Γιατί γκριζάρουν τα μαλλιά και πώς μπορούμε να το αποτρέψουμε

Είτε «αγκαλιάζετε» τις νέες, γκρίζες τρίχες σας είτε τις αντιμετωπίζετε με βαφή, η γκρίζα τρίχα είναι αναπόφευκτο μέρος της διαδικασίας γήρανσης.

«Όπως γερνά το δέρμα και τα υπόλοιπα όργανα του οργανισμού, έτσι γερνούν και τα μαλλιά », εξηγεί η Χέλεν Χε, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Δερματολογίας Kimberly και Eric J. Waldman της Ιατρικής Σχολής Icahn του Όρους Σινά.

Η διαδικασία του γκριζαρίσματος συμβαίνει με διαφορετικούς ρυθμούς για τον κάθε άνθρωπο, αλλά οι περισσότεροι από εμάς αρχίζουμε να παρατηρούμε περισσότερες γκρίζες τρίχες γύρω στην ηλικία των 30 ή 40, σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Δερματολογίας.

Περίπου αυτή την περίοδο της ζωή μας, τα βλαστικά κύτταρα των μελανοκυττάρων, τα οποία είναι υπεύθυνα για την αποθήκευση χρωστικής στις τρίχες, ενδέχεται να αρχίσουν να εξαντλούνται ή να λειτουργούν μη σωστά.

«Δεν γνωρίζουμε πολλά για το γιατί τα βλαστικά κύτταρα των μελανοκυττάρων πεθαίνουν», δήλωσε ο Γιώργος Κοτσαρέλης, πρόεδρος του τμήματος Δερματολογίας στην Ιατρική Σχολή Perelman του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια και ερευνητής των βλαστικών κυττάρων των θυλάκων της τρίχας.

Ωστόσο, υπάρχουν αρκετοί λόγοι, όπως το άγχος ή η βλάβη του DNA, «οι οποίοι ίσως εμποδίζουν αυτά τα βλαστικά κύτταρα να επιβιώσουν», συμπληρώνει ο έλληνας καθηγητής.

Η διαδικασία, γνωστή ως κυτταρική γήρανση, προκαλεί την «σταδιακή απώλεια χρωστικής από τα μαλλιά με την πάροδο του χρόνου», εξήγησε η Χε.

Τρίχες που προηγουμένως ήταν μαύρες, καφέ, κόκκινες ή ξανθές αρχίζουν να βγαίνουν από τον θύλακα γκρίζες ή ασημένιες-άσπρες. Ορισμένοι παρατηρούν επίσης ότι οι γκρίζες τρίχες έχουν πιο χονδροειδή υφή.

Η ηλικία παραμένει σημαντικός παράγοντας για το πότε είναι πιθανό κάποιος να αρχίσει να γκριζάρει. Μια μελέτη του 2012 με περισσότερους από 4.000 συμμετέχοντες διαπίστωσε ότι, μεταξύ 45 και 65 ετών, σχεδόν τα τρία τέταρτα είχαν τουλάχιστον μερικές γκρίζες τρίχες.

Ωστόσο, οι ειδικοί πλέον βλέπουν τη διαδικασία αυτή ως «πιο δυναμική», δήλωσε η Νατάσα Μεσινκόβσκα, δερματολόγος στο UCI Health, η οποία έχει μελετήσει το γκριζάρισμα των μαλλιών.

Στο παρελθόν, οι ειδικοί θεωρούσαν το γκριζάρισμα μια αναπόφευκτη διαδικασία που συμβαίνει με την ηλικία.

Νεότερες έρευνες δείχνουν ότι «το μοτίβο της χρωστικής είναι περισσότερο κάτι ζωντανό παρά κάτι που είναι ακλόνητο», δήλωσε η Μεσινκόβσκα.

Αυτό σημαίνει ότι ορισμένοι παράγοντες μπορεί να έχουν μεγαλύτερη επιρροή στη διαδικασία γκριζαρίσματος.

Η γενετική δεν είναι ο μόνος παράγοντας, αλλά παίζει σημαντικό ρόλο. «Στο τέλος, αυτό είναι που καθορίζει πότε θα αρχίσετε να γκριζάρετε», δήλωσε ο Κοτσαρέλης.

Οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει γονίδια που φαίνεται να έχουν σχέση με το γκριζάρισμα των μαλλιών και ενδέχεται να επηρεάζουν και χαρακτηριστικά όπως η τριχόπτωση, το σχήμα των φρυδιών και το πάχος της γενειάδας. Υπάρχουν και διαφορές ανάλογα με την εθνοτική καταγωγή.

Άτομα που είναι λευκοί τείνουν να γκριζάρουν νωρίτερα σε σχέση με άτομα αφρικανικής και ασιατικής καταγωγής, και οι φυσικοί ξανθοί ενδέχεται να βιώσουν υψηλότερο ποσοστό γκριζαρίσματος νωρίτερα.

