Εν Πλω – Η άγνωστη ιστορία της μπάντας που κυκλοφόρησε μόνο έναν δίσκο και έδωσε μία συναυλία

Το νέο πρότζεκτ που φιλοξενεί ο χώρος τέχνης Tavros αφορά μια ελληνική ροκ μπάντα “φάντασμα” (όπως την αποκαλούν διαδικτυακά κάποιοι φανς) που κυκλοφόρησε μόνο έναν δίσκο και έδωσε μόνο μία συναυλία, αλλά άφησε πίσω της ιδιαίτερο αποτύπωμα.

Η έκθεση «Και λοιπόν τι;» ανασύρει στην επιφάνεια την άγνωστη ιστορία των Εν Πλω. Μέσα από αρχειακό υλικό, κινούμενες εικόνες, προσωπικές μαρτυρίες και την ίδια τη φιλία των δημιουργών, ξετυλίγεται μια αφήγηση για τη στιγμή που η μουσική, οι πολιτικές ανησυχίες και η ορμή της νεότητας συναντήθηκαν. Μια ιστορία για τη φιλία, την επιθυμία να δημιουργήσεις, αλλά και για την εύθραυστη λάμψη μιας εποχής λίγο πριν χαθεί.

Οι Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου και Απόστολος Βασιλόπουλος συγκέντρωσαν σπάνιο αρχειακό υλικό, πήραν συνεντεύξεις από τα εναπομείναντα μέλη του συγκροτήματος – σήμερα πια ριζικά ήρεμα, αφοσιωμένα στους κήπους τους – αναζήτησαν πηγές, κράτησαν σημειώσεις, άκουσαν, κατέγραψαν. Αυτή η διαδικασία της αναζήτησης έγινε ο πυρήνας της δικής τους φιλίας· μιας σχέσης που, με τη σειρά της, μετατρέπεται σε οργανικό κομμάτι της ίδιας της έκθεσης.

Τελικά, η «Και λοιπόν τι;» δεν αφορά μόνο τους Εν Πλω, αλλά και εκείνους που αναζητούν τις αόρατες ορμές που ωθούν κάποιον να δημιουργήσει κάτι, οτιδήποτε.

Οι δημιουργοί του πρότζεκτ – σε επιμέλεια της Μαρίας-Θάλειας Καρρά – μάς θυμίζουν από πού ξεκίνησαν όλα.

Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου: Οι Εν Πλω βρέθηκαν το ’85 σ’ ένα δωμάτιο στου Γκύζη και ξεκίνησαν να παίζουν μουσική. Μετά τα γεγονότα του ’87, όταν ο αναρχικός, και φίλος τους, Μιχάλης Πρέκας δολοφονήθηκε από την Αστυνομία, η αρχική σύνθεση των Εν Πλω διαλύθηκε. Έμειναν ο Ντίνος Σαδίκης και ο Δήμος Ζαμάνος. Ως ντουέτο πια, δούλεψαν ξανά τα τραγούδια της μπάντας, κάτω από το βάρος της απώλειας του Πρέκα, με αποτέλεσμα ο ήχος να σκοτεινιάσει, ν’ αποκτήσει ηλεκτρισμό και ελευθερία. Ο ομώνυμος δίσκος βγήκε το ‘89, με παραγωγό τον Αντρέα Χριστοφίλη.

Για πολλούς θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς δίσκους του ελληνόφωνου ροκ. Για κάποιους, ο καλύτερος. Για μένα, σίγουρα. Επειδή κατάφερε να συλλάβει την ατμόσφαιρα της εποχής όπως θα τη βλέπαμε χρόνια αργότερα. Μια εποχή γλεντιού που έκρυβε μέσα της ένα ανεξέλεγκτο σκοτάδι. Επομένως, το άλμπουμ δεν έπαιξε ρόλο στην ιστορία τους, μα στη δική μας ιστορίας, στην ιστορία μιας πόλης.

