Σήμερα η δεύτερη πιο γρήγορη περιστροφή της Γης για το 2025

Σήμερα, Τρίτη (22/07) η Γη θα ολοκληρώσει την περιστροφή της σε ελαφρώς λιγότερο χρόνο από το συνηθισμένο, με τη διαφορά να είναι μόλις στα 1,34 χιλιοστά του δευτερολέπτου από τις καθιερωμένες 24 ώρες.

Η μείωση του χρόνου περιστροφής δεν θα είναι φυσικά αντιληπτή από τον άνθρωπο, η γρήγορη ωστόσο περιστροφή έρχεται να προστεθεί σε μια “περίεργη συμπεριφορά” της Γης που εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια. Ερευνητές επισημαίνουν, πως αν συνεχιστεί η αλλαγή του ρυθμού περιστροφής, υπάρχει πιθανότητα κατά το 2029 να χρειαστεί να αφαιρεθεί ένα δευτερόλεπτο – το λεγόμενο “αρνητικό εμβόλιμο δευτερόλεπτο” – από τα ατομικά μας ρολόγια, γεγονός που δεν έχει ξανά συμβεί καθώς τα προηγούμενα χρόνια χρειαζόταν η πρόσθεση και όχι η αφαίρεση του.

Τι είναι το εμβόλιμο δευτερόλεπτο

Σύμφωνα με το NIST (National Institute of Standards and Technology) το “εμβόλιμο δευτερόλεπτο” (leap second) είναι ένα δευτερόλεπτο που προστίθεται στον Παγκόσμιο Συντονισμένο Χρόνο (UTC), προκειμένου να διατηρείται συγχρονισμένος με τον αστρονομικό χρόνο. Αν δεν προσθέταμε που και που αυτό το “εμβόλιμο” δευτερόλεπτο, τα ρολόγια μας θα έπεφταν εκτός συγχρονισμού με τον αληθινό ρυθμό περιστροφής της Γης. Αυτό δεν φαίνεται στην καθημερινότητά μας, αλλά είναι σημαντικό για δίκτυα υπολογιστών, δορυφόρους και αστρονομικές παρατηρήσεις.

Η περιστροφή της Γης

Μία ημέρα στη Γη αντιστοιχεί στον χρόνο που χρειάζεται ο πλανήτης μας για να ολοκληρώσει μία πλήρη περιστροφή γύρω από τον άξονά του — δηλαδή περίπου 86.400 δευτερόλεπτα ή 24 ώρες. Η διάρκεια αυτής της περιστροφής, όμως, δεν είναι απόλυτα σταθερή, καθώς επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως η θέση του Ήλιου και της Σελήνης, οι διακυμάνσεις στο μαγνητικό πεδίο της Γης, αλλά και το πώς είναι κατανεμημένη η μάζα στην επιφάνειά της.

Από την αρχή της ιστορίας της, η Γη περιστρέφεται όλο και πιο αργά, γεγονός που σταδιακά αυξάνει τη διάρκεια της ημέρας. Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, πριν από 1 έως 2 δισεκατομμύρια χρόνια, μια γήινη ημέρα διαρκούσε μόνο 19 ώρες. Αυτό οφειλόταν στο ότι η Σελήνη βρισκόταν πολύ πιο κοντά στη Γη απ’ ό,τι σήμερα, με αποτέλεσμα η βαρυτική της έλξη να επηρεάζει πιο έντονα τον πλανήτη και να επιταχύνει την περιστροφή του. Καθώς όμως η Σελήνη απομακρύνεται σταδιακά, η επίδρασή της μειώνεται και οι ημέρες στη Γη γίνονται όλο και πιο μεγάλες.

Τα ρεκόρ του 2025 δεν αποτελούν τις πρώτες καταγραφές συντομότερης περιστροφής της Γης. Σύμφωνα με το LiveScience, τα τελευταία χρόνια, οι επιστήμονες παρατηρούν αλλαγές στην περιστροφή της Γης. Το 2020, διαπιστώθηκε ότι η Γη περιστρέφεται ταχύτερα απ’ ό,τι οποιαδήποτε άλλη χρονική περίοδο από τότε που ξεκίνησαν οι σχετικές μετρήσεις τη δεκαετία του 1970. Η πιο σύντομη καταγεγραμμένη ημέρα σημειώθηκε στις 5 Ιουλίου 2024, με διάρκεια 1,66 χιλιοστά του δευτερολέπτου λιγότερη από 24 ώρες, με αποτέλεσμα η Γη να σπάει τα δικά της ρεκόρ ταχύτητας κάθε χρόνο. 