Το πρώιμο γκριζάρισμα —που δεν έχει οριστεί ξεκάθαρα, σύμφωνα με τον Κοτσαρέλη, αλλά θεωρείται ότι είναι το γκριζάρισμα πριν από την ηλικία των 20 για τους λευκούς, πριν τα 25 για τους Ασιάτες και πριν τα 30 για τους μαύρους— φαίνεται επίσης να επηρεάζεται από τα γονίδια.

Μια παραλλαγή, που ονομάζεται IRF4, «συνδέεται έντονα με το πρώιμο γκριζάρισμα», δήλωσε η Μεσινκόβσκα. Και αν και είναι σπάνιο, ορισμένες κληρονομικές παθήσεις όπως το σύνδρομο Γκριτσέλι, μια κατάσταση που προκαλεί προβλήματα χρωστικής, μπορεί να προκαλέσουν γκρίζα μαλλιά από τη γέννηση.

Οι άντρες και οι γυναίκες είναι εξίσου πιθανό να γκριζάρουν, αλλά το βιολογικό φύλο ενδέχεται να επηρεάσει το σημείο όπου θα εμφανιστούν οι πρώτες γκρίζες τρίχες: Οι άντρες τείνουν να γκριζάρουν γύρω από τα μούσια και τους κροτάφους, ενώ οι γυναίκες συχνά παρατηρούν το γκριζάρισμα γύρω από το μέτωπο πρώτα.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να σταματήσουν τα μαλλιά μας να γκριζάρουν

Υπάρχουν πολλά που οι ειδικοί δεν κατανοούν ακόμα για το πώς ο τρόπος ζωής σας μπορεί να επηρεάσει το γκριζάρισμα. Ωστόσο, ορισμένες μελέτες έχουν βρει ότι ελλείψεις σε βιταμίνες, όπως η Β12 και το σίδηρο, συνδέονται με το πρώιμο γκριζάρισμα.

Αυτές οι ελλείψεις πιθανώς θα είναι σοβαρές, ανέφερε ο Κοτσαρέλης, «και δεν είναι κάτι που συναντάς συχνά στις ΗΠΑ».

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν θα χρειαστούν συμπληρώματα, είπε, αλλά επειδή ορισμένες ελλείψεις ανόργανων συστατικών έχουν συνδεθεί με το πρώιμο γκριζάρισμα, είναι καλό να βεβαιωθείτε ότι η διατροφή σας καλύπτει όλες τις διατροφικές σας ανάγκες.

Το άγχος θεωρείται επίσης ότι παίζει ρόλο. «Πάντα παρατηρείται ότι τα άτομα που βρίσκονται σε άγχος τείνουν να γκριζάρουν», δήλωσε η Σάρα Μίλαρ, καθηγήτρια στο τμήμα Ογκολογικών Επιστημών και Δερματολογίας στο Όρος Σινά.

Μια μελέτη του 2020 που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Nature βρήκε ότι σε ποντίκια το άγχος φαινόταν να προκαλεί απώλεια των βλαστικών κυττάρων των μελανοκυττάρων.

Όταν ενεργοποιούνταν το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, επίσης γνωστό ως η αντίδραση «μάχης ή φυγής», τα μελανοκύτταρα φαίνεται να «προχωρούσαν σε πολλαπλασιασμό και διαφοροποίηση και απομακρύνονταν από τον φυσικό τους χώρο», δήλωσε η Μίλαρ.

Αυτή η μελέτη «ήταν πραγματικά η πρώτη φορά που υπήρξε μηχανιστική σύνδεση μεταξύ της ενεργοποίησης των νευρώνων από το άγχος και του αποτελέσματος του γκριζαρίσματος των μαλλιών», συμπληρώνει η ίδια.

Σε μια άλλη μελέτη του 2021, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Κολούμπια παρατήρησαν μια συσχέτιση μεταξύ του γκριζαρίσματος και των εβδομάδων που οι συμμετέχοντες ανέφεραν υψηλότερα επίπεδα άγχους.

Δεν είναι σαφές αν η μείωση του άγχους θα επιβραδύνει τη διαδικασία, ωστόσο, απαιτείται περισσότερη έρευνα. Παρ’ όλα αυτά, «πιστεύω ότι τα χρόνια προβλήματα σας εξαντλούν», είπε η Μεσινκόβσκα, «γι’ αυτό και οι μελέτες σε ποντίκια δείχνουν ότι αν τα ενοχλήσετε ασταμάτητα, θα γκριζάρουν».

Το να μην καπνίζετε (μια συνήθεια που είναι γνωστό ότι προκαλεί πρώιμο γκριζάρισμα), το να κοιμάστε αρκετά, να μειώνετε το άγχος και να ακολουθείτε μια υγιεινή διατροφή θα ωφελήσουν τη γενική ευημερία σας και πιθανώς θα υποστηρίξουν την υγεία των θυλάκων των μαλλιών σας. «Αυτές είναι, γενικά, καλές συνήθειες για την αντιγήρανση, και μέρος αυτής περιλαμβάνει πιθανώς την καθυστέρηση της διαδικασίας γκριζαρίσματος των μαλλιών», είπε η Χε.

Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει και τη γυμναστική —μια μελέτη έχει συνδέσει το πρώιμο γκριζάρισμα με έναν καθιστικό τρόπο ζωής — καθώς και την περιορισμένη κατανάλωση αλκοόλ.