Απόστολος Βασιλόπουλος: Οι Εν Πλω ξεκίνησαν όπως και τα περισσότερα συγκροτήματα, χωρίς να γνωρίζουν ακριβώς γιατί. Δημιουργούνται το 1985 και θα διαλυθούν δύο φορές, την πρώτη από εξωγενείς παράγοντες, τη δεύτερη ήσυχα και χωρίς σχεδόν να διαμειφθεί ανάμεσα στα εναπομείναντα μέλη. Ηχογράφησαν ένα άλμπουμ μεγάλης διαρκείας και ένα επτάιντσο, ενώ έδωσαν μόνο μία συναυλία ως δισκογραφημένο σχήμα. Το άλμπουμ τους, έπειτα και από τόσα χρόνια, δεν μπορεί να βρει τη θέση του στην ελληνική δισκογραφία. Είναι αυτόφωτο και κάθετο, αρχαίο και μελλοντικό, έχοντας λιώσει στοιχεία μέσα του με τέτοιο τρόπο ώστε να παροπλίζει οποιαδήποτε μουσικολογική αναφορά, όπως «μίξη ετερόκλητων στοιχείων» ή «συνάντηση της παράδοσης με τον ηλεκτρισμό».

Είναι ένα άλμπουμ που κατέβηκε από τις κορφές, σαν να βγήκε η ομίχλη των βουνών από ένα καμαράκι στο Γκύζη και να έπνιξε την Αθήνα. Η ατμόσφαιρα της εποχής είναι παράδοξη: η ελληνική κοινωνία τακτοποιείται μεταπολιτευτικά, ωστόσο ορισμένα κομμάτια της δρουν σε μεγάλη ασυμφωνία απέναντι της λόγω του τρόπου με τον οποίο (δεν) επιλύθηκαν οι ιστορικές και κοινωνικές εντάσεις του παρελθόντος μέσα στη νέα διευθέτηση των πραγμάτων. Ως αποτέλεσμα, το κράτος φαίνεται σαν να αποκτάει στοιχεία σταθερότητας βαδίζοντας μέσα στο ευρωπαϊκό όνειρο, ενώ στο εσωτερικό του δείχνει τα πρώτα σημάδια οικονομικής άνθησης, υπόγεια όμως (και άλλοτε λιγότερο υπόγεια) το παγωμένο πτώμα ενός αντάρτη επιμένει να αναστατώνει τη ζεστασιά του σαλονιού, για να θυμηθούμε τους Κυνηγούς.

Πώς επιλέχθηκε ο τίτλος της έκθεσης και τι θέλετε να επικοινωνήσει συνολικά στο κοινό; 

Κωνσταντίνος: Πρόκειται για ένα τραγούδι των Εν Πλω το οποίο δεν συμπεριλήφθηκε σε καμία από τις δύο επίσημες κυκλοφορίες τους. Ωστόσο, εμφανίστηκε αργότερα σ’ ένα επτάιντσο του τραγουδιστή τους, Ντίνου Σαδίκη. Ηχογραφήθηκε με την πρώτη σύνθεση της μπάντας, στου Γκύζη, στο δωμάτιο που κάνανε πρόβες, σε τετρακάναλο. Στην πραγματικότητα, διαλέξαμε τον τίτλο γιατί κρύβει έναν τρυφερό σαρκασμό. Μετά από μια δολοφονία, ένα άλμπουμ και μια αυτοκτονία, τι μένει; Σου έρχεται ν’ αφήσεις μια κραυγή ή να βάλεις τα γέλια. Που είναι περίπου το ίδιο.

Προσωπικά, η επικοινωνία, το κοινό και, ακόμα χειρότερα, το μήνυμα, με μπλοκάρουν όταν δουλεύω πάνω σε κάτι. Συγκεκριμένα, δεν μ’ ενδιαφέρει ο κόσμος να μάθει πληροφορίες για τους Εν Πλω. Ο δίσκος υπάρχει στο YouTube κι αυτό αρκεί. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει ένας όγκος πληροφορίας στην έκθεση. Όμως η πληροφορία αλλοιώνεται και λιώνει σε τέτοιο βαθμό που ούτε εγώ δεν μπορώ να αναγνωρίσω.

