Τι είναι η συμφωνία ΕΕ-Mercosur – Γιατί αντιδρούν οι αγρότες

Ένας κτηνοτρόφος από τη Γαλλία και μία παραγωγός από την Ιρλανδία άκουγαν με μεγάλο άγχος για μία Συμφωνία με χώρες της Λατινικής Αμερικής, που ονομάζεται Συμφωνία ΕΕ-Mercosur, και αλλάζει τα δεδομένα στις εισαγωγές στη γηραιά ήπειρο. Μετά από λίγες ημέρες, βρέθηκαν στις Βρυξέλλες, “εκεί που χτυπάει η καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης”, για να διαδηλώσουν ενόψει τη Συνόδου Κορυφής των ηγετών της ΕΕ για τον “άνισο ανταγωνισμό” που θα βιώσουν, κάνοντας λόγο για “καταστροφικές συνέπειες για την Ευρωπαϊκή Γεωργία και κτηνοτροφία“.

Η συγκεκριμένη Συμφωνία συζητήθηκε στη χθεσινή Σύνοδο Κορυφής, όπου οι ηγέτες συναντήθηκαν για να μιλήσουν για τα ρωσικά κεφάλαια. Εκεί, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δήλωσε στους ηγέτες της ΕΕ ότι η εμπορική συμφωνία δεν θα υπογραφεί εν τέλει το Σάββατο (20/11), όπως είχε προγραμματιστεί, αλλά θα μετατεθεί για τον επόμενο μήνα.

Την περασμένη Τρίτη το Ευρωκοινοβούλιο προσπάθησε να… καθησυχάσει τους αγρότες με την ψήφιση ενισχυμένων μέτρων προστασίας στη Συμφωνία αλλά κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να έπιασε. Για τον λόγο αυτό, αγρότες από χώρες της ΕΕ έφτασαν με τα τρακτέρ τους μπροστά από το Ευρωκοινοβούλιο, αποκλείοντας δρόμους με τρακτέρ και εκτοξεύοντας πατάτες και αβγά, τη στιγμή που η αστυνομία έκανε χρήση δακρυγόνων και υδροφόρων κανονιών.

Η Συμφωνία Mercosur

Τι είναι, όμως, αυτή η πολύπαθη Συμφωνία που έχει δημιουργήσει τόσο έντονες αναταράξεις;

Με τον όρο Mercosur (από τα ισπανικά Mercado Común del Sur = Κοινή Αγορά του Νότου) εννοούμε την περιφερειακή οικονομική και εμπορική ένωση χωρών της Νότιας Αμερικής, δηλαδή της Αργεντινής, της Βραζιλίας, της Παραγουάης και της Ουρουγουάης. Η Ευρώπη είχε ξεκινήσει συζητήσεις από το 1999 για τη δημιουργία μίας συμφωνίας χωρίς δασμούς μεταξύ ΕΕ και των χωρών της Mercosur. Μετά από διάφορα παγώματα και επανεκκινήσεις των συνομιλιών, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ολοκλήρωσε τις διαπραγματεύσεις για τη σύναψη συμφωνίας αρχές Δεκεμβρίου του 2024 και μένει τώρα η επικύρωσή της.

Η Συμφωνία θα επιτρέψει ουσιαστικά στην Ένωση να εξάγει οχήματα, μηχανήματα, κρασιά και οινοπνευματώδη ποτά προς τη Λατινική Αμερική, διευκολύνοντας την είσοδο βοδινού κρέατος, ζάχαρης, ρυζιού, μελιού και σόγιας από τη Νότια Αμερική. 

Η Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αναμένεται να ψηφίσει επί του κειμένου τον Ιανουάριο, ενώ η τελική ψηφοφορία στην ολομέλεια αναμένεται τον ίδιο μήνα ή τον Φεβρουάριο.

Γιατί διαφωνούν οι αγρότες

Οι αγρότες, που συγκεντρώθηκαν έξω από το Ευρωκοινοβούλιο στο πλαίσιο της Συνόδου Κορυφής, κάνουν λόγο για άνισο ανταγωνισμό από χώρες που έχουν διαφορετικά πρότυπα ασφαλείας. Οι ίδιοι χαρακτηρίζουν τη Συμφωνία “ιστορικό λάθος” και “επιζήμια για τον ευρωπαϊκό αγροτικό τομέα και την επισιτιστική ασφάλεια της ΕΕ”.

