ΟΙ AIR ΣΤΟ NEWS 24/7: “ENNIO MORRICONE & KRAFTWERK; ΝΑΙ, ΚΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΤΟ ΕΙΧΕ ΣΚΕΦΤΕΙ ΜΕΧΡΙ ΤΟΤΕ…”

Τέλη του περασμένου Μαρτίου στην κατάμεστη Salle Pleyel στο Παρίσι. Μετά από έναν χρόνο που το περιτριγυρίζω, επιτέλους συναντιέμαι με τους AIR. Το δίδυμο από τις Βερσαλλίες, Νικολά Γκοντέν και Ζαν Μπενουά Ντινκέλ, που έγραψε έναν, όπως αποδεικνύεται, από τους πλέον εμβληματικούς δίσκους για τη γενιά των σημερινών 40ρηδων (και όχι μόνο). Το Moon Safari κυκλοφόρησε το 1998, δεν έμοιαζε με τίποτα που είχαμε ακούσει ως τότε, υπήρξε σημείο αναφοράς για το downtempo/lounge κι έλιωσε από το παίξιμο σε διαφορετικές περιστάσεις (οι δυο πιο τυπικές: κλασικό άλμπουμ που άκουγαν οι ρέιβερς στο μεσοβδόμαδο comedown, κλασικότερο σάουντρακ σε πολλά ρομαντικά καλέσματα προτού φύγουν ρούχα κι αναστολές). 

25 χρόνια μετά την κυκλοφορία του, οι Γάλλοι το έβγαλαν ξανά στον δρόμο. H περιοδεία “AIRPLAYMOONSAFARI” τρέχει εδώ κι ενάμιση χρόνο, με όλο και περισσότερες πόλεις να προστίθενται στη λίστα. Κι αφού δεν ταίριαξαν ένας δυο άλλοι προορισμοί, τους βλέπω τελικά στην πόλη τους. Ντυμένοι όπως πάντα στα λευκά, βγαίνουν στην σκηνή μέσα σε ένα μακρόστενο «κουτί» που σε συνδυασμό με το εντυπωσιακό light show δημιουργεί ονειρική ατμόσφαιρα. Οι δύο AIR, συν ένας ντράμερ επί σκηνής, χωρίς εισαγωγές και προειδοποιήσεις, μπαίνουν καταιγιστικά και παίζουν το Moon Safari από την αρχή ως το τέλος (με εκτελέσεις ανατριχιαστικά κοντά στις στουντιακές), κάνουν ένα μικρό διάλειμμα κι επανέρχονται για το δεύτερο μέρος-best of από την υπόλοιπη δισκογραφία τους. Στο τέλος της βραδιάς, οι άνθρωποι που τους αγάπησαν λίγο πριν το μιλένιουμ επιστρέφουν πλήρως ικανοποιημένοι σπίτι, μερικοί μάλιστα έχουν φέρει και τα παιδιά τους (πιθανώς για να ακούσουν το σάουντρακ της σύλληψής τους), ενώ οι νεότεροι προσθέτουν μια σημαντική καταχώρηση στο συναυλιακό CV τους.

 

«Είναι τόσο μεγάλη η επιτυχία του τουρ που ακόμα και σε μας προκαλεί έκπληξη. Δεν περιμέναμε ότι θα κρατήσει τόσο όταν ξεκινούσαμε», ακούω στην οθόνη τον Νικολά Γκοντέν και με πείθει ότι το εννοεί και πέραν της σεμνότητάς του. Μιλάμε εν’ όψει της επιστροφής τους μετά από πολλά χρόνια στην Αθήνα, πρώτη φορά στο Ηρώδειο (29.6 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών κι Επιδαύρου). Τον ρωτάω αν σημαίνει κάτι ξεχωριστό γι’ αυτούς ο χώρος, αστειεύομαι ότι δεν είναι υποχρεωτικό «..μπορείς να πεις και όχι».

