Γιατί δεν υπάρχει ηθική διαφορά μεταξύ φράχτη και μεταναστευτικής βίζας

* Το άρθρο του επίκουρου καθηγητή φιλοσοφίας στο Bowling Green State University, Hrishikesh Joshi δημοσιεύτηκε στο Aeon. Τo Αeon, είναι διαδικτυακό περιοδικό, που θέτει μεγάλα ερωτήματα, αναζητώντας φρέσκες απαντήσεις και μια νέα οπτική στην κοινωνική πραγματικότητα, την επιστήμη, τη φιλοσοφία και τον πολιτισμό. Το NEWS 24/7 αναδημοσιεύει κάθε εβδομάδα μια ιστορία για όσους λατρεύουν την πρωτότυπη σκέψη πάνω σε παλιά και νέα ζητήματα.

Μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε συνθήκες που είναι δύσκολο να κατανοήσουν οι άνθρωποι στις ανεπτυγμένες χώρες. Πολλοί από εκείνους που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας θα μετακόμιζαν ευχαρίστως στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ευρωπαϊκή Ένωση ή την Αυστραλία αν τους δινόταν η ευκαιρία. Υπό το πρίσμα αυτό, πώς πρέπει οι πλούσιες χώρες να σχεδιάσουν και να επιβάλουν τις μεταναστευτικές τους πολιτικές;

Τα στοιχεία για την παγκόσμια φτώχεια είναι συγκλονιστικά. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, περίπου 2,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν με λιγότερα από 3,10 δολάρια την ημέρα, προσαρμόζοντας την αγοραστική δύναμη. Αυτό σημαίνει ότι, στις χώρες τους, έχουν μόνο όσα θα τους αγόραζαν 3,10 δολάρια στις ΗΠΑ.

Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς να ζεις, ακόμη και στις λιγότερο ακριβές τοποθεσίες στις ΗΠΑ, με 3,10 δολάρια την ημέρα. Τι θα μπορούσες να φας; Φασόλια και ρύζι αγορασμένα χονδρική ίσως. Μπορεί να αγόραζες ρούχα μια φορά το χρόνο. Σίγουρα δεν θα μπορούσες να αντέξεις οικονομικά το ενοίκιο – θα έπρεπε να κάνεις κατάληψη κάπου. Συνέκρινε αυτό με το όριο της φτώχειας στις ΗΠΑ των 24.000 δολαρίων ετησίως για μια τετραμελή οικογένεια. Αυτό καταλήγει να είναι περισσότερα από 16 δολάρια ανά ημέρα ανά άτομο. Τα όρια της φτώχειας στην ΕΕ θέτουν επίσης ένα σχετικά υψηλό πήχη. Στη Γερμανία, το ποσό ανέρχεται σε περίπου 22.500 ευρώ ετησίως (25.000 δολάρια περίπου) για μια τετραμελή οικογένεια.

Η ζωή είναι πολύ, πολύ καλύτερη στις ΗΠΑ ή τη Γερμανία από ό,τι σε πολλά μέρη του κόσμου, ακόμα και για τους φτωχότερους κατοίκους αυτών των χωρών. Και δεν είναι μόνο θέμα εισοδήματος. Οι ανεπτυγμένες χώρες προσφέρουν μια πολύ καλύτερη ζωή όσον αφορά τη δωρεάν εκπαίδευση, τις υποδομές κτλ, σε σύγκριση με την Αιθιοπία ή το Μπαγκλαντές.

Τώρα φαντάσου ότι είσαι ένας από αυτά τα 2,1 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Ας υποθέσουμε ότι ζεις στην Αιθιοπία, με λιγότερα από 3,10 δολάρια την ημέρα. Θα ήθελες να μετακομίσεις στις ΗΠΑ ή στην ΕΕ εάν σου δινόταν η ευκαιρία; Φυσικά, θα ήταν παράλογο να μην το κάνεις. Θα πετύχαινες ένα πολύ καλύτερο βιοτικό επίπεδο, ακόμα κι αν εργαζόσουν σε μια δουλειά με ελάχιστο μισθό. Τα παιδιά σου θα αποκτούσαν πρόσβαση σε πολύ καλύτερο σχολείο και δεν θα έπρεπε να εργάζονται για να συντηρήσουν την οικογένεια. Δεν θα χρειαζόταν να ανησυχείς συνεχώς για το να έχετε αρκετό φαγητό για να φάτε.

