Περί πατριωτισμού και άλλων δαιμονίων

Στις συνθηματολογικές συζυγίες της απριλιανής χούντας περίοπτη θέση είχαν δύο συνθήματα: Ελλάς, Ελλήνων, Χριστιανών και Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια.

Όταν το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου μπήκε θυελλωδώς στην πολιτική σκηνή, δίπλα στο εγερτήριο σύνθημα «Αλλαγή» υπήρχε μεταξύ άλλων και τούτο: Η Ελλάδα ανήκει στους Ελληνες.

Τότε, ορισμένοι ανοηταίνοντες επιχείρησαν να το συνδέσουν με το Ελλάς, Ελλήνων κλπ της χούντας για να πλήξουν το ελαύνον ΠΑΣΟΚ. Δεν είχαν καταλάβει τίποτε από την ουσία του συνθήματος που παρέπεμπε στον διακαή λαϊκό πόθο για απεξάρτηση από ξένα δυναστικά κέντρα. Το χλεύασαν επειδή είχε πει κάτι παρόμοιο (αλλά διαφορετικά νοηματοδοτημένο) η χούντα.

Το άλλο σύνθημα των μαύρων καραβανάδων αποτέλεσε-και αποτελεί μέχρι σήμερα- πεδίο συγκρούσεων, παρεξηγήσεων, καπηλείας και αντιφατικής πρόσληψης από διανοούμενους και την Αριστερά.

Η τυποποιημένη απόδοση των εννοιών της πατρίδας της θρησκείας και της οικογένειας από τη χούντα συνδέθηκε άρρηκτα με την δικτατορία που σκλάβωσε τη χώρα, με αποτέλεσμα να βαραθρώνονται οι έννοιες αυτές στις χαράδρες του αναχρονιστικού, απωθητικού και σκοτεινού σύμπαντος της φασιστικής Ακροδεξιάς.

Το θέμα επανήλθε προσφάτως στην επικαιρότητα με Κασσελάκιο τρόπο. Δηλαδή, λαϊκίστικα, ψηφοθηρικά και εν τινι τρόπω ιλαρά, με κολυμπήθρες, σταυρούς και αστρολογικού τύπου προβλέψεις για το άτομό του.

Επι της ουσίας ο Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ το μέν ενσωμάτωσε πλήρως στον αξιακό χάρτη του προσωποπαγούς κόμματός του τις έννοιες Πατρίδα, Θρησκεία, Οικογένεια, το δε- επιχειρώντας ατέχνως να μην ταυτιστεί με το τρίπτυχο της χούντας- το…κατήγγειλε!

Τραγέλαφος από έναν λαϊκιστή που αναπαύεται σε ένα ιδεολογικό πάτσγουορκ και ο οποίος δεν ορρωδεί προ ουδενός; Ασφαλώς. Όμως αυτή η ιδιωφελής παρέμβαση του Κασσελάκη έδωσε την ευκαιρία στην συντηρητική πλευρά να μιλάει για μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ και σε τμήματα της εν γένει Αριστεράς να υπενθυμίσουν ότι παραμένουν καθηλωμένα σε φθαρμένα στερεότυπα και σε σκονισμένες ιδεολογικές φόρμες που αδικούν την Αριστερά.

Περί πατριωτισμού, λοιπόν, ο λόγος και περί άλλων δαιμονίων όπως η θρησκεία και η οικογένεια.

Πατριωτισμός

Ένας προοδευτικός αρθρογράφος θυμήθηκε προσφάτως τον αφορισμό του Βρετανού φιλοσόφου και δοκιμιογράφου, Σάμιουελ Τζόνσον, ότι ο πατριωτισμός είναι το καταφύγιο των απατεώνων.

Παλιότερα, μία κυρία του εκσυγχρονισμού και της προόδου, πανεπιστημιακός το επάγγελμα, είχε πεί ότι ο πατριωτισμός αποτέλεσε θεμελιακό σύνθημα του ναζισμού!

