Άρθρο Ράλλη στο News 24/7: Τα δημόσια μητρώα ως μοχλός ανάπτυξης

Του Στέλιου Ράλλη*

Η Δημόσια Διοίκηση περνάει σταθερά στην ψηφιακή εποχή. Όλο και περισσότεροι φορείς του δημοσίου προσφέρουν ψηφιακές υπηρεσίες και νέα κανάλια επικοινωνίας με το δημόσιο γίνονται διαθέσιμα. Παγκοσμίως, η Δημόσια Διοίκηση είναι η μεγαλύτερη βιομηχανία παραγωγής και διάθεσης υπηρεσιών και η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση.

Για το λόγο αυτό, η παροχή ψηφιακών υπηρεσιών του δημοσίου αποτελεί κύριο πυλώνα της «Εθνικής Ψηφιακής Στρατηγικής 2016-2021» και συντελεί στην ψηφιακή ανάπτυξη της χώρας. Για να βελτιώσουμε, όμως, το επίπεδο των παρεχόμενων ψηφιακών υπηρεσιών είναι κατ’ αρχήν απαραίτητη η βελτίωση του τρόπου που διαχειριζόμαστε τη δημόσια πληροφορία.

Στη χώρα μας υπάρχουν σημαντικές «αποθήκες» δημοσίων δεδομένων, η αξιοποίηση των οποίων θα επέτρεπε αφενός τη βελτίωση της ποιότητας του αποφάσεων που λαμβάνονται από τη διοίκηση, αφετέρου την αναβάθμιση των δημόσιων υπηρεσιών προς τους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Έτσι λοιπόν, μία από τις βασικές προτεραιότητες της Εθνικής Ψηφιακής Στρατηγικής αποτελεί η βελτίωση των Δημόσιων Μητρώων και των Ανοικτών Δεδομένων, με στόχο την βελτίωση του σχεδιασμού και την διαχείριση τους με τρόπο που να διευκολύνει τη διασύνδεσή τους και την πρόσβαση στην πολύτιμη πληροφορία τους.

Σήμερα, όταν ένας πολίτης ζητά την παροχή μιας υπηρεσίας από έναν δημόσιο φορέα, η διοίκηση θα πρέπει να ελέγξει μια σειρά από πληροφορίες για να αποφασίσει αν ο πολίτης δικαιούται ή όχι, την ικανοποίηση του αιτήματός του για παράδειγμα τη χορήγηση ενός επιδόματος. Αυτές οι πληροφορίες, όπως η ηλικία του πολίτη, η οικογενειακή του κατάσταση ή η φορολογική του ενημερότητα, είναι συνήθως διαθέσιμες σε άλλους φορείς του δημοσίου. Πώς μια δημόσια υπηρεσία αποκτά πρόσβαση σε πληροφορία που βρίσκεται σε κάποιον άλλο φορέα; Ιστορικά εφαρμόζεται μια φθηνή κι απλή λύση: χρησιμοποιούνται οι πολίτες σαν «ταχυδρόμοι» που περιφέρονται από υπηρεσία σε υπηρεσία για να συγκεντρώσουν και μεταφέρουν έγγραφα που καταγράφουν τη ζητούμενη για την εκτέλεση μιας υπηρεσίας πληροφορία. Ενώ όμως διακινούμε έγγραφα, αυτό που τελικά χρειάζεται πραγματικά να γίνει είναι να μεταφερθεί μεταξύ των φορέων, όχι τα έντυπα αλλά η αξιόπιστη πληροφορία που περιέχουν αυτά. Όταν για παράδειγμα μας ζητούν να προσκομίσουμε το πιστοποιητικό γεννήσεως μας, στην πραγματικότητα η υπηρεσία χρειάζεται να πληροφορηθεί με πιστοποιημένο κι αξιόπιστο τρόπο τις πληροφορίες που καταγράφονται στο έγγραφο αυτό. Το ερώτημα δεν τίθεται καν. Είναι σίγουρο πως η μεταφορά πληροφορίας μπορεί να γίνει με διαφορετικό, απλούστερο και οικονομικότερο τρόπο.

Να σταματήσουμε να «πακετάρουμε» την πληροφορία –που υπάρχει έτσι κι αλλιώς σε ηλεκτρονική μορφή- σε χαρτί, να την σφραγίζουμε, να την υπογράφουμε και στη συνέχεια  να υποχρεώνουμε τους πολίτες-ταχυδρόμους να τη μεταφέρουν από φορέα σε φορέα. Αντί για αυτό, μπορούμε απλά να επιτρέψουμε στους φορείς του δημοσίου να ανταλλάσσουν τις πληροφορίες μεταξύ τους με ηλεκτρονικό τρόπο. Ο τεχνικός όρος «διαλειτουργικότητα» αφορά ακριβώς αυτήν την ικανότητα των υπηρεσιών να επικοινωνούν ηλεκτρονικά μεταξύ τους, να ανταλλάσσουν πληροφορίες, να εκτελούν σε συνεργασία ενέργειες και να προσφέρουν υπηρεσίες καταργώντας στην ουσία την ανάγκη ανταλλαγής εγγράφων και απαλλάσσοντας τους πολίτες από το ρόλο του ταχυδρόμου. Για να επιτευχθεί κάτι  τέτοιο  θα πρέπει να διδάξουμε  τα πληροφοριακά συστήματα του δημοσίου να «συνομιλούν» μεταξύ τους, να γίνουν δηλαδή «διαλειτουργικά».