Αλλά η μετανάστευση στον πλούσιο κόσμο δεν είναι τόσο απλή για σένα. Για παράδειγμα, για να μετακομίσεις μόνιμα στις ΗΠΑ με νόμιμα μέσα, πρέπει να λάβεις βίζα εργασίας ή βίζα μόνιμης διαμονής. Και, για αυτό, πρέπει να έχεις οικογένεια στις ΗΠΑ (αν και, ανάλογα με τη σχέση, αυτή η επιλογή μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από μια δεκαετία), ή να εργάζεσαι σε ένα επάγγελμα υψηλής εξειδίκευσης με προσφορά εργασίας ή απλώς να έχεις τύχη μέσω του συστήματος Diversity Visa Lottery. Υπάρχουν και άλλοι τρόποι, αλλά απαιτούν από τους αιτούντες να έχουν βρεθεί σε εξαιρετικά συγκεκριμένες συνθήκες. Για παράδειγμα, υπάρχει μόνιμη βίζα για μεταφραστές που εργάστηκαν για τον αμερικανικό στρατό κατά τη διάρκεια των πολέμων στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν.

Αρκεί να πούμε ότι καμία από αυτές τις επιλογές δεν είναι ευρέως διαθέσιμη σε άτομα που ζουν σε συνθήκες φτώχειας σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Ωστόσο, θα μπορούσες να προσπαθήσεις να μετακομίσεις στις ΗΠΑ χωρίς βίζα εργασίας ή μόνιμης διαμονής. Αυτό θα σήμαινε ότι θα έμενες παράνομα στις ΗΠΑ μόλις εισερχόσουν.

Αλλά αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο να το κάνεις αν είσαι από ένα μέρος όπως η Αιθιοπία. Για να επιβιβαστείς σε αεροπλάνο για τις ΗΠΑ, θα χρειαστείς τουλάχιστον τουριστική βίζα για τις ΗΠΑ. Και, για να λάβεις μια τέτοια βίζα, θα έπρεπε να αποδείξεις ότι δεν σκοπεύεις να εγκαταλείψεις την κατοικία σου στην Αιθιοπία. Πώς θα το αποδείκνυες αυτό; Θα έπρεπε να δείξεις ότι έχεις οικονομικούς και κοινωνικούς δεσμούς με τη χώρα αρκετά ισχυρούς ώστε να είναι παράλογο να εγκαταλείψεις τη διαμονή σου εκεί. Αλλά αν ζεις με λιγότερα από 3,10 δολάρια την ημέρα, είναι βέβαιο ότι θα δυσκολευτείς να το αποδείξεις. Για τους φτωχότερους ανθρώπους, είναι εξαιρετικά δύσκολο να λάβουν τουριστικές βίζες στις ΗΠΑ, ακόμα και αν παραμεριστούν τα υψηλά τέλη αίτησης. Τα κράτη της ΕΕ, η Αυστραλία και άλλες πλούσιες χώρες απαιτούν ομοίως τουριστικές βίζες για άτομα από τον αναπτυσσόμενο κόσμο.

Ο λόγος για τον οποίο πολλοί από τους φτωχούς του κόσμου δεν μεταναστεύουν σε μια ανεπτυγμένη χώρα, λοιπόν, είναι ότι εμποδίζονται από ένα σύστημα πολιτικής της βίζας και μέτρων ασφαλείας αεροδρομίων και λιμανιών. Αόρατα τείχη, θα λέγαμε.

Λίγοι άνθρωποι φαίνεται να το γνωρίζουν ή να ενοχλούνται από αυτό. Υπάρχουν, φυσικά, μελετητές και ακτιβιστές που πιστεύουν στα πλήρως ανοιχτά σύνορα. Ο φιλόσοφος Michael Huemer στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο στο Μπόλντερ υπήρξε ένας ισχυρός υποστηρικτής αυτής της άποψης. Οικονομολόγοι με φιλελεύθερο πνεύμα, όπως ο Μπράιαν Κάπλαν στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Μέισον στη Βιρτζίνια, υποστηρίζουν επίσης πολιτικές ανοιχτών συνόρων. Όμως τέτοιες φωνές είναι μειοψηφία.

