Πενθήμερο τέλος, ζωή μαγική

Disclaimer: Όπως θα καταλάβετε παρακάτω, ο τίτλος του άρθρου είναι ειρωνικός.

Το 13ωρο εργασίας έχει μπει για τα καλά στην ατζέντα της ημερήσιας διάταξης των ζωών μας, παρότι κατά την ψήφισή του οι αντιδράσεις στους δρόμους ήταν μικρότερες από το αναμενόμενο. Η κυβέρνηση διατυμπανίζει πως “μειώνει” το πενθήμερο “διευκολύνοντας” τους εργαζόμενους ώστε να δουλεύουν – αν το επιθυμούν – τέσσερις μέρες τη βδομάδα, “μοιράζοντας” τις έξτρα ώρες εργασίας στις τέσσερις ημέρες δουλειάς τους.

Η αρμόδια υπουργός, Νίκη Κεραμέως, παραδέχθηκε πως το “13ωρο δεν καταργεί το 8ωρο” και πρόσθεσε πως “αυτή η ρύθμιση είναι μία κατ’ εξαίρεση ρύθμιση που μπορεί να εφαρμοστεί μόνο μέχρι 37 ημέρες τον χρόνο, και μόνο εάν συμφωνεί ο εργαζόμενος”. Φυσικά, αυτή η “συμφωνία” είναι πάντοτε… σχετική και αρκετά αφηρημένη ως ιδέα, ειδικά εν Ελλάδι.

Πρακτικά, μέχρι σήμερα στη χώρα μας ο εργαζόμενος είχε τη δυνατότητα να εργάζεται κατ’ εξαίρεση έως 13 ώρες ημερησίως σε δύο ή περισσότερους εργοδότες. Η εφαρμογή του νέου νόμου θα δίνει τη δυνατότητα 13ωρης απασχόλησης και στον ίδιο εργοδότη, με προσαύξηση αμοιβής κατά 40%, υπό την προϋπόθεση ότι τηρούνται πιστά τα όρια ανάπαυσης και μέγιστου ορίου εβδομαδιαίων ωρών εργασίας.

Με τον νέο νόμο, η χώρα μας εφαρμόζει το σχέδιο του Βελγίου. Από την άλλη, πολλές χώρες έχουν προχωρήσει σε μείωση της εργασίας, βλέποντας ουσιαστικότερα αποτελέσματα. Η Ισλανδία μείωσε τις εβδομαδιαίες ώρες εργασίας από 40 σε 35 ή 32, χωρίς μείωση των αποδοχών, με τα αποτελέσματα να δείχνουν βελτιώσεις στην παραγωγικότητα, την ικανοποίηση από την εργασία και την συνολική ευημερία του εργαζομένου.

Στη Λιθουανία, οι εργαζόμενοι με παιδιά κάτω των τριών ετών δικαιούνται 32ωρη εβδομάδα εργασίας χωρίς καμία μείωση μισθού, με την πολιτική να στοχεύει στην υποστήριξη των εργαζόμενων γονέων, στη μείωση του άγχους και στην εξισορρόπηση των οικογενειακών ευθυνών.

Στις αρχές του 2024, η Σκωτία δοκίμασε το 32ωρο για τους δημόσιους υπαλλήλους, χωρίς μείωση μισθού.

Το Ηνωμένο Βασίλειο έδωσε τη δυνατότητα στις εταιρείες που το επιθυμούν να μεταβούν σε τετραήμερη εργασία πλήρους απασχόλησης, και από την έναρξη της πανδημίας ως σήμερα, σχεδόν 1,4 εκατομμύρια άνθρωποι δήλωσαν ότι εργάζονταν με πλήρες ωράριο τέσσερις ημέρες την εβδομάδα. O δε μέσος όρος ωρών εργασίας ανά εβδομάδα στη Μεγάλη Βρετανία είναι 36,6 ώρες. To τετραήμερο στη Βρετανία αντιστοιχεί σε 32 ώρες χωρίς μείωση αποδοχών.

