Ρίτα Αντωνοπούλου: Ζούμε σε μία “τρομοκρατημένη δημοκρατία”

Η Ρίτα Αντωνοπούλου ανεβαίνει μαζί με τον Μανώλη Μητσιά, τον Βασίλη Λέκκα και τη Γιώτα Νέγκα στη σκηνή του 51ου φεστιβάλ της ΚΝΕ αυτή την Παρασκευή για να μας φέρει, μαζί με τους πανάξιους συναδέλφους της, την αύρα της οικουμενικότητας του Μίκη Θεοδωράκη, ακριβώς 100 χρόνια μετά από τη γέννηση του μεγάλου δημιουργού. Συζητήσαμε με τη χαρισματική ερμηνεύτρια πράγματα τα οποία την απασχολούν τους δύσκολους καιρούς που διάγουμε, πράγματα που μας απασχολούν όλους.

Αλλά πάνω απ’ όλα μιλήσαμε για τον Μίκη: “To έργο του Μίκη Θεοδωράκη είναι διαχρονικό και ταυτόχρονα τρομερά σημαντικό. Η ποιότητά του δεν αλλάζει μέσα στο χρόνο ούτε και τα μηνύματα που δίνει. Δεν το βλέπουμε αυτό και στους μεγάλους μας ποιητές; Το βλέπουμε. Εγραψαν σπουδαία ποίηση, έζησαν σε άλλα χρόνια αλλά λένε κάτι για το σήμερα. Κάτι που μπορούμε να ακούσουμε” μας τονίζει αρχικά από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής η Ρίτα Αντωνοπούλου.

“Μακάρι αυτά που έγραφαν να είχαν να κάνουν μόνο με το παρελθόν αλλά δεν είναι έτσι. Γιατί; Διότι ο άνθρωπος δεν μαθαίνει από τα λάθη της ιστορίας του. Ετσι λοιπόν το έργο του Μίκη είναι πάντα επίκαιρο. Και προφανώς έχει να πει πράγματα, πολλά πράγματα, στους νέους της εποχής μας”.

Ο Μίκης έδωσε πνοή σ’ αυτό που στην Ελλάδα ονομάζουμε “πολιτικό τραγούδι”. Είδος παρεξηγημένο κάποιες δεκαετίες πριν, που αναβιώνει όμως σήμερα. “Πράγματι, έτσι είναι τα πράγματα” σχολιάζει η Ελληνίδα ερμηνεύτρια. “Ισως γιατί υπάρχει πάντα αυτή η στιγμή που ο άνθρωπος ξυπνάει, αφυπνίζεται και βλέπει τα τραγικά γεγονότα που τον περιβάλλουν. Και θέλει να εκφραστεί γι’ αυτά. Το πολιτικό τραγούδι ήταν πάντα συνοδοιπόρος όλων των σπουδαίων γεγονότων. Ενα προϊόν καθαρής έκφρασης που ένωνε τους ανθρώπους. Εγώ έτσι το αντιλαμβάνομαι. Και όντως αγνοήθηκε για κάποια χρόνια ως είδος. Το έχω νιώσει άλλωστε στο πετσί μου, όταν βγαίναμε με τον Θάνο τον Μικρούτσικο να τραγουδήσουμε όλα εκείνα τα τραγούδια. Ημουν πάντα η αντιεμπορική και ακόμα είμαι. Ερχεται όμως η στιγμή που το κοινό το πλησιάζει και το αγκαλιάζει ξανά. Πάντα έτσι γινόταν”.

Την ρωτάμε για τις πολλές επιθέσεις που δέχονται εσχάτως οι καλλιτέχνες από υπερσυντηρητικούς κύκλους και ειδικά για τις κατηγορίες περί “επιλεκτικής ευαισθησίας”. Δεν την εκπλήσσουν καθώς το “βρίσκω λογικό σε περιόδους όπως αυτές που βιώνουμε, που δεν είναι και πολύ δημοκρατικές, οποιαδήποτε φωνή αμφισβήτησης να λοιδωρείται και να πρέπει να καταστέλλεται. Το έχουμε ξαναδεί”.

Δεν την φοβίζει να αναγνωρίζει αυτό που αντιλαμβάνεται ως δική της αλήθεια για την κατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα: “Θεωρώ ότι όποιος πολίτης έχει τα μάτια του ανοιχτά, ξέρει πολύ καλά ότι το πολίτευμά μας έχει πάψει να είναι επί της ουσίας δημοκρατικό εδώ και πολλά χρόνια. Θα το χαρακτήριζα ως “τρομοκρατική δημοκρατία” ή και “τρομοκρατημένη δημοκρατία”.

