Μικρές ζωές σε μεγάλο κίνδυνο: Η κρίσιμη παιδιατρική φροντίδα στο βόρειο Αφγανιστάν

«Την πρώτη φορά που ο γιος μου, Umar* νόσησε με ιλαρά, είχε πάρα πολύ υψηλό πυρετό», λέει η μητέρα του, Farzana Ismail. «Δεν μπορούσε καν να ανοίξει τα μάτια του και έκλαιγε συνέχεια. Η κατάστασή του ήταν πραγματικά άσχημη. Όταν η ιλαρά τελικά υποχώρησε, εμφάνισε πνευμονία και η κατάστασή του χειροτέρεψε. Ξοδέψαμε περίπου 10.000-15.000 αφγάνι (περίπου 150–225 δολάρια ΗΠΑ) για τη θεραπεία του στην πόλη Maymana και άλλα 3.000 αφγάνι (περίπου 45 δολάρια ΗΠΑ) στη Mazar-i-Sharif. Όμως από τότε που τον φέραμε εδώ, στην παιδιατρική πτέρυγα του νοσοκομείου στη Mazar-i-Sharif που υποστηρίζουν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, όλες οι θεραπείες είναι δωρεάν».

Στη Mazar-i-Sharif, στην επαρχία Balkh του βόρειου Αφγανιστάν, η πρόσβαση σε δωρεάν και ποιοτική ιατρική περίθαλψη παραμένει μια πιεστική πρόκληση που επηρεάζει την ευημερία εκατομμυρίων ανθρώπων. Παρά την κρίσιμη ανάγκη για ισχυρά συστήματα υγείας, πολλές κοινότητες και οικογένειες, όπως της Farzana, αντιμετωπίζουν σοβαρά εμπόδια στην πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες σε όλα τα επίπεδα — από την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας μέχρι εξειδικευμένη θεραπεία. Αυτό περιλαμβάνει τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία, τα προγράμματα εμβολιασμού, την ψυχική υγεία και την ψυχοκοινωνική υποστήριξη, καθώς και κρίσιμες διακομιδές. Τα κενά αυτά έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία των ανθρώπων.

Οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα βλέπουν καθημερινά την επείγουσα ανάγκη για ολοκληρωμένη υποστήριξη — από βελτιωμένες υποδομές υγείας έως καλύτερα εκπαιδευμένο ιατρικό προσωπικό — ώστε να μειωθούν οι θάνατοι που μπορούν να προληφθούν και να βελτιωθεί η συνολική υγεία των ανθρώπων. Παράλληλα, πρέπει να αντιμετωπιστούν τα κοινωνικοοικονομικά και πολιτισμικά εμπόδια που περιορίζουν την πρόσβαση των οικογενειών στη φροντίδα.

Εμπόδια στην πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη

«Αρχικά πήγα την κόρη μου, Asma*, σε ιδιώτες γιατρούς στο Dawlatabad και μετά στην πόλη Maymana», λέει η Ayesha*, μητέρα της Asma. «Έπειτα την πήγα στο Andkhoy, δεν καλυτέρευσε και από εκεί την έφερα στο νοσοκομείο Abu Ali Sina στην πόλη Mazar-i-Sharif. Τα φάρμακα την βοηθούσαν για λίγες ημέρες, αλλά μετά ξαναρρώσταινε. Κάποιοι γιατροί είπαν ότι είχε πρόβλημα στο στομάχι. Άλλοι ότι ήταν αναιμική. Έχουμε ξοδέψει γύρω στις 5.000 έως 6.000 αφγάνι (περίπου 75–90 δολάρια ΗΠΑ) για τη θεραπεία της».

Σε όλη την περιοχή, πολλές υγειονομικές δομές είναι υποστελεχωμένες, με ανεπαρκείς πόρους ή είναι γεωγραφικά δυσπρόσιτες, ιδιαίτερα για όσους ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές. Στην επαρχία Balkh, τα λειτουργικά ιατρικά κέντρα είναι ελάχιστα και υπερφορτωμένα, με αποτέλεσμα υπερπλήρεις θαλάμους, μεγάλους χρόνους αναμονής και εξαντλημένο προσωπικό.

Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για ανθρώπους που έρχονται από αγροτικές περιοχές γύρω από τη Mazar-i-Sharif, όπου οι υπηρεσίες υγείας έχουν ανασταλεί ή διακοπεί λόγω περικοπών  στη χρηματοδότηση. Παράλληλα, οι οικογένειες πρέπει να ταξιδεύουν μεγάλες αποστάσεις σε άσχημα συντηρημένους δρόμους για να φτάσουν σε λειτουργικά κέντρα υγείας, πληρώνοντας ποσά  που δύσκολα μπορούν να αντέξουν οικονομικά. Αυτό το βάρος επηρεάζει δυσανάλογα τις γυναίκες σε τοκετό, τους ασθενείς με χρόνιες παθήσεις και τα παιδιά με οξείες ασθένειες.