Ο ευγενικός, λακωνικός Νικολά χαμογελά. «Νομίζω ότι ο Παρθενώνας είναι μια από τις σημαντικότερες μαρτυρίες του ανθρώπινου πολιτισμού. Είναι τόπος καταγωγής για όλους μας. Ειδικά αν είσαι Ευρωπαίος, ξέρεις ότι όλα άρχισαν από εκεί, έτσι δεν είναι;». Συνεχίζει, επιστρέφοντας στο Ηρώδειο: «Γι’ αυτό και δε θα υπάρχει “κουτί” επί σκηνής στην Αθήνα. Το αρχαίο θέατρο είναι τόσο εντυπωσιακό που δεν υπάρχει κανένας λόγος να “προσβάλλουμε” την ιστορία του. Το “κουτί” είναι μια σύλληψη που κάπως ταιριάζει με την ιδέα ότι το Moon Safari είναι ένα ρετροφουτουριστικό άλμπουμ. Θέλαμε να εκφράσουμε την ιδέα για το μέλλον που είχαμε όταν ήμασταν παιδιά και, για παράδειγμα, εντυπωσιαστήκαμε βλέποντας το “2001: Οδύσσεια του Διαστήματος” του Στάνλεϊ Κιούμπρικ».

 

Βέβαια, όλα ξεκίνησαν εντελώς διαφορετικά, το background των δύο AIR διαφερει. Ο Ζαν Μπενουά Ντινκέλ σπούδασε μαθηματικά, ο ο Νικολά Γκοντέν αποφοίτησε από την Ανώτατη Σχολή Αρχιτεκτονικής των Βερσαλλιών. «Ναι, το σκέφτομαι καμιά φορά όπώς θα ήταν αν είχα ακολουθήσει την αρχιτεκτονική. Θα το απολάμβανα αν είχα γίνει διακοσμητής ή αν ασχολιόμουν με τα κινηματογραφικά σετ γιατί πάντα μου άρεσε να φαντασιώνομαι διαφορετικούς κόσμους. Να ανοίγω μια πόρτα και να βρίσκομαι κάπου αλλού. Και, ξέρεις, αυτό είναι που προσπαθώ να πετύχω και με τη μουσική. Να ξεκινά ένα τραγούδι και να μεταφέρεσαι κάπου αλλού. Γιατί, τελικά, το πάθος μου ήταν η μουσική και θα μου ήταν πολύ δύσκολο να μην το ακολουθήσω. Είναι αρκετά πράγματα στη ζωή που μετανιώνουμε, όχι όμως η μουσική για μένα».

Επιστρέφουμε στο Moon Safari. Τα εκατομμύρια λέξεις που έχουν γραφτεί αυτά τα 27 χρόνια για να το υμνήσουν είναι απίθανο να υπολογιστούν, οι πωλήσεις του εκτιμώνται σε περισσότερα 2 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως. «Μεγαλώσαμε ακούγοντας όλα αυτά τα κλασικά, μεγάλα άλμπουμ των 70s-80s και ήταν κρυφό όνειρό μας να κάνουμε κι εμείς ένα. Φυσικά, όταν συμβαίνει, δεν το καταλαβαίνεις. Είναι απλά ένα όμορφο δώρο του πεπρωμένου». Και η αλήθεια είναι ότι πλησιάζοντας τότε τα 30, οι δυο AIR είχαν δώσει στο άλμπουμ περίπου έναν χαρακτήρα τελευταίας ευκαιρίας για το μέλλον τους στη μουσική. Καλά πήγε αυτό, αλλά το νόμισμα είχε κι άλλη πλευρά –  το επισημαίνουν σχεδόν σε κάθε συνέντευξή τους κοιτάζοντας προς τα πίσω. 

«Το Moon Safari άλλαξε τις ζωές μας. Αλλά, ήταν επίσης και ο θάνατος της αθωότητάς μας. Κοίτα, οι δίσκος ήταν ένα όραμα της παιδικής μας ηλικίας, αυτό που όπως είπα και πριν ονειρευόμασταν από μικροί. Μπορεί να πει κάποιος ότι το Moon Safari προέκυψε από τον τρόπο που επεξεργαστήκαμε τις εμπειρίες της παιδικής μας ηλικίας. Ήταν ο ήχος με τον οποίο μας έμοιαζε ο κόσμος εκείνη την εποχή. 