Απόστολος: Ο τίτλος επιλέχθηκε από τον Κωνσταντίνο και, όπως σας είπε και ο ίδιος, είναι ο τίτλος ενός τραγουδιού που ηχογράφησε η πρώτη σύνθεση των Εν Πλω. Θα θέλαμε να επικοινωνήσει αυτόν τον θυμό που κορυφώνεται σε αυτό το «τι», όταν τραβάς τη φωνή σου πάνω για να το πεις και αυτή μετά κατρακυλάει σε αυτό το πικρό ερωτηματικό. Και λοιπόν τι: μάλλον τα πράγματα ήρθαν αργά. Πλεόνασμα λέξεων και κινήσεων για κάτι που δεν μπορεί να αλλάξει ποτέ.

Οι Εν Πλω έπιασαν τη νιότη από το λαιμό…

Τι είναι αυτό που σας γοήτευσε στους Εν Πλω και πώς οργανώσατε τη διαδικασία συγκέντρωσης του υλικού για την έκθεση;

Κωνσταντίνος: Αρχικά η μουσική τους, μετά η ιστορία τους. Αλλά τελικά ήταν οι ίδιοι οι άνθρωποι που γνωρίσαμε και αγαπήσαμε: ο Ντίνος, η Βαγγελιώ, ο Κώστας, ο Αντρέας και ο άλλος Αντρέας. Αυτός είναι ο λόγος που συνεχίζουμε μέχρι τώρα. Το ντοκιμαντέρ είναι το πρόσχημα. Γι’ αυτό και είναι η πρώτη φορά που δεν μ’ ενδιαφέρει το τελικό αποτέλεσμα. Μου αρκεί η διαδικασία.

Για την έκθεση, υπήρχε διάθεση να αφηγηθούμε μία από τις ιστορίες των Εν Πλω σε μια ταινία 15-20 λεπτών. Από κει και πέρα, η επιμελήτρια, και διευθύντρια του TAVROS, Μαρία-Θάλεια Καρρά είχε την ιδέα να υπάρχουν υποστηρικτικές ταινίες μικρότερης διάρκειας που να κουμπώνουν με την κεντρική προβολή. Λάμψεις ανθρώπων, αντικειμένων, δωματίων και γεγονότων που επανεμφανίζονται περιοδικά στο χώρο, όπως στην Εφεύρεση του Μορέλ του Κασάρες. Σαν φαντάσματα που όμως διεκδικούν το παρόν τους.

Με τα χρόνια είχε μαζευτεί αρκετό υλικό (φιλμ, βίντεο, αρχειακό υλικό, ηχογραφήσεις) και το πιο δύσκολο ήταν ν’ αποφασίσουμε πού θέλαμε να εστιάσουμε για την έκθεση. Γνωρίζαμε πως δεν μπορούσαμε να μιλήσουμε για όλη την ιστορία της μπάντας. Ούτε ήταν η πρόθεσή μας.

Απόστολος: Το υλικό μας περίμενε, έπειτα από περίπου 11 χρόνια δουλειάς και συλλογής του για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ. Ψηφιοποιήσεις, θεάσεις, ακροάσεις, πρόχειρες κολλήσεις, πιλοτικά τρέιλερ για φανταστικά ακροατήρια, πρώτες δειλές κινήσεις. Έτσι προέκυψαν οι τρεις προβολές της έκθεσης. Οι Εν Πλω μας γοήτευσαν γιατί δεν είναι μόνο μουσική, αλλά μια φέτα ζωής που ξεπερνάει την υπόστασή τους ως συγκρότημα. Έκαψαν τη νύχτα τους για τα καλά και έπιασαν αυτό που λέμε νιότη από τον λαιμό.