Οι χώρες της MERCOSUR παράγουν αγροτικά προϊόντα με πολύ χαμηλότερο κόστος (ιδίως βόειο κρέας, πουλερικά, ζάχαρη, σόγια) αλλά και με διαφορετικά πρότυπα παραγωγής.

Παράλληλα, στην ΕΕ ισχύουν αυστηροί κανόνες για την καλή διαβίωση των ζώων, τη χρήση φυτοφαρμάκων και αντιβιοτικών και την περιβαλλοντική προστασία. Όμως, σε χώρες της MERCOSUR επιτρέπονται ουσίες απαγορευμένες στην ΕΕ (όπως φυτοφάρμακα και ζιζανιοκτόνα, τα οποία είναι απαγορευμένα ή μη εγκεκριμένα στην ΕΕ, αυξητικοί παράγοντες στην κτηνοτροφία κα), ενώ, υπάρχει χαλαρότερη επιβολή κανόνων. Αξίζει να σημειωθεί πως η ΕΕ ελέγχει τα υπολείμματα στα εισαγόμενα τρόφιμα, όμως, το πόσο αποτελεσματικός θα είναι εν τέλει ο έλεγχος αποτελεί βασικό σημείο κριτικής από αγρότες και περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Σημειώνεται πως το 2024, οι τέσσερις χώρες της Mercosur εξήγαγαν γεωργικά και αγροδιατροφικά προϊόντα αξίας 23,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην ΕΕ, όπως λέει η Eurostat, με αποτέλεσμα εμπορικό έλλειμμα 20,1 δισεκατομμυρίων ευρώ (23,6 δισεκατομμύρια δολάρια) για την ΕΕ.

Την Τρίτη στο Ευρωκοινοβούλιο έγινε συζήτηση που αφορούσε τη ρήτρα διασφάλισης στα αγροτικά προϊόντα. Το βράδυ της Τετάρτης ολοκληρώθηκαν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Συμβουλίου και των ευρωβουλευτών σχετικά με τον μηχανισμό διασφάλισης που παρουσίασε η Επιτροπή τον Οκτώβριο. Ο μηχανισμός αυτός αποσκοπούσε στην αντιμετώπιση των ανησυχιών των κρατών-μελών για τις πιθανές επιπτώσεις στους Ευρωπαίους αγρότες από τις εμπορικές παραχωρήσεις της συμφωνίας. Ο μηχανισμός καλύπτει προϊόντα που θεωρούνται “ευαίσθητα”, όπως τα πουλερικά, το βόειο κρέας, το ρύζι, το μέλι, τα αβγά, το σκόρδο και η ζάχαρη, και καθορίζει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες μπορεί να ενεργοποιηθεί μια ρήτρα διασφάλισης που επιτρέπει την αναστολή των αδασμολόγητων εισαγωγών.

Οι διαπραγματευτές συμφώνησαν επίσης να προστεθούν τα εσπεριδοειδή στον κατάλογο των ευαίσθητων προϊόντων. Για τα προϊόντα αυτά, θα υπάρχει η δυνατότητα λήψης προσωρινών μέτρων ενώ η έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη, εντός 21 ημερών από την κοινοποίηση.

Το τελικό κείμενο μειώνει το όριο για την έναρξη έρευνας που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μέτρα διασφάλισης από το 10% που είχε προτείνει η Επιτροπή σε αύξηση 8% των όγκων εισαγωγών σε σύγκριση με τον μέσο όρο της τελευταίας τριετίας. Μείωση των τιμών κατά περισσότερο από 8% σε σχέση με τον τριετή μέσο όρο θα αποτελεί επίσης λόγο έναρξης έρευνας.

Όμως, ακόμα ορισμένοι ευρωβουλευτές και περιβαλλοντικές οργανώσεις κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την προστασία της Ευρωπαϊκής γεωργίας, των ευαίσθητων τομέων και του ίδιου του ευρωπαϊκού αγροτικού μοντέλου.