Τα αίτια του φαινομένου

Όταν η Σελήνη πλησιάζει στους πόλους της Γης, η Γη περιστρέφεται πιο γρήγορα, και έτσι η ημέρα διαρκεί λίγο λιγότερο, με τις αλλαγές αυτές να θεωρούνται απόλυτα φυσιολογικές. Ωστόσο, νέες μελέτες δείχνουν πως παράγοντας στην περιστροφή του πλανήτη αποτελεί και ο ίδιος άνθρωπος. Ερευνητές της NASA υπολόγισαν ότι η μετακίνηση πάγων και υπόγειων υδάτων, σε σχέση με την κλιματική αλλαγή, αύξησε τη διάρκεια της ημέρας κατά 1,33 χιλιοστά του δευτερολέπτου ανά αιώνα, την περίοδο 2000–2018.

Το space.com , σημειώνει πως ένας ακόμη πιο πιθανός παράγοντας φαίνεται να είναι οι διεργασίες του εσωτερικού της Γης — η επιβράδυνση του υγρού πυρήνα της, ίσως κάνει τον μανδύα και τον φλοιό να περιστρέφονται ελαφρώς πιο γρήγορα.

Επιπλέον, μεμονωμένα γεγονότα παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο. Ένας ισχυρός σεισμός, μπορεί να επηρεάσει τη διάρκεια της ημέρας. Για παράδειγμα, ο σεισμός στην Ιαπωνία το 2011 μείωσε τη διάρκεια της ημέρας κατά 1,8 μικροδευτερόλεπτα (δηλαδή ένα πολύ μικρό κομμάτι του δευτερολέπτου). 

Όπως εξηγεί ο Richard Holme, γεωφυσικός του Πανεπιστημίου του Λίβερπουλ, ακόμη και οι εποχές επηρεάζουν την περιστροφή. “Στο βόρειο ημισφαίριο υπάρχει περισσότερη ξηρά απ’ ό,τι στο νότιο”, λέει ο Holme. “Το καλοκαίρι στο βόρειο ημισφαίριο, τα δέντρα βγάζουν φύλλα — κάτι που σημαίνει πως η μάζα μετακινείται από το έδαφος ψηλότερα, πιο μακριά από τον άξονα περιστροφής της Γης”, προσθέτει.

Ο ρυθμός περιστροφής κάθε σώματος που κινείται επηρεάζεται από την κατανομή της μάζας του. Όπως ένας πατινέρ περιστρέφεται πιο γρήγορα όταν έχει τα χέρια σφιχτά στο στήθος του και επιβραδύνει όταν τα απλώνει, έτσι και η Γη επιβραδύνει όταν η μάζα της απομακρύνεται από τον πυρήνα της. Άρα, το καλοκαίρι, η ημέρα γίνεται λίγο μεγαλύτερη.

Για το 2025, οι επιστήμονες είχαν προβλέψει ότι οι 9 Ιουλίου, 22 Ιουλίου και 5 Αυγούστου θα μπορούσαν να είναι οι πιο σύντομες ημέρες του έτους. Ωστόσο, νέα δεδομένα δείχνουν πως η 10η Ιουλίου πήρε την πρωτοκαθεδρία ως η πιο σύντομη ημέρα μέχρι τώρα μέσα στο 2025, με διάρκεια 1,36 χιλιοστά του δευτερολέπτου μικρότερη από 24 ώρες. Σήμερα, 22 Ιουλίου 2025, αναμένεται η περιστροφή να ολοκληρωθεί 1,34 χιλιοστά του δευτερολέπτου νωρίτερα, καθιστώντας τη τη δεύτερη συντομότερη ημέρα. Αν οι προβλέψεις επιβεβαιωθούν, τότε η αμέσως επόμενη προβλεπόμενη ημερομηνία, η 5η Αυγούστου, θα είναι κατά περίπου 1,25 χιλιοστά μικρότερη από το κανονικό.

Φυσικά, τις συγκεκριμένες ημέρες τα ρολόγια μας θα συνεχίσουν να μετρούν 24 ώρες και διαφορά δεν είναι αισθητή στην καθημερινή μας ζωή.