Μπορούμε να επιβραδύνουμε την πρόοδο του γκριζαρίσματος ή ακόμα και να την αντιστρέψουμε;

Πέρα από τις αλλαγές στον τρόπο ζωής, «δεν υπάρχουν και πολλά που μπορείς να κάνεις» για τις γκρίζες τρίχες, δήλωσε ο Κοτσαρέλης, εκτός από το να βάφετε τα μαλλιά σας ή να αγαπήσετε τη νέα σας απόχρωση.

«Στο παρελθόν, ο τομέας επικεντρωνόταν κυρίως στην κατηγοριοποίηση των αλλαγών των βλαστικών κυττάρων των μελανοκυττάρων», δήλωσε η Μαγιούμι Ίτο Σουζούκι, καθηγήτρια στο Τμήμα Δερματολογίας Ronald O. Perelman στη Σχολή Ιατρικής Grossman του NYU. «Το επόμενο βήμα είναι να κατανοήσουμε πώς να αντιστρέψουμε αυτές τις αλλαγές για να μην έχουμε γκρίζα μαλλιά».

Ορισμένοι ειδικοί έχουν θεωρήσει ότι τα βλαστικά κύτταρα των μελανοκυττάρων μπορεί να γίνουν ουσιαστικά «κολλημένα» στη λάθος τοποθεσία κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αναγέννησης. «Θεωρητικά, αν τα υγιή βλαστικά κύτταρα διατηρηθούν, το γκριζάρισμα μπορεί να είναι προσωρινό», είπε.

Το εργαστήριό της, το οποίο μελετά πώς αναγεννώνται τα μελανοκύτταρα από τα βλαστικά κύτταρα, εξέτασε αυτή την ιδέα σε μια μελέτη του 2023 στην Nature.

Η ομάδα της Ίτο παρατήρησε το μοτίβο τοποθέτησης των βλαστικών κυττάρων σε νεαρά και ηλικιωμένα ποντίκια.

«Εάν βρίσκονται σε διαφορετική θέση με κάποιο τρόπο κατά τη διάρκεια της γήρανσης, παραμένουν αδρανή και δεν παράγουν ώριμα μελανοκύτταρα», είπε, και με τη σειρά τους δεν παράγουν χρωστική. Η ομάδα της τώρα εξετάζει δείγματα ανθρώπινων τριχών για να δει αν η μετακίνηση των μελανοκυττάρων μπορεί να βοηθήσει στην αποτροπή του γκριζαρίσματος.

Υπάρχουν κάποια τοπικά προϊόντα που ισχυρίζονται ότι αντιστρέφουν το γκριζάρισμα, αλλά «κανένα από αυτά δεν έχει αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα», δήλωσε η Χε. Οι τοπικές θεραπείες γενικά είναι δύσκολες γιατί τα μελανοκύτταρα που παράγουν χρωστική βρίσκονται στο βαθύτερο μέρος του θυλάκου της τρίχας. Για αυτό και φάρμακα τα οποία αυξάνουν και σκουραίνουν τις βλεφαρίδες, «δεν λειτουργούν στο τριχωτό της κεφαλής», δήλωσε ο Κοτσαρέλης.

Η έρευνα για πιθανούς νέους τρόπους θεραπείας «τραβάει πολλή προσοχή», δήλωσε η Μεσινκόβσκα.

Μια μελέτη του 2023 από τη Σχολή Ιατρικής του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι βρήκε ότι η τοπική ραπαμυκίνη μπορεί να βοηθήσει στην επανενεργοποίηση της μελανίνης.

Το φάρμακο, το οποίο είναι ανοσοκατασταλτικό και χρησιμοποιείται για την αποφυγή απόρριψης μοσχευμάτων, δεν έχει εγκριθεί από τον FDA για αυτή τη χρήση και είναι «ένα αρκετά ισχυρό φάρμακο», προειδοποίησε η Μίλαρ.

Αν νομίζετε ότι έχετε πρώιμο γκριζάρισμα, αξίζει να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας, είπε η Μεσινκόβσκα. «Αν κάποιος έρθει σε μένα και πει, ‘Έχω πρώιμο γκριζάρισμα’, ψάχνω για τον λόγο», είπε, αν και δεν υπάρχει πάντα μία συγκεκριμένη αιτία που να μπορεί να διορθωθεί, κάποιες φορές η διόρθωση ελλείψεων θρεπτικών συστατικών, κάποιας δυσλειτουργίας του θυρεοειδούς ή φλεγμονής μπορεί να βοηθήσει, πρόσθεσε.

Η τριχόπτωση δεν μπορεί πάντα να προληφθεί —η ηλικία, η κληρονομική διάθεση και η χημειοθεραπεία είναι συνηθισμένοι υπαίτιοι— αλλά η Αμερικανική Ακαδημία Δερματολογίας συνιστά να ελαχιστοποιείτε τη φθορά αποφεύγοντας θεραπείες όπως οι περμανάντ που μπορεί να βλάψουν τα μαλλιά, καθώς και χτενίσματα που τραβούν το τριχωτό της κεφαλής.