Προφανώς, με τα νάματα του ναζισμού γαλουχήθηκαν οι άνθρωποι που έδωσαν της ζωή τους για την πατρίδα, στην Αντίσταση εναντίον των ναζί, αλλά και εκείνος ο Αργεντίνος επαναστάτης, ο Τσέ Γκεβάρα, που έκλεισε την ομιλία του στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, τον Δεκέμβριο του 1964, φωνάζοντας Patria o Muerte( Πατρίδα ή θάνατος).

Απατεώνες του «ηθικοπλαστικού εθνικισμού» και πατριδοκάπηλοι υπήρχαν και υπάρχουν. Όπως και άνθρωποι που ταύτισαν αιματηρά και εγκληματικά τις αξίες του Σοσιαλισμού με τα γκουλάγκ.

Αυτό τι σημαίνει, όμως; Ότι οι παρεκβάσεις νομιμοποιούν τους καταδικαστικούς ισχυρισμούς για τις έννοιες της Πατρίδας, του Έθνους και του Σοσιαλισμού;

Το ερώτημα δεν απευθύνεται στην δογματική κυρία που συνέδεσε χωρίς να ντρέπεται τον πατριωτισμό με τους ναζί, αλλά στους εχέφρονες προοδευτικούς ανθρώπους που νοιάζονται και αγαπούν την πατρίδα τους, χωρίς να προσβάλλουν, να εχθρεύονται και να μισούν τις πατρίδες των άλλων.

Συμβαίνει κάτι παράδοξο εδώ: Όταν ανεύθυνοι παράγοντες του Συντηρητισμού και της Ακροδεξιάς εγκαλούν την Αριστερά για έλλειψη πατριωτισμού, η απάντηση από προοδευτικά κόμματα, γραφιάδες και διανοητές είναι άμεση και ευθεία: Η Αριστερά είναι πατριωτική.

Όμως οι ίδιοι άνθρωποι ολισθαίνουν συχνά στους διαδρόμους της απαξίας υπενθυμίζοντας κατά καιρούς το τρίπτυχο της χούντας, που περιλαμβάνει την Πατρίδα, ως δηλωτικό ακροδεξιάς ιδεολογίας.

Επειδή το είπε η χούντα! Το λιγότερο που μπορεί να επισημάνει κανείς είναι ότι πρόκειται για αμήχανη στάση και αντιφατική συμπεριφορά.

Βέβαια, μια σοβαρή συζήτηση θα μπορούσε να εκταθεί σε ένα ενδιαφέρον πεδίο προβληματισμού. Δηλαδή, στο κατά πόσον ευσταθεί ο διαχωρισμός μεταξύ αστικού και ταξικού πατριωτισμού, αν υπάρχουν αποχρώσεις κλπ. Όμως δεν είναι του παρόντος.

Κι ας κλείσουμε το κεφάλαιο της Πατρίδος με μια θέση του Λένιν: «Το κεφάλαιο θέτει την διαφύλαξη της συμμαχίας των καπιταλιστικών χωρών εναντίον των εργαζομένων, πάνω από τα συμφέροντα της πατρίδας, του λαού και πάνω από ο,τιδήποτε άλλο».

Θρησκεία

Κοινότοπο πλήν αναγκαίο να υπομνησθεί: Ως έλλογο όν ο άνθρωπος ταλανίζεται από υπαρξιακές αγωνίες. Ποιος δημιούργησε το σύμπαν, τι υπάρχει στο επέκεινα κλπ.

Κάπως έτσι ανεφύη η εσωτερική ανάγκη να συνδέσει την παρουσία του στη γή με κάτι υπέρτερο, με μια ανώτερη δύναμη. Και κάπως έτσι η πίστη σε ένα ανώτερο ον συστηματοποιήθηκε βαθμηδόν σε θρησκεία.

Από τότε που υπάρχουν άνθρωποι, ποτέ δεν έπαυσαν να πιστεύουν «σε κάτι». Ούτε ποτέ κατέστη δυνατόν να ξεριζωθεί η πίστη και να ηττηθεί, παρά τις διάφορες απόπειρες, το θρησκευτικό συναίσθημα.

