ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΓΛΙΤΩΝΟΥΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΠΑΤΕΣ ΟΙ ΕΞΥΠΝΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ

Έχω κάνει αρκετά θέματα για τις απάτες, ώστε να ξέρω καλύτερα από το να απαντώ σε κλήσεις που δέχομαι και βλέπω στην οθόνη το no id, αντί για τον αριθμό -ή το όνομα. Παρ’ όλα αυτά, ένα απόγευμα ενώ περιπλανιόμουν στα σοκάκια της Νέας Σμύρνης για την καθιερωμένη βόλτα με τον σκύλο μου, απάντησα.

Άκουσα μια φωνή να μου λέει ότι ο σκύλος μου ενοχλεί τη γειτονιά και ότι κάποιοι συνασπίζονται για μου κάνουν μήνυση. Η φωνή ακουγόταν σαν να ήταν βγαλμένη από μηχάνημα. Ήταν, αφού ό,τι και αν έλεγα συνέχιζε να λέει το ‘σενάριο’. Έτσι πολύ σύντομα διέκοψα την κλήση.

Εξεπλάγην ωστόσο, με το έγκυρο περιεχόμενο, αφού όντως για καιρό είχα ενοχλήσεις αφού όποιος σκύλος και αν γάβγιζε στη γειτονιά, ενοχοποιούνταν η Μυσιρλού -μολονότι δεν είχε πρόσβαση στο μπαλκόνι.

Mετά διάβασα στους New York Times ότι επρόκειτο για τελευταίας τεχνολογίας απάτη, κατά την οποία οι scammers μπορούν να ηχογραφήσουν μια φωνή και με χρήση λογισμικού, να δημιουργήσουν έκδοση deepfake, ώστε να μας μιμηθούν σε κλήση με χρηματοπιστωτικό ίδρυμα ή άλλο οργανισμό που έχει τα προσωπικά μας στοιχεία.

Η λύση που προτάθηκε σε αυτό το πρόβλημα είναι… να μην απαντάμε σε ύποπτες κλήσεις. Εγώ έχασα το παιχνίδι. Ελπίζω να σώσω εσένα.

Προφανώς και έχω δεχθεί emails και SMS με links από άγνωστες και γνωστές ‘πηγές’, όπως τελευταία έλαβα και ένα email από τα ΕΛΤΑ, για στοιχεία που έλειπαν και έπρεπε να βάλω. Είχε γίνει τόσο καλή δουλειά που αν δεν ήμουν γενικά υποψιασμένη, μετά το τηλεφώνημα με τη φωνή ΑΙ και αν δεν μου ζητούσε να συμπληρώσω το ΑΦΜ (δεν το δίνω καν τηλεφωνικά), μπορεί και να την πατούσα.

Δεν θεωρώ τον εαυτό μου διάνοια. Δυστυχώς δεν είμαι και μακάρια η πτωχή το πνεύματι. Το δεδομένο είναι πως μικρή σημασία έχει η ευφυΐα μας, έτσι όπως έχουν εξελίξει το παιχνίδι τους οι απατεώνες.

Θα σου δώσω ένα ακόμα παράδειγμα αυτής της ‘τεχνολογικής εξέλιξης’, πριν περάσω στα τρομακτικά νούμερα.

Η εξέλιξη του «κέρδισες ένα τρελό ποσό»

Οι απάτες που τάζουν περιουσίες, κληρώσεις και τρελά δώρα ή ποσά υπάρχουν χρόνια. Η εξέλιξη αυτού του ‘εργαλείου’ είναι η εξής: αντί να προσπαθούν οι απατεώνες να μας κάνουν να πληρώσουμε φόρους ή άλλα τέλη νωρίτερα, ώστε να κερδίσουμε τα τρελά έπαθλα, ζητούν προσωπικά στοιχεία για να μας επικυρώσουν -ώστε να μας δώσουν τους θησαυρούς. Μην αρχίσεις να αραδιάζεις νούμερα, γιατί πρόκειται για απόπειρα κλοπής ταυτότητας.

Επίσης, αντί να αδειάσουν το λογαριασμό σου, θα πάρουν ένα μικρό ποσό για να δουν αν έχεις παρατηρήσει τη δόλια δραστηριότητα. Εάν δεν καταλάβεις κάτι, αποκτούν πιστωτικές κάρτες και ό,τι άλλο μπορεί να σε καταστρέψει οικονομικά.

