Transformations & Reflections: Ο “μοντέρνος” Μάνος Χατζιδάκις

Εκατό χρόνια Μάνος Χατζιδάκις, ένας αιώνας από τη γέννηση του μεγάλου μας συνθέτη. Αλλά, και λίγα 24ωρα, επίσης, χωρίς τον Διονύση Σαββόπουλο.

Αυτή η εβδομάδα, με ταινία για τον Bruce Springsteen μάλιστα στις αίθουσες, είναι εβδομάδα ιερών και οσίων…

 

A SIDE

Κωνσταντίνος Βήτα/ Μάνος Χατζιδάκις, Transformations
(Sirius, 2003)

Έχουν περάσει σχεδόν είκοσι χρόνια, αλλά δεν μπορώ να το ξεχάσω: ποτέ δεν έχω κοιτάξει γύρω μου στο τέλος μιας συναυλίας και να έχω δει τόσα πολλά (μαζί με τα δικά μου) βουρκωμένα μάτια. Είναι 2006 και το πρωτοποριακό Synch Festival, μετά από δύο χρόνια στον φυσικό φουτουριστικό του χώρο, το Τεχνολογικό Πάρκο Λαυρίου, έχει μετακομίσει στο κέντρο της πόλης, σε Τεχνόπολη και Μουσείο Μπενάκη, για προφανείς εμπορικούς λόγους εγγύτητας. 

Στο αίθριο του κτιρίου της οδού Πειραιώς, προγραμματισμένο για την πρώτη μέρα το οπτικοακουστικό έργο Transformations: οι Μετασχηματισμοί του Κωνσταντίνου Βήτα (που είχε περάσει για τα καλά στην εποχή μετά τους στέρεο Νόβα) πάνω στο έργο του Μάνου Χατζιδάκι, συνοδεία video art με την υπογραφή του Γιώργου Θεωνά. 

Το Transformations είχε κυκλοφορήσει πριν λίγα χρόνια, το 2003, στον Σείριο. «Δεν είναι δικό μου έργο, είναι ένα workshop ανάμεσα στον Χατζιδάκι και μένα» και «δεν με ενδιέφερε τόσο να κάνω επανεκτελέσεις όσο να ξύσω επιφάνειες, να δημιουργήσω μουσικούς τοίχους και μανιέρες, να απομονώσω το πρώτο υλικό και να το τοποθετήσω σε άγνωστο περιβάλλον» είναι κάποια μεταγενέστερα σχόλια του ΚΒήτα για το άλμπουμ που, ίσως κάνω και λάθος αλλά, δε θυμάμαι να είχε προκαλέσει κι εκτενή συζήτηση όταν βγήκε. 

Όμως εκείνο το βράδυ, το αποτέλεσμα όχι μόνο βρήκε κέντρο αλλά η λέξη «υποβλητική» είναι πολύ λειψή για να περιγράψει την ατμόσφαιρα στην οποία μετείχαν μερικές εκατοντάδες άνθρωποι. Κομμάτια γραμμένα έτσι κι αλλιώς στο DNA μας, είτε με ένα κώδικα φολκλόρ όπως το «Χάρτινο το Φεγγαράκι» ή περασμένα από τη γονεϊκή συναίνεση (sic) της φωνής του Νταλάρα ή του Λέκκα σαν την «Μπαλάντα των Αισθήσεων και των Παραισθήσεων» (εδώ στην αρχική της εκδοχή ως “The Martlet’s Tale”), επέστρεφαν μέσα από δικής μας παραγωγής selected ambient works για να μας ισοπεδώσουν. 

Ήπια drum ’n’ bass θέματα να διαλυουν την ομίχλη πίσω από την οποία ακούγονταν στοιχειωμένες οι φωνές της Φλέρυς Νταντωνάκη και του Γιώργου Ρωμανού (ας πούμε, στην ανυπέρβλητη «Φτερωτή»). Σίγουρα αναχωρούσαν από το Χατζιδακικό σύμπαν αλλά μήπως ταξίδευαν πίσω στον χρόνο με προορισμό το Eraserhead του Λιντς; Μήπως αυτή η εκδοχή της «Σερενάτας της Σεξουαλικής Απουσίας» ήταν η φανταστική βόλτα του Aphex για καφέ στην πλατεία Προσκόπων; Κι επίσης Έλλη Πασπαλά (στο συγκλονιστικό «Κάθε Τρελό Παιδί»), και Δήμητρα Γαλάνη, και Βικτώρια Ταγκούλη, και ο ίδιος ο ΚΒ στα υπόλοιπα φωνητικά. 