Η μουσική τους βγήκε πρωτίστως από αυτό που βίωσαν και όχι από τις μουσικές τους επιρροές και προσδοκίες, όπως γίνεται κατά κόρον σήμερα, όπου η μουσική δημιουργείται ως αναφορά στη μουσική και έχει ξεχάσει ότι έρχεται, όπως και κάθε μορφή τέχνης, από το μεγάλο πηγάδι της εμπειρίας: Τι έχεις ζήσει; Έχεις να μας πεις κάτι; Προσωπικά με συγκινεί η περίπτωση του Δήμου (Ζαμάνου). Θεωρώ ότι ήταν από τα μεγαλύτερα μουσικά μυαλά από τη μεταπολίτευση και δώθε, ένας άνθρωπος που φαντάστηκε μια ολόκληρη μουσική πάνω στην κιθάρα του και τα κουρδίσματά του. Τον σκέφτομαι πάντα με δέος και αγάπη.

Η πρώτη φορά που άκουσα τον Ντίνο να παίζει ζωντανά τα τραγούδια τους ήταν από εκείνες τις στιγμές που ορίζουν ένα πριν και ένα μετά. Κοιμόμουν στα γρασίδια της Θεολογικής Σχολής στη Θεσσαλονίκη, το 2003, και με ξύπνησε το μπάσιμο του «Αντιλαλούν δύο φυλακές». Κατέβηκα αγουροξυπνημένος να δω τι είναι αυτός ο σαματάς και είδα ένα φάσμα να καίγεται πάνω στη σκηνή.

Πόσο πολιτική είναι η τέχνη όταν μιλά για κασέτες, φίλους και φθαρμένα φιλμ;

Κωνσταντίνος: Δεν μ’ ενδιαφέρει η πολιτική στην τέχνη. Προτιμώ την αντίφαση στην τέχνη. Άλλωστε ο πιο πολιτικός συγγραφέας που έχω διαβάσει, ο Ρόμπερτ Βάλζερ, δεν ήταν πολιτικός συγγραφέας. Ήταν ένας αφελής που έγραφε σαν μικρό παιδί. Κι εγώ ως παιδί λάτρευα τις κασέτες, τους φίλους και τα φθαρμένα φιλμ.

Απόστολος: Φοβάμαι την τέχνη που αυτοπροσδιορίζεται ως πολιτική. Ή για να παραφράσω έναν φίλο, φοβάμαι την τέχνη που αυτοπροσδιορίζεται. Είναι όσο πολιτική θα θέλατε να είναι, καθόλου ή πολύ. Μην ξεχνάμε όμως ότι μιλάμε για μια παρέα ανθρώπων που «υποχρεώθηκε» κάποια στιγμή να πάρει θέση απέναντι στο κράτος καθώς βρέθηκε μπλεγμένη σε ένα κομβικό πολιτικό συμβάν της δεκαετίας του 1980. Και η γραμμή που τράβηξε νομίζω ξεπερνάει το πολιτικό, γίνεται πλέον κάτι οντολογικό: από εδώ και πέρα υπάρχουμε έτσι.

Κατά την πολυετή σας έρευνα, ποια ήταν η πιο απρόσμενη στιγμή ή ανακάλυψη που σας επηρέασε περισσότερο;

Κωνσταντίνος: Η έρευνα δεν ήταν ακριβώς πολυετής. Δεν ξέρω αν ήταν καν έρευνα. Σαφώς υπήρξαν πυκνές περίοδοι εργασίας αλλά γενικά η εργασία μας χαρακτηριζόταν περισσότερο από μεγάλες παύσεις και προσπάθειες επανεκκίνησης. Η πιο απρόσμενη στιγμή ήταν όταν ανακαλύψαμε πως η ταινία δεν ήταν τελικά για τους Εν Πλω, αλλά για εμάς τους ίδιους. Τον Απόστολο κι εμένα και την εποχή και την πόλη που ζούμε. Δεν λέω κάτι πρωτότυπο, νομίζω.

Απόστολος: Έχουμε κάνει τουλάχιστον τρεις κύκλους γύρω από την ιστορία. Πλέον, την έχουμε συναντήσει και εμείς ως φαντάσματα, σαν κάποιοι φίλοι που παρατηρούσαν την αρχική παρέα από δίπλα, σιωπηλοί. Κατά τα άλλα, αναζητούμε ακόμα χαμένες μαγνητοταινίες, οι οποίες πιθανώς θα βγάλουν μόνο στατικό θόρυβο όταν τις παίξουμε.

