμή για την τεχνολογία και την καινοτομία για τη Δύση.

Πράγματι, αν ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ θέλει πραγματικά να ενισχύσει την ισχύ των ΗΠΑ, η ομάδα του θα πρέπει επειγόντως να διαβάσει το βιβλίο “Αν η Ρωσία κερδίσει” και να δώσει σημασία σε αυτό το τείχος από drones.

Αυτό συμβαίνει επειδή ο τρόπος με τον οποίο η Ουκρανία αμύνεται έχει υποστεί μια απροσδόκητη (και συχνά μη αναγνωρισμένη) αλλαγή. Το 2022, όταν η Ρωσία ξεκίνησε την πλήρη εισβολή της, το Κίεβο έπρεπε να χρησιμοποιήσει τον υπάρχοντα εξοπλισμό σοβιετικού τύπου που διέθετε, συν τους αντιαρματικούς πυραύλους Javelin.

Στη συνέχεια ήρθαν οι δυτικές δωρεές όπλων όπως τα άρματα μάχης Abrams και τα Himars (συστήματα πυραύλων πυροβολικού υψηλής κινητικότητας).

Κατόπιν, ο στρατός των Ουκρανών μηχανικών λογισμικού, άρχισε να χρησιμοποιεί ερασιτεχνικά drones κατασκευασμένα από κινεζικές εταιρείες όπως η DJI – αρχικά για επιτήρηση και μετέπειτα για επιθέσεις και άμυνα. Τώρα καινοτομούν για να επεκτείνουν δραματικά την εμβέλεια πτήσης των drones, να αυξήσουν τις δυνατότητες επίθεσης, να δημιουργούν “σμήνη” και να αποφεύγουν τις ηλεκτρονικές παρεμβολές, χρησιμοποιώντας οπτικές ίνες, μπαλόνια και (το πιο κρίσιμο και σημαντικό) την τεχνητή νοημοσύνη.

Οι Ρώσοι κάνουν το ίδιο. Και αυτό έχει μεταμορφώσει τη φύση του πολέμου: ένας κόσμος όπου τα φθηνά drones μπορούν να καταστρέψουν εξαιρετικά ακριβά πλοία και αεροπλάνα αλλάζει τη δυναμική της ισχύος και τα οικονομικά της μάχης. «Τα δυτικά συστήματα που ήταν αρχικά αποτελεσματικά, έχουν πλέον πολύ μεικτή απόδοση», δήλωσε ο David Petraeus, πρώην στρατηγός του αμερικανικού στρατού, σε συνέδριο στο Κίεβο την περασμένη εβδομάδα.

Εξίσου εντυπωσιακό είναι ότι, ενώ η Κίνα ευθύνεται για το 80% της παγκόσμιας παραγωγής drones, η Ουκρανία αγωνίζεται τώρα να «απαλλαγεί από την Κίνα», όπως δήλωσε ο πολιτικός σύμβουλος, Oleksandr Kamyshin. Πέρυσι παρήγαγε πάνω από 2 εκατ. drones. Θα μπορούσε να ξεπεράσει τα 10 εκατ. του χρόνου, αν βρει τα κεφάλαια.

Αυτό σημαίνει ότι πάνω από τα μισά ουκρανικά drones προέρχονται πλέον από εγχώρια παραγωγή – και η Κίνα δεν είναι πια ο μοναδικός παγκόσμιος βασιλιάς των drones.

Αυτό είναι κρίσιμο για την άμυνα της Ουκρανίας και θα μπορούσε να δημιουργήσει και τα απολύτως απαραίτητα μελλοντικά έσοδα από εξαγωγές. Πράγματι, η Ουκρανία εξετάζει ήδη την εξαγωγή υποβρύχιων drones, τα οποία χρησιμοποίησε για να εκδιώξει τα ρωσικά πλοία από τη Μαύρη Θάλασσα με τόση επιτυχία ώστε, όπως είπε ένας αξιωματούχος, «δεν μας έχουν μείνει και πολλά να χτυπήσουμε».

