Τζίνα Σωτηροπούλου: Ανθεκτικές πόλεις – Αθήνα

Ζούμε αδιανόητες καταστάσεις ανεπάρκειας του κρατικού μηχανισμού που κοστίζουν ανθρώπινες ζωές. Τρένα συγκρούονται στα Τέμπη λόγω υποστελέχωσης, ανεπαρκούς συντήρησης και έλλειψης ηλεκτρονικών συστημάτων ασφαλείας στους σιδηροδρόμους. Εικόνες αστικής εξαθλίωσης από τον Βόλο θυμίζουν σκηνές από τα «Παράσιτα» του Μπονγκ Τζουν Χο, ενώ ο βυθισμένος – όλο θλίψη και οργή- θεσσαλικός κάμπος με τις κορυφές των στεγών να εξέχουν φέρνει στο νου το «Λιβάδι που δακρύζει» του Αγγελόπουλου. Ολόκληρη η Θεσσαλία πλημμύρισε, ολόκληρος ο Έβρος και η Ρόδος κάηκαν. Στην Αθήνα, άνθρωποι παρασύρθηκαν από τις υδάτινες ροές στο κέντρο πόλης, σταθμοί μετρό ξεχείλισαν, «πίδακες» και «καταρράκτες» ανέβλυσαν μανιασμένοι από ξεχαρβαλωμένα οδοστρώματα λούζοντας τους περαστικούς. Με βεβαιότητα κάποια στιγμή θα αντικρίσουμε αντίστοιχες εικόνες στην Αττική, όταν υπερχειλίσουν ο Κηφισός και ο Ιλισός.

Το 2021 ο Δήμος Αθηναίων με επικεφαλής τον Κώστα Μπακογιάννη επέλεξε να καταργήσει το ποσό των 3,5 εκ ευρώ που προορίζονταν για μεγάλη μελέτη καταγραφής του υφιστάμενου δικτύου και αντιπλημμυρικής θωράκισης του αστικού ιστού της Αθήνας για να τα «επενδύσει» στην Πανεπιστημίου. Στον ανεκδιήγητο «Μεγάλο Περίπατο»: έργο αδιαφάνειας, κατασπατάλησης δημοσίου χρήματος, μη αποτελεσματικής διαχείρισης.

Από καθαρή τύχη ζούμε. Το είπε άλλωστε και ο Βορίδης. «Εντυπωσιακά άτυχος ο Βόλος». Εδώ προέκυψε ότι οι μεταλλικές κατασκευές του Στεγάστρου του ΟΑΚΑ δεν ανταποκρίνονται στα κανονιστικά επιτρεπόμενα επίπεδα στατικής επάρκειας. Ένα φαραωνικό έργο του Καλατράβα, της χρυσής περιόδου των Ολυμπιακών, μοιάζει να έχει σοβαρά θέματα. Τι συμβαίνει; Δημόσια έργα γίνονται χωρίς ποιοτικούς και λειτουργικούς ελέγχους, χωρίς καθορισμό διαδικασιών ασφαλούς λειτουργίας και σωστής συντήρησης. Συχνά χωρίς τις απαραίτητες άδειες με πρόσχημα κατεπείγοντος. Χωρίς σαφή ενημέρωση για τον προϋπολογισμό των έργων. Με υπεργολαβίες, χωρίς κανένας να λογοδοτεί για την διαχείρισή τους. Πόσο ακόμα θα αφήνουμε τις τύχες και τις ζωές μας σε ανεπαρκείς διοικήσεις που ενδιαφέρονται για έργα βιτρίνας; Πόσο ακόμα η καθημερινότητά μας θα καθορίζεται από επενδύσεις και εργολαβίες με μοντέλο παραγωγής τον υπερτουρισμό; Όταν δεν επενδύεις σε υποδομές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές, δεν υπάρχει μέλλον για τις πόλεις μας.

Φέτος, η Παγκόσμια Ημέρα Αρχιτεκτονικής που γιορτάζεται κάθε χρόνο την πρώτη Δευτέρα του Οκτώβρη, είχε θέμα «Αρχιτεκτονική για ανθεκτικές κοινότητες». Ακριβώς γιατί το ζήτημα της ανθεκτικότητας και των βιώσιμων κοινοτήτων – αστικών αλλά και αγροτικών – είναι επιτακτικό. Η έλλειψη βασικών υποδομών σε πολλές περιοχές του πλανήτη σε συνδυασμό με την κλιματική κατάρρευση και την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη οδηγούν σε περιβαλλοντικές καταστροφές, επισιτιστική κρίση, πανδημίες, κοινωνική και οικονομική εξαθλίωση.

Η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους διογκώνει τις ανισότητες σε όλους τους τομείς. Ανεπαρκείς υποδομές, κακές και ανθυγιεινές συνθήκες στέγασης, έλλειψη ικανών δημόσιων υπαίθριων χώρων σε περιοχές υψηλής πυκνότητας, μειωμένη πρόσβαση σε δημόσια υγειονομική περίθαλψη, άθληση, εκπαίδευση και πολιτισμό. Οι στοχευμένες ανθρωποκεντρικές οικονομικoκοινωνικές πολιτικές με απρόσκοπτη πρόσβαση σε δημόσια αγαθά και υπηρεσίες και η εφαρμογή υγιούς αστικοποίησης με έμφαση στις υποδομές θα συμβάλλουν στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσής μας «κατασκευάζοντας» πόλεις βιώσιμες, χωρίς αποκλεισμούς. Πόλεις για όλους.