Κάτι τέτοιο δεν είναι πάντα εύκολο. Σήμερα εκατοντάδες διαφορετικά πληροφοριακά συστήματα λειτουργούν κι υποστηρίζουν διαδικαστικά την εθνική διοίκηση. Τα συστήματα αυτά αναπτύχθηκαν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, από διαφορετικούς φορείς κι εταιρείες, με τεχνολογίες που συνεχώς αλλάζουν κι εξελίσσονται. Για να «συνομιλήσουν» μεταξύ τους, να μπορέσουν να ανταλλάσσουν πληροφορίες και να εκτελούν αυτόματα μαζί δημόσιες υπηρεσίες, θα πρέπει να μάθουν να «μιλάνε» την ίδια γλώσσα. Η  κοινή γλώσσα μπορεί να ορίζει για παράδειγμα ότι η ημερομηνία γέννησής που μεταφέρεται από ένα σύστημα σε ένα άλλο στη μορφή 01/02/03, σημαίνει 1 Φεβρουαρίου 2003 κι όχι 1 Φεβρουαρίου 1903.

Σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχουν πηγές πληροφορίας που είναι κομβικής σημασίας: τα βασικά μητρώα. Βασικά μητρώα είναι για παράδειγμα τα μητρώα πολιτών, επιχειρήσεων, υποδομών, δικτύων, οχημάτων, συμβάσεων και φορέων του δημοσίου. Αποτελούν τις σημαντικότερες «αποθήκες δεδομένων» για τη χώρα. Το κύριο χαρακτηριστικό των βασικών μητρώων είναι ότι περιέχουν πληροφορία αναγκαία για την εκτέλεση δεκάδων ή κι εκατοντάδων ίσως διαδικασιών και την αντίστοιχη παροχή δημοσίων υπηρεσιών. Είναι μοναδικά σε εθνικό επίπεδο, αποτελούν δηλαδή τα λεγόμενα «μοναδικά-σημεία-αλήθειας» (single-point-of-truth). Με διαλειτουργικά βασικά μητρώα καταργούμε άμεσα τους πολίτες-ταχυδρόμους. Η διοίκηση θα αναζητά και θα ανακτά ηλεκτρονικά αυτό που σήμερα επανειλημμένα ζητάει από τους πολίτες: τα προσωπικά κι οικογενειακά στοιχεία τους, στοιχεία επιχειρήσεων, διευθύνσεις, κ.λπ. Παράλληλα τα μητρώα αυτά καταγράφουν και συντηρούν πληροφορία εξαιρετικά χρήσιμη για λόγους άσκησης δημόσιας πολιτικής και διοικητικού προγραμματισμού π.χ. τον αριθμό και την κατανομή των υποδομών, των οχημάτων, των επιχειρήσεων αλλά και των πολιτών στη χώρα, την ιστορική μεταβολή τους, τις δημόσιες δαπάνες αλλά και τους προμηθευτές του δημοσίου, κ.λπ. Αποτελεί λοιπόν προαπαιτούμενο για το επόμενο βήμα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, να μπορούν τα βασικά μητρώα να διαθέτουν την πληροφορία που αποθηκεύουν σε όλο το δημόσιο τομέα, αλλά και ως ανοικτά ανωνυμοποιημένα δεδομένα στην αγορά και στην κοινωνία. Αυτό απαιτεί την ύπαρξη κι εφαρμογή ενός συνολικού πλαισίου διασύνδεσης και ανοικτότητας για τα βασικά μητρώα, δηλαδή κοινούς κανόνες που θα τηρούνται από όλα τα μητρώα και θα επιτρέπουν την εύκολη κι αξιόπιστη διασύνδεση μεταξύ τους και πρόσβαση σε αυτά.

Οι ανάγκες αυτές έχουν διαπιστωθεί και καταγραφεί από την Γενική Γραμματεία Ψηφιακής Πολιτικής η οποία έχει προχωρήσει στην υπογραφή προγραμματικής συμφωνίας με το Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος-με έδρα στη Θεσσαλονίκη- για την εκπόνηση μελέτης με αντικείμενο τον εκσυγχρονισμό των ψηφιακών υπηρεσιών του Ελληνικού Δημοσίου με βάση τα διεθνή και τα ευρωπαϊκά πρότυπα, ενώ η συνεργασία με το Διεθνές Πανεπιστήμιο θα επεκταθεί και στον σχεδιασμό του αναγκαίου πλαισίου διασύνδεσης και ανοικτότητας των βασικών μητρώων. Τα πρώτα αποτελέσματα της συνεργασίας αυτής αναμένονται μέσα στο 2018 και θα συνεισφέρουν στην εκπλήρωση των στόχων της Εθνικής Ψηφιακής Στρατηγικής για τη μετάβαση σε μια ψηφιακή εποχή στις δημόσιες υπηρεσίες που θα φέρνει το αύριο σήμερα για όλους.

*Ο Στέλιος Ράλλης είναι γενικός γραμματέας Ψηφιακής Πολιτικής