Η εξέλιξη του «ο εγγονός σας είναι στο Τμήμα»

Κάτι άλλο που υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια, είναι οι τηλεφωνικές κλήσεις σε σταθερά τηλέφωνα ηλικιωμένων, από ανθρώπους που ενημερώνουν για ένα ατύχημα παιδιού ή εγγονιού -μια σύλληψη ή κάτι άλλο που χρειάζεται άμεσα χρήματα- και ξέρουν κάθε μικρή λεπτομέρεια για τον άνθρωπο στον οποίον αναφέρονται.

Πλέον λειτουργούν τηλεφωνικά κέντρα, με ανθρώπους που πληρώνονται ανάλογα με τον αριθμό των παππούδων και των γιαγιάδων που εξαπατούν. Δίνουν και αριθμούς υπόθεσης, μαζί με εντολή για κλήση σε δικηγόρο, ώστε να διαπιστώσουν αν συμμορφώνονται με τις οδηγίες οι ηλικιωμένοι και να κερδίσουν την εμπιστοσύνη τους. Μετά ακολουθεί η οδηγία για αποστολή χρημάτων, μέσω κούριερ που προφανώς είναι στο ‘κόλπο’.

Για να αποφευχθούν οι συγκινήσεις, η σύσταση προς τους παππούδες είναι να επικοινωνούν με τον άνθρωπο τους που κάποιος τους λέει πως έμπλεξε.

Το «μου έκλεψαν το πορτοφόλι» στους Ολυμπιακούς Αγώνες

Στο AAPP (μη κερδοσκοπικό οργανισμό που δίνει τη δύναμη στους ανθρώπους να ζουν όπως θέλουν, όπως μεγαλώνουν) επισημαίνεται πως οι επιτήδειοι εκμεταλλεύονται πάντα τα μεγάλα γεγονότα που προβάλλονται στις ειδήσεις. Εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι, υπάρχει η υποψία πως θα γίνουν σχετικά ‘χτυπήματα’. Ένας τύπος μπορεί να είναι το «μου έκλεψαν το πορτοφόλι, χρειάζομαι μετρητά» ως μήνυμα στις επαφές ενός ανθρώπου του οποίου το email έχει ‘χακαριστεί’.

Εάν σχεδιάζεις να πας, μην δώσεις τραπεζικής φύσεως στοιχεία για να αγοράσεις online εισιτήρια. Αν στα ζητούν κάπου, σημαίνει πως δεν έχεις μπει σε επίσημο φορέα. Για αρχή τσέκαρε από το αν η ιστοσελίδα ‘τελειώνει’ σε .com ή .org (ζητούμενο είναι το .org) ή αν είναι όλα τα γράμματα και οι αριθμοί σωστά (αλλάζουν έναν αριθμό ή ένα γράμμα).

ΝΕΟ ΡΕΚΟΡ ΑΠΩΛΕΙΩΝ ΑΠΟ ΑΠΑΤΕΣ ΣΤΙΣ ΗΠΑ

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Federal Trade Commission (της υπηρεσίας που προστατεύει τα δικαιώματα των καταναλωτών στις ΗΠΑ) στην άλλη ακτή του Ατλαντικού σημειώθηκε ρεκόρ απωλειών μέσω απατών το 2023.

Οι καταναλωτές έχασαν συνολικά περισσότερα από 10.000.000.000 δολάρια (+14% από το 2022). Ένα μεγάλο ποσοστό οφειλόταν σε επενδυτικές απάτες (+4.6 δισεκατομμύρια).

Έκανε θραύση και το sextortion, Είναι ο εκβιασμός με κάποιον να απειλείί να δημοσιοποιήσει ευαίσθητες φωτογραφίες, βίντεο ή πληροφορίες που αφορούν σεξουαλικές πράξεις, εάν δεν ικανοποιηθούν τα αιτήματά του.

