Η φούσκα του χρυσού θα πρέπει να ωθήσει τις κεντρικές τράπεζες να πουλήσουν

Ο συγγραφέας είναι πρώην μέλος της Επιτροπής Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας και πρώην παγκόσμιος επικεφαλής οικονομολόγος της Citigroup.

Το 2009, είχα γράψει ότι ο χρυσός βρισκόταν εν μέσω μια “φούσκας” που διαρκεί 6.000 χρόνια. Έκτοτε, αυτό συνέχισε να αψηφά τον σκεπτικισμό μου σχετικά με την εγγενή πραγματική αξία του μετάλλου, την οποία θεωρώ ουσιαστικά μηδαμινή.

Όταν έκανα το σχόλιό μου περί “φούσκας”, ο χρυσός διαπραγματευόταν στα 1.109 δολάρια ανά ουγγιά. Τώρα, μετά από αύξηση άνω του 50% από την αρχή του έτους, διαπραγματεύεται πάνω από 4.000 δολάρια ανά ουγγιά.

Ο χρυσός μερικές φορές συγκρίνεται με το bitcoin ως επένδυση για όσους ανησυχούν για την υποτίμηση του παραστατικού χρήματος (fiat money)*, και το 2014 είχα παραλληλίσει τις εγγενείς ιδιότητες του μετάλλου με τα κρυπτο-περιουσιακά στοιχεία.

Υπάρχουν κάποιες ομοιότητες, κυρίως η αστάθεια. Το Bitcoin έχει αυξηθεί ακόμη πιο θεαματικά από τον χρυσό, από περίπου 20 σεντς τον Νοέμβριο του 2009 σε 122.000 δολάρια – λίγο κάτω από το ιστορικό υψηλό του. Το Bitcoin έχει επίσης βιώσει ακόμη πιο θεαματικές πτώσεις τιμών από τον χρυσό. Η τιμή του μειώθηκε κατά 74% μεταξύ Οκτωβρίου 2021 και Δεκεμβρίου 2022. Η μεγαλύτερη αναλογική πτώση της τιμής του χρυσού αυτόν τον αιώνα ήταν σχεδόν 44%, μεταξύ 2011 και 2015.

Ως ένα ελεύθερα διακινούμενο, ψηφιακό κρυπτονόμισμα, το bitcoin αξίζει ό,τι πιστεύει η αγορά ότι αξίζει, το οποίο θα μπορούσε να είναι 2 εκατομμύρια δολάρια ή και τίποτα. Ενώ το συνολικό απόθεμα bitcoin σε κυκλοφορία περιορίζεται στα 21 εκατομμύρια μονάδες, μια ομάδα έμπειρων κρυπτογράφων θα μπορούσε να δημιουργήσει οποιονδήποτε αριθμό πανομοιότυπων αντιγράφων bitcoin με περιορισμένη αξία.

Αλλά το bitcoin θα μπορούσε να αποτιμηθεί ως μέσο πληρωμής, κάτι που δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για τον χρυσό. Ενώ το απόθεμα φυσικού χρυσού έχει επίσης όριο, το γιατί κάποιος θα προτιμούσε το μέταλλο ως μέσο πληρωμής έναντι των ψηφιακών νομισμάτων, ειδικά εκείνων από κεντρικές τράπεζες ή πλήρως υποστηριζόμενων stablecoins, αποτελεί μυστήριο για μένα.

Η εγγενής αξία του χρυσού παραμένει ασήμαντη. Ναι, υπάρχει καταναλωτική ζήτηση για χρυσό ως κόσμημα. Από το σύνολο των 216.265 τόνων υπέργειου αποθέματος χρυσού στο τέλος του 2024, τα κοσμήματα αντιπροσώπευαν 97.149 τόνους (45%). Πιστεύω ότι μεγάλο μέρος αυτής της «καταναλωτικής ζήτησης» – μάλιστα το μεγαλύτερο μέρος της – είναι στην πραγματικότητα επενδυτική ζήτηση. Μόνο τα χρυσά νομίσματα και οι ράβδοι (συμπεριλαμβανομένων των διαπραγματεύσιμων αμοιβαίων κεφαλαίων σε χρηματιστήριο) υπολογίζονται ως επενδυτική ζήτηση. Στο τέλος του 2024, αυτό αντιπροσώπευε το 22% του συνολικού αποθέματος. Οι κεντρικές τράπεζες κατείχαν το 17%. Η χρήση του χρυσού στην τεχνολογία αντιπροσωπεύει μέρος του 15% του παγκόσμιου αποθέματος, που ταξινομείται ως «άλλο».