Στη Γερμανία το 4ημερο εφαρμόζεται κατά το δοκούν από τις εταιρείες, χωρίς να “σπάει” το 8ωρο (40 ώρες τη βδομάδα).

Στην Ισπανία το τετραήμερο δοκιμάστηκε πιλοτικά, ωστόσο η κυβέρνηση αυτή τη στιγμή εξετάζει τη μείωση των συνολικών ωρών εργασίας στις 37,5 τη βδομάδα με πλήρη διατήρηση του μισθού. Η νέα εβδομάδα εργασίας των 37,5 ωρών αναμένεται να εφαρμοστεί έως το τέλος του 2025. 

H Ιαπωνία κινείται στα “δικά” μας δεδομένα, με 10ωρο για 4 ημέρες εργασίας, κατ’ επιλογήν.

Από τις πλέον πρωτοπόρες χώρες στην εφαρμογή του 4ημερου είναι η Νέα Ζηλανδία όπου ο εργαζόμενος μπορεί να επιλέξει 4ημερο με 32 ώρες εργασίας ανά εβδομάδα. Οι δοκιμές δείχνουν σταθερά αυξημένη παραγωγικότητα, μειωμένη επαγγελματική εξουθένωση και βελτιωμένη ευημερία των εργαζομένων, ενώ η εφαρμογή του 4ημερου εναπόκειται στις εταιρείες. Βάσει αποτελεσμάτων, οι εργαζόμενοι εργάζονταν 20% λιγότερο από την παραδοσιακή πενθήμερη εβδομάδα εργασίας τους, αλλά πέτυχαν καλύτερα αποτελέσματα μέσω μιας τετραήμερης εβδομάδας εργασίας. Η τετραήμερη εβδομάδα εργασίας υπήρχε στη χώρα και πριν από την πανδημία COVID-19, αλλά η πανδημία αύξησε τις συζητήσεις γύρω από το εναλλακτικό ωράριο και την υιοθέτηση του.

Για να συνοψίσουμε, το 4ημερο στις χώρες που εφαρμόζεται διαρθρώνεται ως εξής:

Μοντέλο 4×10: Ορισμένες επιχειρήσεις επιμένουν σε μια εβδομάδα εργασίας 40 ωρών μεταβαίνοντας σε τέσσερις ημέρες των 10 ωρών.

32ωρη εβδομάδα εργασίας: Σε αυτό το μοντέλο οι εταιρείες μειώνουν τον αριθμό των ωρών σε 32 σε τέσσερις ημέρες διατηρώντας παράλληλα τους μισθούς ίδιους. Η ιδέα; “Εργαστείτε πιο έξυπνα, όχι περισσότερο”.

Γενικώς, η Οργάνωση 4 Day Week Global προτείνει το μοντέλο 100-80-100: 100% αποδοχές, 80% ώρες εργασίας, και 100% παραγωγικότητα.

Όπως ανέδειξε η Juliet B. Schor στο δοκίμιό της “Four Days a Week: The Life-Changing Solution for Reducing Employee Stress, Improving Well-Being, and Working Smarter”, σχετικά με το 32ωρο:

• Το 69% παρουσίασε μειωμένη επαγγελματική εξουθένωση
• Το 42% ανέφερε καλύτερη ψυχική υγεία
• Το 37% είδε βελτιώσεις στη σωματική υγεία
• Το 13% των συμμετεχόντων δήλωσαν ότι δεν θα επέστρεφαν σε ένα 5ήμερο πρόγραμμα για κανένα χρηματικό ποσό

Παράλληλα, το 64% των εργαζομένων αναφέρει πως αύξησε την παραγωγικότητά του.

Από την άλλη, μια μικρότερη εβδομάδα εργασίας μπορεί να κάνει τους εργαζόμενους να δυσκολεύονται να ολοκληρώσουν την εργασία τους σε λιγότερες ώρες, εάν οι εταιρείες δεν περιορίσουν τους περισπασμούς, όπως τα social media και τα πολύωρα meetings. Φυσικά, το 32ωρο ή εν γένει το 4ημερο, δεν μπορεί να εφαρμοστεί στον τομέα της Υγείας.