Οι τρόποι εξαπάτησης των καταναλωτών

• Κλικ σε έναν σύνδεσμο email που συνειδητοποίησα ότι ήταν απάτη (15%).
• Κλικ σε έναν σύνδεσμο SMS που κατάλαβα ότι ήταν απάτη (12%).
• Κλικ σε ένα άρθρο ψευδών ειδήσεων που ήταν απάτη (10%).
• Κλικ σε έναν σύνδεσμο απάτης που δημοσιεύτηκε στα social media (10%).
• Κλικ σε έναν σύνδεσμο δόλιας ειδοποίησης πακέτου (9%).
• Σύνδεση με κάποιον στα social media και στοχοποίηση με απάτη/απόπειρα λύτρων (8%).
• Άνοιγμα συνδέσμου ή μηνύματος που ήταν απάτη κόστους ζωής (7%).
• Ανακάλυψη εφαρμογής στο τηλέφωνο που δεν κατέβασαμε (6%).
• Ανακάλυψη εφαρμογής στο τηλέφωνό μου παρακολουθούσε την τοποθεσία μας ή άλλες προσωπικές πληροφορίες εν αγνοία μας (6%).
• Πληρωμή αμοιβής σε ένα πρακτορείο προσλήψεων, χωρίς να λάβουμε τις υπηρεσίες ή/και ευκαιρίες εργασίας που μας υποσχέθηκαν (4%).
• Προσπάθεια ολοκλήρωσης αίτησης για καθολική πίστωση / επίδομα ανεργίας / επιδόματα ανεργίας αλλά κάποιος το είχε κάνει ήδη στο όνομά μας (3%)
• Οποιοδήποτε από τα παραπάνω (40%).

ΠΟΣΟ ΕΧΟΥΝ ΣΤΟΙΧΙΣΕΙ ΟΙ ΑΠΑΤΕΣ ΣΤΟΥΣ ΕΥΡΩΠΑΙΟΥΣ

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα στοιχεία της έκθεσης του 2020 δείχνουν πως οι πιο συχνές απάτες ήταν οι εξής:

Από το 2018 έως το 2020 οι ενήλικες της ΕΕ έχασαν ποσό μεγαλύτερο των 24.000.000.000 ευρώ.

Το 79% υπέφερε συναισθηματικά, το 24% οικονομικά και το 6% σωματικά.

Μόνο το 21% εξ όσων έγιναν θύματα απάτης, προχώρησαν σε καταγγελία. Το 38% είπε τι έπαθε σε συγγενείς και φίλους. Το ποσοστό καταγγελιών για απάτες που είχαν οικονομικό κόστος από 50 ευρώ και πάνω ήταν 44%.

Η έκθεση πολιτών σε απάτες είναι γενικά υψηλότερη στις πιο «συνδεδεμένες» χώρες. Ενώ ο μέσος όρος ανθρώπων που εκτέθηκαν σε απάτη είναι το 56%, η Δανία έχει 69% (το 84% είχε κάνει online αγορά το χρόνο που προηγήθηκε) και η Ελλάδα το 42% (το 36% έκανε ηλεκτρονική αγορά).

Τα ‘κανάλια’ που χρησιμοποιούν οι απατεώνες

Οι απατεώνες είναι πιο ενεργοί στο διαδίκτυο, χρησιμοποιώντας email (43% των περιπτώσεων) και διαδικτυακές διαφημίσεις.

Εξακολουθούν να χρησιμοποιούν και τις τηλεφωνικές κλήσεις, είτε κινητής είτε σταθερής (28%). Συνηθέστερα, ακούν μια φωνή να τους λέει πως κάποιο πολύ δικό τους πρόσωπο τραυματίστηκε ή εξαπατήθηκε, αλλά μπορεί να σωθεί με κάποια χρήματα, αν σταλούν αμέσως.

Τα άτομα που είναι λιγότερο ενεργά στο διαδίκτυο είναι πιο πιθανό να στοχοποιηθούν σε απάτες μέσω τηλεφώνου. Σε αυτό το γκρουπ ανήκουν μεγαλύτερης ηλικίας άτομα ή «χαμηλότερου επιπέδου εκπαίδευσης».

Μεταξύ αυτών που ζητούν οι καταναλωτές της ΕΕ είναι έναν αποκλειστικό δωρεάν αριθμό τηλεφώνου που θα λειτουργεί από την κυβέρνηση (38%) και ένα αποκλειστικό site (29%) για την αναφορά απατών και απάτης.