Τα θρησκευτικά δόγματα βαρύνονται με πλείστα όσα. Όπως και οι συγκροτημένες Εκκλησίες. Πόλεμοι-ιεροί!-, μίσος κατά αλλοδόξων, τιμωρητική χροιά στις διακηρύξεις τους, έμφυλοι διαχωρισμοί κ.α.

Ωστόσο, η πίστη, το θρησκευτικό συναίσθημα και η εξάρτηση «από το θείον», όπως κι αν αυτό μεταφράζεται στις διάφορες θρησκείες, παραμένουν εδραία και αναλλοίωτα. Εξάλλου και οι Αγνωστικιστές, σε μια εκδοχή του αθεϊσμού, σε κάτι υπέρτερο ομνύουν.

Ο Γερμανοεβραίος ιστορικός της Θρησκείας και της θρησκευτικής ιστορίας στο πανεπιστήμιο του Ερλάγκεν, ο H.J.Schoeps (1909-1980) σημειώνει:

«Θρησκεία με την γενική έννοια ονομάζεται η ζωντανή σχέση του ανθρώπου προς μια ανώτερη δύναμη, στην οποία πιστεύει και από την οποία αισθάνεται εξαρτημένος.

Η σχέση αυτή εκδηλώνεται με ιδιαίτερα συναισθήματα(φόβο, εμπιστοσύνη), με ιδέες(θρύλους, μύθους και διδασκαλίες) και με πράξεις( λατρεία, τελετουργία, εκπλήρωση θρησκευτικών εντολών και κανόνων)».

Ένας Γερμανός θεολόγος , ο Friedrich Schleiermacher( 1768-1834) χαρακτηρίζει την θρησκεία «εσωτερική μουσική του ανθρώπου». Ωστόσο, σημειώνει ότι «δεν υπάρχει κανένας χώρος για τις κατεστημένες Εκκλησίες» και εμφανίζεται ως «υποστηρικτής ενός ριζικού θρησκευτικού αναρχισμού»(Τα δύο παραθέματα προέρχονται από το βιβλίο «Εξέγερση και Μελαγχολία», από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις).

Τέλος, ο Ματάχμα Γκάντι, αυτή η μεγάλη μορφή του εθνικού αγώνα των Ινδών για ανεξαρτησία, είπε ότι «Η θρησκεία για τον άνθρωπο είναι σπουδαιότερη από τη ζωή»…

Αλλά τι ανάγκη έχουμε από όλες αυτές τις κατά τα άλλα ενδιαφέρουσες θέσεις και τις απόψεις, αφού όλοι αναγνωρίζουμε, ως και οι σφοδροί πολέμιοι της πίστης και των θρησκειών, ότι το θρησκευτικό συναίσθημα δεν θα εκλείψει ποτέ.

Οικογένεια

Οι επιθέσεις εναντίον της Οικογένειας, εντεινόμενες εσχάτως, έχουν σημείο αναφοράς όσα ζοφώδη αποκαλύπτονται ότι συμβαίνουν στους κόλπους της. Υπαρκτά και καταδικαστέα.

Ωστόσο, πρόκειται και εδώ για παρεκβάσεις. Διότι, κατά τα άλλα, ο αρχέγονος αυτός θεσμός παραμένει διαιωνίως ενεργός και στιβαρός. Γι’ αυτό και αποτελεί συστατικό στοιχείο σχεδόν όλων των κοινωνιών.

Δεν είναι τυχαίο ότι το εγερτήριο σάλπισμα μιας κοινότητας, της ομοφυλόφιλης, που έχει υποστεί τα πάνδεινα- όχι μονάχα στη χώρα μας- αναγορεύει σε ύψιστο δικαίωμα την Οικογένεια, με τα δικά της χαρακτηριστικά.

Ούτε επίσης μπορεί να αγνοηθεί το γεγονός ότι ειδικά στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου η Οικογένεια συνιστά καταφύγιο και βακτηρία σε δύσκολους καιρούς.

Επιμύθιον: Πατρίδα, Θρησκεία, Οικογένεια; Ναι! Ευθέως και ανεπιφύλακτα.