Σκοτώσαμε όμως και την αθωότητά μας γιατί γίναμε μέσα σε μια νύχτα επαγγελματίες και μπήκαμε ξαφνικά σε έναν χώρο -τη μουσική βιομηχανία – που όλα είναι μπίζνες. Από αυτήν την άποψη, ήταν μάλλον ευτυχής συγκυρία για μας ότι ζούσαμε στο Παρίσι και όχι στο Λονδίνο ή το Λος Άντζελες. Γιατί, παρόλη την επιτυχία του δίσκου, μείναμε σχετικά μακριά από τα μεγάλα φώτα. Η show biz είναι ένας πολύ περίεργος χώρος και είμαι πολύ ευτυχισμένος που σχετικά την αποφύγαμε. Ίσως γι’ αυτό κάναμε και μερικά ακόμα καλά άλμπουμ, γιατί ήμασταν απομονωμένοι στη μικρή μας πόλη (σ.σ. προφανώς εννοεί το προάστιο των Βερσαλλιών».

Δεν είμαι σίγουρος ότι υπήρξε κάποια στιγμή που καταλάβαμε ότι είμαστε διάσημοι. Ίσως μια δεκαετία αργότερα που είχαμε ακόμα κάποια επιτυχία και όσο να ‘ναι η επιτυχία σε αλλάζει λίγο, έτσι δεν είναι; Στην αρχή όμως ήμασταν αρκετά αθώοι. Δεν μπορούσαμε καν να πιστέψουμε ότι γνωρίζαμε όλους αυτούς τους ανθρώπους στα στούντιο και στα φεστιβάλ, νιώθαμε τελείως παρείσακτοι, ξέρεις».

Βέβαια, στο Παρίσι των late 90s «γίνονταν πράγματα»: η έκρηξη των Daft Punk και των Phoenix, η σκηνή του “french touch” με ονόματα όπως οι Laurent Garnier, Alex Gopher, το εμβληματικό Super Discount του Étienne de Crécy, το “Flat Beat” του Mr. Oizo στη διαφήμιση της Levi’s, το 1999 των Cassius. «Ήμασταν μια οικογένεια με όλους αυτούς που αναφέρεις. Ακόμα είμαστε, αισθανόμαστε το ίδιο πράγμα ακόμα και σήμερα που θεωρούμαστε όλοι βετεράνοι. Το μυστικό εκείνης της γενιάς, ή “σκηνής” αν προτιμάς, ήταν ότι ήμασταν όλοι πολύ διαφορετικοί από ο,τιδήποτε άλλο υπήρχε τότε στη γαλλική μουσική. Ήμασταν απομονωμένοι ακόμα και στην ίδια μας τη χώρα. Στο εξωτερικό μας έβλεπαν σαν τη “γαλλική σκηνή” και στη Γαλλία σαν “αυτήν την παρέα από το Παρίσι που είναι όλοι φίλοι μεταξύ τους”. Κι έτσι αποφασίσαμε να κάνουμε το δικό μας σαν τεχνίτες, ήταν πολύ χειροποιητα όλα. Μικροί εξοπλισμοί σε μικρά δωμάτια, άλλωστε ανήκαμε και στην πρώτη γενιά που έφτιαξε μουσική και σε οικιακά στούντιο».