ΤΟ ΗΛΙΚΙΑΚΟ ΓΚΡΟΥΠ ΠΟΥ ΤΗΝ «ΠΑΤΑΕΙ» ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ

Έκθεση που δημοσίευσε το Group-IB για την παγκόσμια κατάσταση σε επίπεδο απάτης, βάσει στοιχείων που έδωσαν 48 χώρες το 2022, έγιναν 293.000.000 σχετικές καταγγελίες.

1. Οι απώλειες έφτασαν στα 50.743.000.000 ευρώ. Το ποσό ήταν κατά 15.7% μεγαλύτερο εκείνου του 2021.
2. Το ηλεκτρονικό ψάρεμα (phishing) είναι η πιο κοινή μορφή εγκλήματος στον κυβερνοχώρο. Το 2021 περίπου 3,4 δισεκατομμύρια spam μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου αποστέλλονταν καθημερινά.
3. Αυξήθηκαν κατά 220% συγκριτικά με τους ετήσιους μέσους όρους, στο ξέσπασμα της πανδημίας.
4. Η Google μπλοκάρει περίπου 100 εκατομμύρια μηνύματα phishing κάθε ημέρα.
5. Το 2022 τα spam αντιστοιχούσαν στο 48.63% των συνολικών emails.
6. Πάνω από 1/5 προέρχονται από τη Ρωσία. Ένα 14.12% ήταν από τη Γερμανία. Ακολούθησαν οι ΗΠΑ (10.46%), Κίνα (8.73%) και Ολλανδία (4.75%).
7. Οι Millennials και οι Gen-Z (18-40 ετών) είναι πιο πιθανό να πέσουν θύματα επιθέσεων phishing. Το ποσοστό που τους αφορά είναι το 23%. Ακολουθεί η Generation X (41-55 ετών) με 19%.

Γιατί η ευφυΐα σου δεν σε σώζει από τις απάτες

Υπάρχει λόγος που μακροημερεύει η φράση «το έξυπνο πουλί, από τη μύτη πιάνεται». Είναι ο ίδιος που γίνονται θύματα επιτηδείων και οι πλέον έξυπνοι. Είτε νομίζουν πως είναι ευφυείς, είτε όντως είναι.

Συνηθέστερα, οι καταστάσεις που δημιουργούν οι απατεώνες περιλαμβάνουν συναισθηματικά διακυβεύματα υψηλής πίεσης και αυστηρές προθεσμίες. Ο σκοπός είναι ο ίδιος: να ενθαρρύνουν το ‘θύμα’ να αναλάβει δράση και να κάνει επιλογές που κανονικά δεν θα έκανε.

Ο ιδρυτής του Financial Psychology Center (βοηθά τους πελάτες να βελτιώσουν την οικονομική και ψυχική υγεία, αποκαλύπτοντας μοτίβα στη σχέση τους με τα χρήματα), Alex Melkumian εξήγησε στο περιοδικό TIME ότι «οι απατεώνες χρησιμοποιούν τακτικές που βασίζονται στον φόβο για να μας φέρουν στον πρωτόγονο εγκέφαλό μας, ο οποίος είναι πάντα σε εγρήγορση.

Το συναισθηματικό μέρος του εγκεφάλου κλέβει την ικανότητά μας να σκεφτόμαστε ορθολογικά την κατάσταση. Δεν διαφέρει από τον νταή στην αυλή του σχολείου. Υπάρχει αυτή η άμεση πίεση να παραδώσεις το μεσημεριανό σου γεύμα και νιώθεις ότι δεν έχεις διέξοδο».

Όλοι γινόμαστε ευάλωτοι, όταν είμαστε σε ψυχολογική συνθήκη που προέρχεται από την αγωνία μας για έναν δικό μας άνθρωπο ή την αναζήτηση της συναισθηματικής οικειότητας.

«Οι απατεώνες κάνουν ψυχολογικό πόλεμο, ώστε να μας κάνουν να νιώσουμε λιγότερο μόνοι ή λιγότερο ένοχοι ή λιγότερο φοβισμένοι. Αυτά τα βασικά ανθρώπινα συναισθήματα μας κάνουν να αντιδρούμε φυσιολογικά -όχι σκόπιμα».