Από την άλλη, η συμπίεση του 40ωρου σε 4 ημέρες, φαίνεται πως αυξάνει εντέλει την κόπωση και μειώνει το αντιστάθμισμα που θα είχαν τα οφέλη μιας μικρότερης εβδομάδας εργασίας. Στην ουσία, ο εργαζόμενος φαίνεται να εργάζεται 4 ημέρες, για να “ζήσει” ένα τριήμερο weekend.

Βάσει δε των στοιχείων των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας των ΗΠΑ, οι πέραν του 8ωρου ώρες εργασίας επηρεάζουν αρνητικά τη φυσική και ψυχική υγεία των εργαζομένων. Συνολικά, οι καθημερινές υπερωρίες σχετίζονται με κινδύνους καρδιαγγειακών παθήσεων, χρόνιας κόπωσης, στρες, μείωσης ποιότητας ύπνου, αύξηση χρήσης αλκοόλ και τσιγάρου.

Μπορούν λοιπόν αυτά να αντιμετωπιστούν από ένα συμπιεσμένο 40ωρο έναντι ενός “κενού” τριημέρου; Ειδικά σε μια χώρα σαν τη δική μας όπου ο μέσος όρος καθαρής εργασίας ανά εβδομάδα μας φέρνει στις υψηλότερες θέσεις πανευρωπαϊκά, την ώρα που οι μισθοί παραμένουν χαμηλοί και οι υπερωρίες δεν ελέγχονται αποτελεσματικά σε όλους τους κλάδους εργασίας.

Και τα στοιχεία που επικαλείται το Politico είναι αποκαλυπτικά:

• Οι μισθοί παραμένουν από τους χαμηλότερους στο ευρωπαϊκό μπλοκ, κάτι που σημαίνει ότι πολλοί Έλληνες αναγκάζονται να εργάζονται σε δύο δουλειές για να καλύψουν το αυξανόμενο κόστος ζωής – ιδίως το κόστος της στέγασης. Η χώρα είναι προτελευταία στην ΕΕ όσον αφορά την αγοραστική δύναμη, με σχεδόν τα μισά νοικοκυριά να μην μπορούν να καλύψουν τις βασικές ανάγκες, σύμφωνα με έκθεση του 2024 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κοινωνικών Δικαιωμάτων.
• Ένας στους πέντε Έλληνες εργάζεται περισσότερες από 45 ώρες την εβδομάδα, το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat που δημοσιεύθηκαν νωρίτερα αυτόν τον μήνα.
• Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, το 2023 η Ελλάδα κατατάχθηκε πέμπτη παγκοσμίως όσον αφορά τις ετήσιες ώρες εργασίας, πίσω μόνο από την Κολομβία, το Μεξικό, την Κόστα Ρίκα και τη Χιλή.

Κλείνοντας, αξίζει να αναφέρουμε εδώ πως στο νομοσχέδιο Κεραμέως δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη/μελέτη/πλαισίωση για τη σωστή χρήση του AI και τις επιπτώσεις που θα έχει αυτό στον κλάδο της εργασίας. Κοινώς, το 4ημερο που ευαγγελίζεται η κυβέρνηση μόνο προς όφελος του εργοδότη μπορεί να λειτουργήσει, καθώς οι έλεγχοι παραμένουν ελαστικοί και η καταστρατήγηση αναμένεται να είναι παραπάνω από δεδομένη.

Όλα αυτά, σε συνάρτηση με το γεγονός πως τα αποτελέσματα για τη χρήση του “συμπιεσμένου” 40ωρου σε 4 ημέρες δεν έχουν αποκρυσταλλωθεί απολύτως σε παγκόσμιο επίπεδο, και σίγουρα οι όποιες μελέτες αφορούν την εξέταση του 10ωρου, όχι 13ωρου ανά ημέρα.

Είμαστε χώρα πρωτοπορίας; Αλίμονο. Φυσικά και είμαστε. Προς όφελος του κεφαλαίου πάντα, για να μην ξεχνιόμαστε.

Πενθήμερο τέλος, ζωή μαγική λοιπόν. Για τον ασύδοτο εργοδότη.