Η έννοια της κατασκευής και διατήρησης φυσικών περιφράξεων στα σύνορα είναι διχαστική. Μια δημοσκόπηση του Pew έδειξε ότι η πλειοψηφία (62%) των Αμερικανών αντιτίθεται στην κατασκευή τείχους κατά μήκους των νότιων συνόρων. Και η κατασκευή συνοριακών περιφράξεων στην ΕΕ μετά την πρόσφατη μεταναστευτική κρίση πυροδότησε επίσης διαμάχη.

Αλλά εάν το σύστημα των πολιτικών για τις θεωρήσεις και την ασφάλεια των αεροδρομίων είναι δικαιολογημένο, γιατί δεν δικαιολογούνται οι φράχτες στα σύνορα; Η απλή γεωγραφική εγγύτητα δεν έχει σημασία από ηθική πλευρά. Το γεγονός ότι ένα άτομο που είναι πιθανό να μεταναστεύσει μέσω των νότιων συνόρων είναι γεωγραφικά πιο κοντά στις ΗΠΑ από ό,τι ένας Αιθίοπας δεν πρέπει να έχει σημασία ηθικά. Έτσι, εάν ο λόγος για τον οποίο δεν πρέπει να υπάρχει φράχτης στα νότια σύνορα είναι ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να επιτρέπουν στους φτωχούς ανθρώπους να έχουν μια ευκαιρία για μια καλύτερη ζωή, τότε δεν υπάρχει ηθικός λόγος για τον οποίο αυτή η ευκαιρία θα πρέπει να δοθεί μόνο στους φτωχούς που τυχαίνει να ζουν κοντά.

Είναι άδικο για τον Αιθίοπα ή τον Μπαγκλαντεσιανό ότι τα διάτρητα χερσαία σύνορα επιτρέπουν σε κατοίκους της Κεντρικής ή της Λατινικής Αμερικής χωρίς την απαιτούμενη τεκμηρίωση να εισέλθουν και να παραμείνουν στις ΗΠΑ. Ο Αιθίοπας ή ο Μπαγκλαντεσιανός, αντίθετα, αντιμετωπίζουν το πιο επιβλητικό και αυστηρό εμπόδιο των αεροπορικών ταξιδιών και της ασφάλειας των αεροδρομίων.

Ο εξαναγκασμός απαιτεί δικαιολογία. Οι πολιτικές ασφάλειας αεροδρομίων και θεωρήσεων αναγκάζουν αποτελεσματικά τον Αιθίοπα να μείνει μακριά από τα εδάφη του πλούσιου κόσμου. Αλλά εάν άλλα άτομα που δεν διαθέτουν τα έγγραφα που απαιτούνται από το νόμο μπορούν να εισέλθουν σε αυτές τις χώρες μέσω χαλαρής ασφάλειας στα χερσαία σύνορα, η αιτιολόγηση γίνεται αδύναμη. Ο Αιθίοπας μπορεί να ρωτήσει: “Γιατί σταματάς εμένα αν δεν σταματάς εκείνους;”. Δεν υπάρχει ηθικά δικαιολογημένη απάντηση.

Εάν, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι Αμερικανοί, ο φράχτης στα σύνορα δεν δικαιολογείται, τότε δεν είναι ούτε το τρέχον σύστημα της πολιτικής των θεωρήσεων που εμποδίζει πολλούς από τους φτωχότερους ανθρώπους του κόσμου να μετακινηθούν σε πλουσιότερες χώρες.

Όσον αφορά τη συνοριακή πολιτική, το status quo είναι ηθικά ασυνάρτητο. Είτε οι πλούσιες χώρες του κόσμου θα πρέπει να ασπαστούν πλήρως τα ανοιχτά σύνορα (ίσως με εξαιρέσεις για ορισμένα είδη εγκληματιών), είτε θα πρέπει να επιβάλουν χερσαία σύνορα όπως ακριβώς στις εναέριες και θαλάσσιες διαδρομές.