Αρναούτογλου: Δεν μπορούμε να αποδεχόμαστε μια εμπορική πολιτική που κλείνει τα μάτια σε άνισους όρους ανταγωνισμού

Όπως εξήγησε στο NEWS 24/7 ο ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ, Σάκης Αρναούτογλου, “oι διεθνείς εμπορικές συμφωνίες αποτελούν σήμερα βασικό εργαλείο οικονομικής ανάπτυξης αλλά και γεωπολιτικής σταθερότητας, ιδίως σε μια περίοδο έντονων διεθνών αναταράξεων και αβεβαιότητας. Στο πλαίσιο της ψηφοφορίας για την εφαρμογή των ρητρών διασφάλισης της συμφωνίας ΕΕ–Mercosur, καταβλήθηκαν προσπάθειες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τη βελτίωση της αρχικής πρότασης της Επιτροπής, η οποία εξαρχής υποτίμησε τις επιπτώσεις της συμφωνίας στον Ευρωπαϊκό γεωργικό τομέα. Στηρίξαμε συγκεκριμένες τροπολογίες που στόχευαν στην ενίσχυση της προστασίας των Ευρωπαίων αγροτών και στη διόρθωση σοβαρών ελλείψεων του αρχικού κειμένου.

Ωστόσο, παρά τις επιμέρους βελτιώσεις που επιτεύχθηκαν χάρη στις παρεμβάσεις του Κοινοβουλίου, η τελική διαμόρφωση του κανονισμού παραμένει προϊόν ενός συμβιβασμού που ευνοεί πρωτίστως τη λογική της εμπορικής απελευθέρωσης και όχι την ουσιαστική προστασία της Ευρωπαϊκής γεωργίας”, δήλωσε ο ίδιος.

Όπως πρόσθεσε, “πρόκειται για μια προσέγγιση που αφήνει τους αγρότες εκτεθειμένους και μεταφέρει το κόστος της αποτυχίας της εμπορικής πολιτικής στις πλάτες των παραγωγών και των αγροτικών περιοχών. Παράλληλα, δεν διασφαλίζει επαρκώς την αρχή της αμοιβαιότητας. Τα εισαγόμενα γεωργικά προϊόντα από τις χώρες της Mercosur δεν δεσμεύονται στην πράξη από τα ίδια υψηλά πρότυπα ποιότητας, περιβαλλοντικής προστασίας, ιχνηλασιμότητας και ασφάλειας τροφίμων που ισχύουν για τους Ευρωπαίους παραγωγούς. Οι δε αναφορές σε περιβαλλοντικές δεσμεύσεις παραμένουν αδύναμες, χωρίς αξιόπιστους μηχανισμούς ελέγχου και κυρώσεων. 

Δεν μπορούμε να απαιτούμε από τους αγρότες της Ευρώπης αυστηρούς κανόνες, υψηλό κόστος συμμόρφωσης και αυξημένες περιβαλλοντικές υποχρεώσεις και, την ίδια στιγμή, να αποδεχόμαστε μια εμπορική πολιτική που κλείνει τα μάτια σε άνισους όρους ανταγωνισμού. Η προστασία της Ευρωπαϊκής γεωργίας, των ευαίσθητων τομέων και του ίδιου του ευρωπαϊκού αγροτικού μοντέλου δεν μπορεί να θυσιάζεται στον βωμό των εμπορικών συμφωνιών. Για όλους αυτούς τους λόγους, και με πλήρη επίγνωση της ευθύνης μας απέναντι στους Ευρωπαίους Αγρότες και τις τοπικές κοινωνίες, η ψήφος μας στη συγκεκριμένη ψηφοφορία ήταν ξεκάθαρα αρνητική”, είπε.