Η Ρίτα Αντωνοπούλου βλέπει, άρα, φόβο στα πρόσωπα των ανθρώπων: “Τον βλέπω όντως. Πολύ φόβο. Γύρω μας οι άνθρωποι βρίσκονται σ’ ένα τούνελ και δεν μπορούν να δουν καθαρά. Υπερισχύει το αίσθημα και η ανάγκη της επιβίωσης, ξαφνικά τα βλέπεις όλα μαύρα. Ολο αυτό το πράγμα δεν σου επιτρέπει να ζήσεις σαν άνθρωπος, να ζήσεις με χαρά και να σκεφτείς τι μπορείς να κάνεις για σένα. Αυτό το ζήσαμε και στην περίοδο της πανδημίας πολύ έντονα. Ηταν ένα τεράστιο πείραμα επιβολής φόβου που είχε να κάνει με τη ζωή σου και που τελικά οδήγησε σε καταστολή βασικών δικαιωμάτων”.

“Ολη αυτή η διαδικασία” συνεχίζει ” άφησε κάποια κατάλοιπα, ιδιαίτερα στους μεγαλύτερους ανθρώπους. Υπάρχει μία τάση απομάκρυνσης και απομόνωσης. Εχει αλλάξει ο τρόπος που βρισκόμαστε ως οικογένειες. Μαθαίνουμε σ’ έναν τρόπο ζωής ο οποίος περιστρέφεται συνεχώς γύρω από μία οθόνη.Αυτό σου τρώει πάρα πολύ χρόνο. Λες “ας κοιτάξω κάτι” και φεύγουν δύο ώρες. Δεν υπήρχε αυτό παλαιότερα, έψαχνες το διπλανό σου. Τώρα έχουμε απομονωθεί.

Και στο τέλος βρίσκεται και η οικονομική παράμετρος. Θυμάμαι παιδί ότι το σπίτι μας ήταν πάντα ανοιχτό σε γιορτές κτλ, δεν χρειαζόταν να καλέσουμε κάποιον. Αυτό έπαψε να ισχύει. Οι συνταξιούχοι μετρούν τα χρήματά τους ακόμα και για τα πολύ βασικά, οτιδήποτε άλλο μπορεί να θεωρείται και πολυτέλεια πλέον“.

Η Αντωνοπούλου δεν διστάζει και την άποψή της να εκφράζει και συγκεκριμένες πολιτικές εκδηλώσεις, όπως το Φεστιβάλ της ΚΝΕ, να στηρίζει ενεργά με την καλλιτεχνική παρουσία της: “Συντρόφισσα με φωνάζουν πλέον. Δεν το θεωρώ “στάμπα”. Εχω πάψει να ασχολούμαι με αυτά που ίσως λένε οι άλλοι για μένα. Για μένα το φεστιβάλ της ΚΝΕ είναι κοιτίδα πολιτισμού εδώ και μισό αιώνα, δεν βρίσκεις εύκολα τέτοιους θεσμούς πλέον. Είναι συνεύρεση ανθρώπων που έχουν μία κοινή αισθητική για τα πράγματα. Δεν βάζω σώνει και καλά τίτλο σ’ αυτό. Αλλά ακούμε τα ίδια τραγούδια, αυτά που ακούμε όταν βγαίνουμε στους δρόμους. Και αυτό μάς ενώνει. Είναι πολύ σημαντικό να βρισκόμαστε εκεί λοιπόν. Και είμαστε πολύ τυχεροί που το έχουμε”.

Ισως πιο τυχεροί, παρατηρούμε, σήμερα που πρέπει να εκφραστούμε για όσα ανατριαχιαστικά γίνονται στην Παλαιστίνη: “Δεν χρειάζεται καν το λέμε” υπογραμμίζει. “Δεν βλέπω στον περιβάλλον μου κάποιον που να είναι υπέρ του πολέμου. Πόσο βλάκας μπορείς να είσαι αν στηρίζεις κάτι τέτοιο; Αν σε ρωτήσουν και απαντήσεις “ναι, το στηρίζω αυτό”, τότε κάτι δεν πηγαίνει πολύ καλά αφενός με τον εγκέφαλο και αφετέρου με την καρδιά σου. Και ξέρεις, δεν μου αρέσει το πρόθεμα “αντί” πουθενά. Αντιπολεμικός, αντιφασιστικός…Με ενδιαφέρει το υπέρ. Το υπέρ της ειρήνης, της αγάπης και της ένωσης. Αυτό το πιο δυνατό μήνυμα. Οτι θέλουμε το καλό όλων”.

Να έχουμε, για το τέλος, μία ένδειξη για το τι θα παρακολουθήσουμε στη σκηνή του φεστιβάλ την Παρασκευή (26/9); “Σπόιλερ δεν κάνουμε. Πρόκειται πάντως να παρακολουθήσετε ένα πρόγραμμα που περικλείει το μεγαλύτερο μέρος από το έργο του Μίκη Θεοδωράκη, επιχειρήσαμε να ανοίξουμε το εύρος”.

Ραντεβού στο φεστιβάλ της ΚΝΕ, λοιπόν. Γιατί στις ημέρες μας το οικουμενικό μήνυμα του Μίκη μοιάζει πιο απαραίτητο από ποτέ.