Δυστυχώς, όμως, «οι Ρώσοι ήταν επιμελείς μαθητές» στην αντιγραφή αυτής της καινοτομίας, παραδέχεται ο Ουκρανός διοικητής Andriy Biletsky και «είναι πολύ καλοί στην κλιμάκωση». Αυτό δημιουργεί έναν αγώνα δρόμου καινοτομίας – και τοποθετεί την Ουκρανία και τη Ρωσία πολύ μπροστά από την Ευρώπη και την Αμερική.

Ως απάντηση, αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ θέλουν τώρα να συνεργαστούν με την Ουκρανία μέσω συμπράξεων, αδειοδοτήσεων και ιδιωτικών κεφαλαιουχικών επενδύσεων. Τους ενδιαφέρει ιδιαιτέρως να αποκτήσουν πρόσβαση στον θησαυρό δεδομένων που συλλέγουν τα drones, ώστε να εκπαιδεύσουν μελλοντικά μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης. «Ο εξοπλισμός τους είναι ήδη δοκιμασμένος στη μάχη», σημειώνει ο Radek Sikorski, αναπληρωτής πρωθυπουργός της Πολωνίας.

Και αυτό μετατοπίζει την διπλωματική ισορροπία δυνάμεων. Η Ουκρανία δεν παρακαλά πλέον απλώς για δυτική βοήθεια. Έχει επίσης κάτι που χρειάζονται η Ευρώπη και η Αμερική.

Η συνεργασία δεν θα είναι εύκολη. Ορισμένοι δυτικοί επενδυτές και κυβερνήσεις είναι επιφυλακτικοί ως προς τις επενδύσεις σε εμπόλεμη ζώνη. Η εμπιστοσύνη μεταξύ Ουκρανίας και Αμερικής έχει καταρρεύσει. Οι Ουκρανοί έχουν έλλειψη επενδυτικών κεφαλαίων.

Υπάρχει επίσης μια σύγκρουση νοοτροπίας γύρω από τα μοντέλα καινοτομίας. Ο Kamyshin λέει ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί ένα κεντρικό σύστημα ανάπτυξης προϊόντων από πάνω προς τα κάτω -αλλά η Ουκρανία έχει ένα επιχειρηματικό οικοσύστημα που μοιάζει περισσότερο με τη Silicon Valley, με έντονο ανταγωνισμό σε επίπεδο βάσης μεταξύ κατασκευαστών που αναπτύσσουν προϊόντα από κοινού με τους «πελάτες» τους, δηλαδή τον στρατό.

Το πρώτο σύστημα είναι καλύτερο για παραγωγή ευρείας κλίμακας. Ωστόσο, το δεύτερο είναι πιο ανθεκτικό και φέρει ταχύτερη καινοτομία. Και επειδή τα ευρωπαϊκά και αμερικανικά συστήματα προμηθειών είναι πιο κοντά στο ρωσικό μοντέλο, η εισαγωγή της ουκρανικής προσέγγισης θα είναι δύσκολη – όπως μπορεί να γνωρίζει οποιοσδήποτε φοιτητής σε κάποια σχολή διοίκησης επιχειρήσεων. Αλλά Αμερικανοί και Ευρωπαίοι ιδιώτες επενδυτές και επιχειρηματίες προσπαθούν ακριβώς αυτό. Το ίδιο και ορισμένες κυβερνήσεις.

Ας ελπίσουμε λοιπόν να επιταχυνθούν αυτές οι ευρωπαϊκές συνεργασίες και ότι μια δόση ιδιοτελούς ενδιαφέροντος γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη θα κρατήσει τον Τραμπ επίσης δεσμευμένο στο σχέδιο. Κι αν εκείνη η πολωνική παραβίαση από drones – και το βιβλίο “Αν η Ρωσία Νικήσει” – καταφέρουν επιτέλους να ξυπνήσουν τους Ευρωπαίους ηγέτες, αυτό θα ήταν ένα πολύ καλό αποτέλεσμα.

Διότι, είτε το θέλουμε είτε όχι, η Ουκρανία και η Δύση χρειάζονται πια η μία την άλλη, όχι μόνο για να αμυνθούν απέναντι στη Ρωσία, αλλά και σε μια μελλοντική απειλή από την Κίνα.