Στην έκθεση ο ήχος έχει ιδιαίτερη παρουσία: πώς τον αντιλαμβάνεστε, ως συνοδεία ή ως αφηγητή;

Κωνσταντίνος: Ούτε ως συνοδεία ούτε ως αφηγητή. Αλλά σαν κάτι που έχει κολλήσει πάνω στην εικόνα και δεν μπορεί να βγει. Σαν παράσιτο, σαν μέλι.

Απόστολος:  Ο ήχος δεν έχει ιδιαίτερη παρουσία διότι βρίσκεται σε πλήρη ισοτιμία με την εικόνα. Ακόμα και όταν δεν υπάρχει και αφήνει τη σιωπή να καταλάβει ολόκληρα μπλόκα χρόνου, διατηρεί τη βαρύτητά του. Συνεπώς, μια ταινία είναι πάντα δύο ταινίες, μια ταινία εικόνας και μια ταινία ήχου, άλλοτε συμπίπτουν και άλλοτε όχι. Η τριβή τους είναι και η τελική ταινία.

Η έκθεση είναι… “σε εξέλιξη”. Σημαίνει ότι θα μεταβάλλεται και με ποιον τρόπο; 

Κωνσταντίνος: Σημαίνει πως δεν έχουμε τελειώσει το ντοκιμαντέρ παρόλο που έχουν περάσει 11 χρόνια από το ξεκίνημά του. Ο τελικός στόχος είναι μια ταινία που να έχει διάρκεια όσο ένα βινύλιο ή ένα διπλό βινύλιο. 40 λεπτά ή 80 λεπτά. Η έκθεση είναι μια λοξή εκδοχή του ντοκιμαντέρ που βέβαια διατηρεί την ανεξαρτησία της και ίσως ένα είδος ελευθερίας που αργότερα πρόκειται να χαθεί.

Απόστολος: Η έκθεση φιλοξενεί ένα έργο (όπως project) που είναι εν εξελίξει, στον δρόμο του για να ολοκληρωθεί ως ταινία μεγάλου μήκους. Συνεπώς, η έκθεση είναι μια στάση για το έργο, αλλά τελικά γίνεται κάτι αυτόνομο, μια ευκαιρία να υπάρξει το υλικό με έναν τρόπο που δεν θα του δοθεί ξανά. Ίσως η ταινία δεν τελειώσει ποτέ, ίσως έχει τελειώσει και δεν το έχουμε καταλάβει, όπως οι Εν Πλω στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1990.

Ξεχωρίζετε κάποιο έργο της έκθεσης – και γιατί; 

Κωνσταντίνος: Στην πραγματικότητα, τα έργα της έκθεσης είναι ένα έργο. Σαν να έχεις σπάσει μία ταινία στο πάτωμα και να βλέπεις μερικά κομμάτια της. Αν όμως έπρεπε ν’ απαντήσω στη συγκεκριμένη ερώτηση, θα απαντούσα πως το πιο αγαπημένο μου κομμάτι είναι το πλέον αποτυχημένο. Αλλά δεν θα σας πω ποιο.

Απόστολος: Ένα αναπάντεχο εύρημα. Είναι μπλε και, αν και το πιο μικρό σε μέγεθος και διάρκεια, «καταπίνει» όλα τα υπόλοιπα.

Info

Διάρκεια έκθεσης: Έως 19 Δεκεμβρίου 2025
Ωράριο Λειτουργίας: Τετάρτη-Πέμπτη-Παρασκευή 4μμ-8μμ, Σάββατο 12 μμ-5μμ
Διεύθυνση: TAVROS, 1ος όροφος, Αναξαγόρα 33, 177 78 Αθήνα, περιοχή Ταύρος
Προσβασιμότητα: ο χώρος είναι προσβάσιμος με ασανσέρ, και υπάρχει πάρκινγκ στην είσοδο του κτιρίου
Είσοδος ελεύθερη.