Φαραντούρης: Λείπουν οι δικλείδες ασφαλείας – Τι λένε οι ευρωπαϊκές αγροτικές οργανώσεις

Σύμφωνα με τον ευρωβουλευτή και μέλος της επιτροπής Προϋπολογισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Νικόλα Φαραντούρη, η συμφωνία MERCOSUR έχει κάποια θετικά αλλά αρκετά αρνητικά για τους αγρότες και τη χώρα μας. “Καταψήφισα τη Συμφωνία γιατί έκρινα ότι δεν υπάρχουν οι δικλείδες ασφαλείας που είχα ζητήσει», δήλωσε ο Έλληνας ευρωβουλευτής στο ΝEWS 24/7. “Στα θετικά είναι: 700 εκατομμύρια πιθανοί καταναλωτές, η επισιτιστική ασφάλεια λόγω περισσότερων και φθηνότερων πηγών εισαγωγών, η πρόσβαση σε φθηνότερη αγορά μετάλλων όπως λίθιο, σίδηρο και χαλκό. Στα αρνητικά της συμφωνίας περιλαμβάνονται: περιβαλλοντικοί κίνδυνοι και περαιτέρω αποψιλώσεις των δασών, Αμαζονίου κλπ., το γεγονός ότι το εργατικό δυναμικό και οι πρώτες ύλες είναι πολύ φθηνότερα στις χώρες MERCOSUR -επομένως τα προϊόντα θα φθάνουν πολύ πιο φθηνά στις ευρωπαϊκές αγορές“, τόνισε και συμπλήρωσε πως “αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αθέμιτο ανταγωνισμό για τους Ευρωπαίους αγρότες. Επίσης, στα αρνητικά περιλαμβάνονται η ενδεχόμενη κατανάλωση εντός της ΕΕ απαγορευμένων φυτοφαρμάκων και τροφών και η αποδυνάμωση των αγροτικών περιοχών που στηρίζονται στην αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή”.

Σύμφωνα με τον Νικόλα Φαραντούρη, προβλέπεται μια “ρήτρα διασφάλισης” αλλά χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα. “Ήταν απαραίτητη για την εξασφάλιση πολιτικής συναίνεσης στο Συμβούλιο για την υπογραφή της Συμφωνίας. Είναι όμως περισσότερο επικοινωνιακό εργαλείο και όχι πραγματικό μέσο προστασίας των αγροτών. Οι ευρωπαϊκές αγροτικές οργανώσεις καταγγέλλουν τη ρήτρα ως συμβολική. Οι ρήτρες διασφάλισης και αμοιβαιότητας αποτελούν εδώ και καιρό βασικά αιτήματα της Γαλλίας. Αυτό που ψηφίστηκε είναι τα χαμηλότερα όρια ενεργοποίησης των προστατευτικών μέτρων, σύμφωνα με τα οποία η Επιτροπή θα πρέπει να ερευνά τις εισαγωγές βόειου και πουλερικών από Mercosur όταν οι ποσότητες αυξάνονται πάνω από 5% σε σύγκριση με τον μέσο όρο των τριών προηγούμενων ετών ( η αρχική πρόταση προέβλεπε 10%)”.

Ποιες χώρες τη στηρίζουν και ποιες είναι κατά

Για τους λόγους αυτούς χώρες που φαίνεται να επωφελούνται από τη Συμφωνία είναι η Γερμανία, μία χώρα με βαριά βιομηχανία, καθώς θα ανοίξει μπροστά της η μεγάλη αγορά της Λατινικής Αμερικής αλλά και η Ισπανία που θεωρεί ότι θα δώσει ώθηση στις εξαγωγές κρασιού και ελαιολάδου. Αντίθετα, χώρες όπως η Γαλλία, η Πολωνία, η Ιρλανδία, η Ιταλία και το Βέλγιο εκφράζουν έντονες αντιδράσεις καθώς είναι χώρες που έχουν μεγάλο τομέα βόειου κρέατος και πουλερικών.

Η Γαλλία έχει ήδη ζητήσει την αναβολή της για το 2026, ενώ η Γερμανία και η Ισπανία, αντιθέτως, ζητούν να επικυρωθεί η συνθήκη αυτήν την εβδομάδα.

Άλλωστε, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν διατήρησε τη θέση του κατά της συμφωνίας και ζήτησε περαιτέρω διαπραγματεύσεις τον Ιανουάριο. Μάλιστα, σχολίασε πως “δεν είμαστε έτοιμοι. Δεν βγαίνουν τα νούμερα. Αυτή η συμφωνία δεν μπορεί να υπογραφεί». Παράλληλε, δήλωσε πως έχει συζητήσει την αναβολή της συμφωνίας με ομολόγους του από την Ιταλία, την Πολωνία, το Βέλγιο, την Αυστρία και την Ιρλανδία.