Είναι πιθανό η αύξηση της χρήσης χρυσού στην τεχνολογία, λόγω της θεαματικής προόδου της τεχνητής νοημοσύνης και της συνεχιζόμενης ζήτησης για οδοντιατρική, να διαμορφώνουν μια θεμελιωδώς θετική τιμή για το μέταλλο. Αμφιβάλλω ότι αυτό πλησιάζει καν το κόστος εξόρυξης, αποθήκευσης και ασφάλισης. Το κόστος εξόρυξης χρυσού ποικίλλει σημαντικά, αλλά το Παγκόσμιο Συμβούλιο Χρυσού εκτίμησε το συνολικό κόστος σε περίπου 1.500 δολάρια ανά τόνο κατά το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους.

Η ροή νέου χρυσού το 2024 ανήλθε σε 4.975 τόνους — μια δαπανηρή σπατάλη πόρων. Το αναγνώρισα αυτό όταν, ως μέλος της Επιτροπής Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας, μου έδειξαν τα φυσικά αποθέματα χρυσού που ήταν αποθηκευμένα στο υπόγειο της τράπεζας.

Ο χρυσός, που εξορύσσεται από το υπέδαφος με σημαντικό κόστος, μετατρέπεται σε ράβδους και στη συνέχεια αποθηκεύεται ξανά υπόγεια με επιπλέον κόστος. Σε παγκόσμιο επίπεδο, τα αποθέματα χρυσού, εκτιμώνται σε 54.770 τόνους και οι «πηγές» χρυσού (μεταλλεύματα των οποίων η κερδοφόρα εξόρυξη είναι πιο αβέβαιη) σε 132.110 τόνους. Η μόνη στρατηγική παραγωγής χρυσού που έχει κοινωνικοοικονομικό νόημα είναι να τον αφήσουμε όλον μέσα στη γη.

Είναι αλήθεια ότι το εμπόριο παραγώγων μειώνει απότομα το κόστος χρήσης του υπάρχοντος αποθέματος χρυσού ως μέσου πληρωμής και αποθήκευσης αξίας. Είναι εύκολο να φανταστεί κανείς έναν κόσμο στον οποίο τα ψηφιακά παράγωγα χρυσού μπορούν να διατηρούνται και να διαπραγματεύονται σε blockchain και άλλα αποδοτικά αποκεντρωμένα χρηματοοικονομικά συστήματα. Ωστόσο, ο υποκείμενος φυσικός χρυσός θα είναι πάντα δαπανηρός στην εξόρυξη και στην ασφαλή αποθήκευση.

Ο κόσμος είναι απερίσκεπτα δέσμιος της ιστορίας όταν αντιμετωπίζει το χρυσό ως αποθήκη αξίας — ιδίως οι κεντρικές τράπεζες, οι οποίες έχουν αυξήσει σοβαρά τα αποθέματά τους σε χρυσό από το 2022, κατά περισσότερο από 1.000 τόνους ετησίως, σύμφωνα με το WGC.

Στο τέλος του 2024, τα αποθέματα χρυσού αντιστοιχούσαν στο 20% των αποθεμάτων των κεντρικών τραπεζών, περισσότερο από τα αποθέματα σε ευρώ (περίπου 16%). Η άνοδος της τιμής του χρυσού έκτοτε θα είχε αυξήσει το σχετικό μερίδιό του. Καμία κεντρική τράπεζα δεν πρέπει να επενδύει σε ένα μόνο φυσικό εμπόρευμα, ιδίως σε ένα με μηδαμινή εγγενή αξία και τεράστιο κίνδυνο. Δεν πρόκειται να υπάρξει «ανάσταση» στον κανόνα του χρυσού (gold standard).

Τα άτομα και οι επενδυτικές εταιρείες που εξετάζουν το ενδεχόμενο επένδυσης σε χρυσό θα πρέπει να το κάνουν μόνο εάν έχουν την οικονομική δυνατότητα να χάσουν το μεγαλύτερο μέρος ή το σύνολο αυτής της επένδυσης. Οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να πουλήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο χρυσό σε οποιονδήποτε ιδιώτη πληροί αυτό το κριτήριο.

*Το fiat money (παραστατικό χρήμα) είναι χρήματα που εκδίδονται από μια κυβέρνηση και η αξία τους προέρχεται από την εμπιστοσύνη των πολιτών στην κυβέρνηση αυτή και στην κεντρική τράπεζα που το εκδίδει, και όχι από κάποιο φυσικό εμπόρευμα, όπως χρυσό ή ασήμι. Τα σύγχρονα νομίσματα, όπως το Ευρώ, το Δολάριο ΗΠΑ και η Λίρα Στερλίνα, είναι παραδείγματα fiat χρήματος