Όπως με κάθε άλμπουμ που γίνεται κλασικό, έτσι και με το Moon Safari οι ιστορίες πίσω από τα κομμάτια είναι δεκάδες. Το “Sexy Boy” που, παρότι αποτέλεσε την πόρτα για μεγαλύτερα ακροατήρια, παραλίγο να κοπεί και να μην συμπεριληφθεί στο tracklist. To “Kelly Watch the Stars”, φόρος τιμής στην Κέλι που υποδυόταν η Ζακλίν Σμιθ στην τηλεοπτική σειρά Οι Άγγελοι του Τσάρλι. Το “Ce matin là”, επίσης φορός τιμής σε ένα παλιό παιδικό που λεγόταν Barbapapa. Το πολύ κρύο που έμπαζαν τα παράθυρα στην ηχογράφηση του “La Femme d’Argent” κι ευθύνεται για μια δυο χαμένες νότες. To “All I Need” με τα καθηλωτικά φωνητικά της Beth Hirsch που αρχικά λεγόταν “I’ve Been Wondering” και είχε στίχους και στα γαλλικά. Ο Νικολά χαμογελά όταν του τις θυμίζω και προσθέτει άλλη μια: «Στο piano break του “New Star In The Sky” ακούγονται μερικά παιδιά να παίζουν. Κι αυτό γιατί ακριβώς μπροστά από το στούντιο που ηχογραφούσαμε στη Μονμάρτη υπήρχε ένα μικρό πάρκο. Άνοιξα λοιπόν κι εγώ το παράθυρο, έβγαλα το μικρόφωνο και τα πιάσαμε να κάνουν λίγη φασαρία. Υποθέτω, λοιπόν, ότι υπάρχουν μερικά παιδιά από το 1997 που έπαιζαν σε αυτό το πάρκο κι ακούγονται σε έναν δίσκο (που ίσως αργότερα μπορεί και να απέκτησαν) αλλά δεν το ξέρουν. Και γι’ αυτό δε μας έχουν ζητήσει ποτέ δικαιώματα (γέλια)».

To Moon Safari ίσως «φταίει» που μια γενιά ανακάλυψε τον Serge Gainsburg. Ή πού έμαθε για τους θησαυρούς που κρύβονται στα porn σάουντρακ των 70s. Ή που «απενοχοποίησε» το progressive rock, επίσης των 70s. Ήταν κάτι από όλα αυτά άραγε συνειδητή επιρροή όταν έγραφαν τον δίσκο ή είναι εκ των υστέρων συμπεράσματα τρίτων; «Τι να σου πω; Εμείς κάναμε αυτό που αισθανόμασταν. Δε φοβηθήκαμε να αναμείξουμε πράγματα φαινομενικά αταίριαστα, ας πούμε τον Ennio Morricone με τους Kraftwerk. Αυτό ήταν τότε το “μυστικό” μας, που δεν είναι πια και τόσο μυστικό τώρα. Ότι χρησιμοποιήσαμε πράγματα που ήδη υπήρχαν, αλλά το κάναμε με έναν τρόπο που δεν είχε ξαναγίνει. Αυτό που προέκυψε, ναι, ήταν πολύ φρέσκο. Αλλά από εκεί κι έπειτα το Moon Safari απέκτησε τη δική του ζωή στα ηχεία των ακροατών, άρα απέκτησε και πολλές διαφορετικές ερμηνείες». 

Μια από αυτές κυκλοφόρησε μόλις πρόσφατα. Ο βρετανός παραγωγός Vegyn ρεμίξαρε ολόκληρο το άλμπουμ (διαβάστε το σχετικό Κιουρέιτορ), έχοντας τις ευλογίες τους. «Μας άρεσε πολύ η δουλειά του. Θέλαμε να είναι κάτι ενιαίο και συμπαγές, που να έχει ροή κι όχι μια συλλογή από δέκα διαφορετικά remixes από δέκα διαφορετικούς καλλιτέχνες. Ίσως γιατί την εποχή που γράφαμε το Moon Safari μας άρεσε πολύ το remix άλμπουμ που είχε κάνει ο Mad Professor με το Protection των Massive Attack». Οι διαφορετικές εκτελέσεις, ειδικά στα live, ήταν κάτι που ταλαιπώρησε τους AIR (και ειδικά τον Νικολά) τα πρώτα χρόνια μετά τον δίσκο. Ήταν κάτι που δε λειτουργούσε απαραίτητα – όσοι ήσασταν στον Λυκαβηττό το 2002, στην παρθενική αθηναϊκή τους εμφάνιση, ίσως τους θυμάστε με αμηχανία. Τα χρόνια που πέρασαν, τα διόρθωσαν όλα. «Ναι, τώρα πια έχω συμφιλιωθεί με τις αυθεντικές ενορχηστρώσεις», λέει ο Νικολά Γκοντέν. «Όταν περιοδεύαμε τότε για να προωθήσουμε τον δίσκο, το μυαλό μου ήταν ήδη στον επόμενο και αυτό είναι ένα κλασικό πρόβλημα με τους καλλιτέχνες όταν έχουν πολλά στο κεφάλι τους. Ήθελα, λοιπόν, στο live του Moon Safari να τ’ αλλάξω σχεδόν όλα. Είχα δίκιο; Είχα άδικο; Δεν ξέρω, αυτό που μπορώ να σου πώ είναι 25 και βάλε χρόνια μετά παίζουμε για πρώτη φορά τα κομμάτια ακριβώς όπως είναι στο άλμπουμ». 