Το Transformations χάρισε μερικά ακόμα σπουδαία λάιβ (αν κι εκείνη η βραδιά στο Synch είχε διαστάσεις «αν δεν ήσουν εκεί, δεν μπορείς να καταλάβεις»), παίχτηκε κάποια χρόνια αργότερα και στην Στέγη, έκανε τον κύκλο του. Πάνω από δύο δεκαετίες αργότερα, με τον Χατζιδάκι να παραμένει αιώνια επίκαιρος, ξέρουμε πια ότι δεν ήταν απλά ένα καταγωγικό tribute: είναι ένα από τα σπουδαιότερα άλμπουμ που κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα τον 21ο αιώνα.

Aκούστε τo Transformations

 

B SIDE

Μάνος Χατζιδάκις w/New York Rock and Roll Ensemble, Reflections
(Atlantic, 1970)

Στις 17 Απριλίου του 1961, ο Μάνος Χατζιδάκις βραβεύεται με το Όσκαρ τραγουδιού για «Τα Παιδιά του Πειραιά», το κομμάτι που έγραψε για την ταινία Ποτέ Την Κυριακή του Ζιλ Ντασέν με πρωταγωνίστρια τη Μελίνα Μερκούρη. Μια διάκριση που του προκαλούσε εφ’ όρου ζωής αμφιθυμία: ο μύθος λέει ότι κάποτε η αδερφή του Μιράντα είχε ανασύρει το αγαλματάκι κυριολεκτικά από τα σκουπίδια, ενώ η μετέπειτα «τουριστική» χρήση του τραγουδιού τον έκαναν να το αποκηρύξει και να το αποδοκιμάζει με κάθε ευκαιρία. Σε κάθε περίπτωση, μετά το Όσκαρ, αρχίζει να διαπλέκεται περισσότερο με το εξωτερικό, υπογράφει τη μουσική για φιλμ όπως το America, America του Ελία Καζάν, ενώ το 1965 ηχογραφεί στη Νέα Υόρκη το αριστουργηματικό Χαμόγελο της Τζοκόντας με παραγωγό, παρακαλώ, τον Quincy Jones.

Εκεί ξεκινά και η «αμερικάνικη περίοδος» του. Ζει στις ΗΠΑ 1966-1972, διάστημα που συμπίπτει με τη χούντα στην Ελλάδα, και το 1970 κυκλοφορεί αυτό που επικράτησε να λέγεται «το ροκ άλμπουμ» του. Είναι το περίφημο Reflections, μαζί με το New York Rock & Roll Ensemble, που προοριζόταν για σάουντρακ μιας ταινίας που τελικά δε γυρίστηκε ποτέ. Το άλμπουμ, κάτι σαν προπομπός αυτού που μετέπειτα ονομάστηκε chamber pop φτάνοντας σήμερα ως τους Fleet Foxes και τους Grizzly Bear, δεν έσπασε και τα ταμεία. Τα μέλη του Ensemble, μάλιστα, θεώρησαν ότι, αυτός ο μπαρόκ συνδυασμός των Moody Blues με ελληνικά folk στοιχεία (π.χ. το μπουζούκι στο “The Day”) τους έκανε και κακό, μπερδεύοντας το κοινό τους. Τελικά, αποδείχθηκε το best seller τους, καθώς λόγω του μύθου του Χατζηδάκι αποκτά διαρκώς νέες ζωές.

Ας πουμε, το 1993 κυκλοφόρησε στα ελληνικά ως Αντικατοπτρισμοί σε στίχους Νίκου Γκάτσου κι ερμηνεία της Αλίκης Καγιαλόγλου (με τον ίδιο τον Χατζηδάκι να απαγγέλει χαρακτηριστικά στην εισαγωγή-αποφώνηση του «Κεμάλ»).

Raining Pleasure, Reflections
(Blue Note/EMI, 2005)

Κι έπειτα, το 2005 αποφασίζουν να το διασκευάσουν ολόκληρο οι Raining Pleasure που βρίσκονται στο απόγειό τους μετά την έκρηξη του Flood και την επιτυχημένη συνέχεια με το Forwards + Backwards (έχοντας μάλιστα διχάσει και το ελληνικό indie κοινό με την εμφάνισή τους στο Fame Story – ω Θεοί, με τι ασχολούμασταν πριν την κρίση!). Το αποτέλεσμα είναι κάτι παραπάνω από ικανοποιητικό, χάρις σε κάποιες γενναίες ενορχηστρώσεις, αλλά κυρίως γιατί ο Vassilikos ακούγεται σαν να γεννήθηκε για να τραγουδήσει κάποια στιγμή Χατζιδάκι. 

Οι Pleasure δεν είχαν πολύ βενζίνη ακόμα, το Reflections συστήνεται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο σε νέες γενιές και παραμενει μια ωραία ιστορία, ενώ το «Καληνύχτα Κεμάλ» ζει και βασιλεύει ως σόσιαλ μίντια κοινοτοπία ή βιτριολικό meme. Συχνά και τα δύο ταυτόχρονα…

Ακούστε τo Reflections από το NYRnRE και τους Raining Pleasure