Αυτές οι ομάδες χρειάζονται συχνά έγκαιρη και εξειδικευμένη φροντίδα, αλλά η έλλειψη αποτελεσματικού συστήματος παραπομπών δυσκολεύει την πρόσβαση σε πιο εξειδικευμένη περίθαλψη. Στην επαρχία Balkh, όμως, τα συστήματα παραπομπών συχνά δεν λειτουργούν. Πολλοί πάροχοι υγείας δεν έχουν τους πόρους ή τη γνώση για να παραπέμψουν σωστά τους ασθενείς σε δευτεροβάθμιες και τριτοβάθμιες δομές. Οι δυσκολίες μεταφοράς και η ανασφάλεια σε ορισμένες περιοχές επιδεινώνουν τις καθυστερήσεις ή ακόμη και εμποδίζουν την ασφαλή μεταφορά ασθενών.

Τα κενά αυτά αυξάνουν τον κίνδυνο ασθενειών και θανάτων που μπορούν να προληφθούν. Τα υψηλά ποσοστά βρεφικής και παιδικής θνησιμότητας, οφειλόμενα κυρίως σε ασθένειες όπως η πνευμονία, η διάρροια και ο υποσιτισμός, υπογραμμίζουν την ανάγκη για καλύτερη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη.

Τον Αύγουστο του 2023, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ξεκίνησαν την υποστήριξη του νοσοκομείου Abu Ali Sina στην πόλη Mazar-i-Sharif, σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας. Οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα εργάζονται για να ενισχύσουν τη δυνατότητα του νοσοκομείου να παρέχει εξειδικευμένη φροντίδα για παιδιά. Αυτό περιλαμβάνει τη στήριξη της παιδιατρικής μονάδας εντατικής θεραπείας, της νεογνικής μονάδας εντατικής θεραπείας, του θαλάμου απομόνωσης ιλαράς και των επειγόντων περιστατικών, που παρέχουν σωτήρια φροντίδα σε παιδιά έως 14 ετών. Οι προσπάθειες αυτές στοχεύουν στη βελτίωση της ποιότητας της κρίσιμης και επείγουσας φροντίδας και στη μείωση της παιδικής και νεογνικής θνησιμότητας στην περιοχή.

Στα δύο χρόνια από την έναρξη του προγράμματος, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα έχουν παρατηρήσει σημαντική αύξηση των ασθενών στο νοσοκομείο, με κατά μέσο όρο περίπου 3.000 παιδιά να περνούν από διαλογή κάθε εβδομάδα. Οι ασθενείς ταξινομούνται με βάση τη σοβαρότητα της κατάστασής τους με ένα σύστημα χρωματικού κώδικα: κόκκινο για κρίσιμα περιστατικά, κίτρινο για μέτρια και πράσινο για ήπια. Τα παιδιά και τα νεογνά που κατατάσσονται ως κρίσιμα λαμβάνουν άμεσες σωτήριες παρεμβάσεις, ενώ οι μέτριες περιπτώσεις αξιολογούνται και αντιμετωπίζονται επειγόντως. Όσοι κατατάσσονται ως κίτρινα ή πράσινα περιστατικά παραπέμπονται στο Υπουργείο Υγείας για συνέχεια της φροντίδας.

Η μονάδα νεογνικής εντατικής θεραπείας διαθέτει 154 κλίνες και η παιδιατρική μονάδα εντατικής θεραπείας 38, ενώ ο θάλαμος απομόνωσης ιλαράς έχει 28. Λόγω του τεράστιου αριθμού εισαγωγών, συχνά περισσότερα από ένα παιδιά μοιράζονται την ίδια κλίνη, καθώς η έλλειψη χώρου δεν αφήνει άλλη επιλογή προκειμένου να λάβουν όλα έγκαιρη φροντίδα.

Από το 2023, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα έχουν διαχειριστεί τη διαλογή 366.002 ασθενών και έχουν παράσχει φροντίδα σε περισσότερα από 8.477 παιδιά ηλικίας έως 14 ετών, 17.853 νεογνά στις μονάδες εντατικής θεραπείας, 6.417 ασθενείς στον θάλαμο απομόνωσης ιλαράς και 122.143 περιστατικά στα επείγοντα.

Στις χώρες που δοκιμάζονται από κρίσεις και από φυσικές καταστροφές όπως το Αφγανιστάν ο χρόνος μετράει αντίστροφα. Κάθε λεπτό, δεκάδες παιδιά πεθαίνουν από πείνα ή ασθένειες που θα μπορούσαν να προληφθούν.  Κάθε λεπτό, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα είναι εκεί. Προσφέρουν ιατρική φροντίδα, καθαρό νερό, εμβόλια και ελπίδα σε αυτούς τους ανθρώπους, που έχουν ανάγκη. Και εκεί είναι που κάθε λεπτό μετράει. Γιατί κάθε λεπτό μπορεί να σωθεί μια ζωή. Κάνε μια δωρεά σήμερα. ΚΑΘΕ ΛΕΠΤΟ ΜΕΤΡΑΕΙ – Γιατροί Χωρίς Σύνορα.