Ως εκ τούτου, δεν χρειάζεται να αυτομαστιγωνόμαστε αν την πατήσουμε. Σημαίνει πως παραμένουμε άνθρωποι. Σημείωσε σε παρακαλώ τα εξής:

• Οι έξυπνοι άνθρωποι δεν έχουν ανοσία σε συναισθήματα όπως ο φόβος, η απληστία ή η ελπίδα. Οι απατεώνες τα εκμεταλλεύονται, δημιουργώντας μια αίσθηση επείγοντος, έλλειψης ή ευκαιρίας που θολώνει την κρίση.
• Ο εγκέφαλός μας έχει «συντομεύσεις» που ονομάζονται γνωστικές προκαταλήψεις, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε λανθασμένη λογική. Η μεροληψία επιβεβαίωσης, για παράδειγμα, μας κάνει να ευνοούμε τις πληροφορίες που επιβεβαιώνουν τις υπάρχουσες πεποιθήσεις μας, με αποτέλεσμα να χάνουμε κόκκινες σημαίες.
• Η ευφυΐα σε έναν τομέα δεν εγγυάται την εξειδίκευση σε όλους. Κάποιος άριστος στην επιστήμη μπορεί να μην έχει ιδέα για επενδυτικές απάτες, με αποτέλεσμα να είναι ευάλωτοι.
• Οι απατεώνες είναι συχνά ικανοί στο να χτίζουν σχέσεις και εμπιστοσύνη, κάνοντας τους στόχους τους να αισθάνονται άνετα και να ακούγονται. Αυτό καθιστά πιο δύσκολο να αμφισβητηθούν τα κίνητρα ή οι ισχυρισμοί τους.
• Το άγχος, η κούραση ή η απόσπαση της προσοχής μπορούν να βλάψουν την κρίση οποιουδήποτε, συμπεριλαμβανομένων των έξυπνων ανθρώπων. Σε αυτές τις καταστάσεις, είναι πιο πιθανό να παραβλέψουμε τις ασυνέπειες ή να πάρουμε βιαστικές αποφάσεις.
• Μερικές φορές, η ευφυΐα ενισχύει την υπερβολική αυτοπεποίθηση, με αποτέλεσμα τα άτομα να υποτιμούν τον κίνδυνο να εξαπατηθούν. Μπορεί να πιστεύουν ότι είναι «πολύ έξυπνοι» για να υποκύψουν σε απάτη.
• Οι απατεώνες χρησιμοποιούν συχνά εξελιγμένες τακτικές, μιμούμενοι επίσημα έγγραφα, ιστότοπους ή ακόμη και υποδυόμενοι αξιόπιστες προσωπικότητες. Αυτός ο καπλαμάς αξιοπιστίας μπορεί να εξαπατήσει.

ΠΩΣ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ALERT

Όσο και αν είναι το IQ σου, όση ενσυναίσθηση έχεις ή δεν έχεις, υπάρχουν κάποιοι γενικοί κανόνες που μπορούν να σε γλιτώσουν από τις κακοτοπιές.

Οι ειδικοί προτείνουν να μην πιστεύουμε ό,τι ακούμε, ειδικά υποσχέσεις που φαίνονται πολύ καλές για να είναι αληθινές στο όποιο επίπεδο (οικονομικό, ερωτικό κλπ). Πάντα πρέπει να κάνουμε την έρευνα μας και να επαληθεύουμε τις πληροφορίες.

Αν η απάτη περιλαμβάνει συνθήκη πανικού, κάνουμε ένα βήμα πίσω ώστε να μη θολώσει η κρίση μας. Μόνο έτσι θα καταφέρουμε να πάρουμε μια σωστή απόφαση.

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται, όταν κάποιος προσπαθεί να προκαλέσει φόβο, απληστία ή ενθουσιασμό.

Προφανώς οφείλουμε να μη δίνουμε τα προσωπικά μας στοιχεία οπουδήποτε, όπως και να μην ανοίγουμε ό,τι link βλέπουμε μπροστά μας -και δη αυτά που στέλνουν άγνωστοι.

Εάν δεν είμαστε σίγουροι για κάτι, δεν χάνουμε τίποτα να εμπιστευτούμε έναν φίλο ή όποιον άλλον κρίνουμε πως μπορεί να μας βοηθήσει.

Σε κάθε περίπτωση, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι απατεώνες διακρίνονται στη χειραγώγηση. Άρα δεν πιστεύουμε τίποτα και μηδενίζουμε το κοντέρ, όπως παίρνουμε όλα τα στοιχεία από την αρχή.