 

Μετά το Moon Safari, οι AIR κυκλοφόρησαν άλλα πέντε άλμπουμ και δύο σάουντρακ (ένα εκ των οποίων, το πολύ δημοφιλές για την ταινία Αυτόχειρες Παρθένοι της Σοφία Κόπολα), με τελευταίο release πίσω στο 2014. Ο Νικολά είναι εντυπωσιακά ειλικρινής εδώ: «Όταν είσαι καλλιτέχνης, ορισμένα πράγματα δεν μπορείς να τα αποφασίσεις εσύ ο ίδιος στη δημιουργική διαδικασία. Δεν είναι στο χέρι σου. Μερικές φορές μπλοκάρεις κι όσο και να δουλέψεις, δεν μπορείς να ξεπεράσεις αυτό το κόλλημα. Το writer’s block είναι φριχτό, είναι τρομακτικό και πολύ δύσκολο να το αντιμετωπίσεις. 

Γιατί όταν κάνεις τέχνη, το βασικό είναι να βλέπεις την ιδέα που έχεις στο μυαλό σου να ζωντανεύει. Αλλά καμιά φορά ακούς τη δουλειά σου και συνειδητοποιείς ότι δεν έχει καθόλου ζωή μέσα της. Είναι απλά νεκρή. Κι αυτό είναι κάτι παραπάνω από τη συνθήκη του writer’s block. Είναι ότι μπορεί να έχεις βρει μια καλή μελωδία, να έχεις γράψει μια ωραία συγχορδία, ακόμα κι ένα ωραίο τραγουδι, αλλά να μην υπάρχει ζωντάνια μέσα τους. Κι αν δεν υπάρχει ζωντάνια, δεν υπάρχει και νόημα. Σταδιακά μου συνέβη αυτό, έγινε όλο και πιο δύσκολο να βάζω ζωντάνια στις ιδέες μου. Δεν μπορώ να ξέρω, λοιπόν, αν υπάρχει νέο υλικό στο μέλλον από τους AIR». 

Τελειώνοντας, η εύλογη ερώτηση της στιγμής. Οι AIR ποτέ δεν ήταν μια μπάντα που έκανε βαρυσήμαντες πολιτικές δηλώσεις, ούτε εξέδωσε ποτέ επί σκηνής μανιφέστο. Αλλά, πώς συνεχίζεις να κάνεις αυτό που κάνεις ενώ ο κόσμος γύρω σου μοιάζει έτοιμος να καταρρεύσει; «Η τέχνη υπάρχει για να ανακουφίζει. Έτσι το βλέπω κι εγώ όταν πάω σε μια συναυλία: είμαστε όλοι μαζί, στο ίδιο δωμάτιο, με την ίδια αγάπη για τη μουσική, έτσι δεν είναι; Κι αυτό είναι πολύ όμορφο και βοηθά πολύ το μυαλό μου. Από την άλλη, είναι τόσο στενάχωρο αυτό που συμβαίνει παντού στον κόσμο σήμερα. Επομένως, όταν ανεβαίνω στην σκηνή και βλέπω το κοινό από κάτω που έχει έρθει για να είμαστε μαζί εκείνο το βράδυ, κάνω ότι μπορώ για να υπηρετήσω αυτήν την συνθήκη. Γιατί, εκτός όλων των άλλων, ανανεώνει την πίστη μου στην ανθρωπότητα».