Πώς μπορούμε να απαντήσουμε στο πρόταγμα για ανθεκτικές πόλεις αλλά και να συμβάλλουμε στην επίτευξη της κοινωνικής και περιβαλλοντικής δικαιοσύνης;

Αλλάζοντας μοντέλο διαχείρισης: από τα αποσπασματικά έργα βιτρίνας σε έργα ενεργειακής & περιβαλλοντικής οχύρωσης των πόλεων, από την τουριστικοποίηση του κέντρου σε επενδύσεις σε κοινωνικές υποδομές και αστική πολυλειτουργικότητα. Η «Ανοιχτή Πόλη» αναζητά μια κοινωνικά δίκαιη Αθήνα με αλλαγή προτεραιοτήτων και ισότιμη αντιμετώπιση των 7 δημοτικών κοινοτήτων. Η συμπερίληψη όλων -σε συνδυασμό με την χωρική και κοινωνική ισότητα- είναι βασικά ζητούμενα. Aπό τα μεγαλεπίβολα και κοστοβόρα πλάνα να εστιάσουμε σε επεμβάσεις στην μικροκλίμακα των γειτονιών.

Ξεκινάμε από τις υποδομές: το σύνολο των θεμελιωδών εγκαταστάσεων και υπηρεσιών που υποστηρίζουν τη βιώσιμη λειτουργικότητα των πόλεων. Από εκείνα τα αφανή έργα στα οποία δεν θα κοπούν κορδέλες, αλλά θα συμβάλλουν στην ουσιαστική βελτίωση της καθημερινότητάς μας. Η «Ανοιχτή Πόλη» ανοίγει την συζήτηση σχετικά με πολιτικές χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού που επιτρέπουν να αναπτυχθούν καινοτόμες λύσεις στην Αθήνα, προτάσσοντας το αναθεωρημένο «Δικαίωμα στην πόλη» του Λεφέβρ.

Επικαιροποίηση μελετών αντιμετώπισης και διαχείρισης κινδύνου, χαρτών επικινδυνότητας πλημμύρας ή και άλλων φυσικών καταστροφών και σωστή διαχείριση φυσικών πόρων. Βάζει ως προτεραιότητα την κατασκευή και συντήρηση των βασικών δικτύων υποδομών: αντιπλημμυρικά έργα, υποδομές άρδευσης και πυρασφάλειας, επέκταση δικτύου ομβρίων, εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων φρεατίων συλλογής ομβρίων. Έχει πρόγραμμα για την αποκατάσταση και διαχείριση των ρεμάτων και των πρανών των λόφων, με επεμβάσεις για παράδειγμα στο ρέμα του Ποδονίφτη.

Ταυτόχρονα επενδύει στην αλλαγή του παραγωγικού, αναπτυξιακού και ενεργειακού μοντέλου της πόλης και την αντικατάσταση του με ένα πιο βιώσιμο, πράσινο & ανθεκτικό, με οικολογικό και κοινωνικά πρόσημο. Με χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και δημιουργία ενεργειακών κοινοτήτων για παραγωγή ρεύματος και δωρεάν διάθεσή του στους οικονομικά ευάλωτους. Με πράσινα πρωτόκολλα και βιώσιμη ανάπτυξη, με ποσοτική και ποιοτική αύξηση των ελεύθερων δημόσιων χώρων πρασίνου και δίκαιη κατανομή του σε όλες τις δημοτικές κοινότητες. Πράσινες διαδρομές και γραμμικά πάρκα, αντικατάσταση των μη υδατοπερατών υλικών, φυτεύσεις υψηλού πρασίνου και ένταξη υποδομών βιώσιμης κινητικότητας- ποδηλατοδρόμους και δημοτικά ΜΜΜ.

Παράλληλα δημιουργεί ποιοτικές δημοτικές υπηρεσίες με ιδιαίτερη μέριμνα για τις ευάλωτες ομάδες και τις υποβαθμισμένες γειτονιές. Στοχεύει στην ενεργειακή αναβάθμιση των δημοσίων κτιρίων και στην επανάχρηση ανενεργών που ανήκουν στον Δήμο, προτάσσει πολιτικές για προσιτή κοινωνική και συνεργατική στέγαση, δίνει χώρο στον πολιτισμό, στην περίθαλψη, στην εκπαίδευση και στην άθληση. Επενδύει στην σωστή διαχείριση των απορριμμάτων, στην ανακύκλωση και στην κομποστοποίηση. Απαιτεί ο σχεδιασμός του δημόσιου χώρου να τηρεί προδιαγραφές υλικών φιλικές προς το περιβάλλον, στην κατεύθυνση του ελάχιστου ενεργειακού αποτυπώματος, με γνώμονα την οικονομία, την ευελιξία της κατασκευής και την βιωσιμότητα.

Η «Ανοιχτή Πόλη» διαθέτει όλα τα σύγχρονα εργαλεία περιβαλλοντικής και αρχιτεκτονικής «ευεξίας», μένει οι πολίτες να αναδείξουν τις πολιτικές εκείνες που θα μετατρέψουν τις πόλεις μας σε πραγματικά «Ανθεκτικές πόλεις» για όλους. Για μια Αθήνα κοινωνικά και περιβαλλοντικά βιώσιμη. Δίκαιη.

*Η Τζίνα Σωτηροπούλου είναι αρχιτέκτων μηχανικός, υποψήφια δημοτική σύμβουλος στον Δήμο της Αθήνας με τον συνδυασμό «Ανοιχτή Πόλη» με επικεφαλής τον Κώστα Ζαχαριάδη.