ΠΟΣΗ ΑΝΟΜΙΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΚΟΜΑ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΛΙΕΣ;

Πριν από δύο καλοκαίρια, στην μικρή Σάντα Μαρία της Πάρου ξεκίνησε ένα κίνημα πολιτών που σύντομα εξαπλώθηκε σε πολλά άλλα νησιά αλλά και παραθαλάσσιες περιοχές της χώρας, αλλάζοντας τον τρόπο που βλέπουμε τις παραλίες. Πρόκειται για το επονομαζόμενο «κίνημα της πετσέτας», μια ονομασία που όμως οι ομάδες που το ξεκίνησαν δεν την ενστερνίζονται.

Και αυτό γιατι η βασική διεκδίκηση δεν ήταν απλώς το να φύγουν οι ξαπλώστρες, αλλά ήταν κυρίως η απελευθέρωση των παραλιών από τις παρανομίες και την ασυδοσία των ιδιωτών και των επιχειρηματιών που έκαναν ό,τι ήθελαν: από το να απλώνουν ενοικιαζόμενες ομπρέλες και ξαπλώστρες χωρίς τις απαιτούμενες άδειες μέχρι το να τοποθετούν παράνομες κατασκευές και να καταστρέφουν το περιβάλλον.

Μετά τις μαζικές κινητοποιήσεις και την αγανάκτηση του κόσμου που ταρακούνησαν το καλοκαίρι του 2023, το Υπουργείο Οικονομικών αναγκάστηκε να αντιδράσει και ανταποκρίθηκε εισάγοντας ένα νέο νομοθετικό πλαίσιο που εστίασε στον τρόπο δημοπράτησης των παραλιών και τους ελέγχους των παραχωρήσεων που δίνονται προς ενοικίαση για ξαπλώστρες.

Θα φαντάζονταν κανείς ότι μετά τις τόσες εξαγγελίες και αλλαγές τα πράγματα δύο χρόνια μετά θα ήταν καλύτερα. Επικοινωνώντας όμως με μέλη των ομάδων – που εξακολουθούν να είναι ενεργοί στα νησιά τους- αυτό το οποίο καταλαβαίνουμε είναι ότι το νέο νομοθετικό πλαίσιο δεν έπαιξε τον τόσο καθοριστικό ρόλο που υπόσχονταν.

«Ήδη κατά τη δημόσια διαβούλευση είχαν επισημανθεί σοβαρές αδυναμίες από πλήθος φορέων, συλλόγων και πολιτών. Παρόλα αυτά, οι ενστάσεις αυτές αγνοήθηκαν πλήρως από το Υπουργείο Οικονομικών» μας λέες ο Δαμιανός Γαβαλάς από την Κίνηση Πολιτών Πάρου. «Το αποτέλεσμα; Το περασμένο καλοκαίρι, η κατάσταση σε πολλές περιοχές της χώρας επιδεινώθηκε αισθητά». 

ΤΑ ΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΩΝ ΑΥΞΗΘΗΚΑΝ

Με σύνθημα, «Από φέτος περισσότερη παραλία για όλους» το Υπουργείο Οικονομικών συστήνει στην ξεχωριστή ιστοσελίδα που δημιούργησαν το νέο νομικό πλαίσιο για τις παραλίες (Ν. 5092/2024) που ψηφίστηκε τον Μάρτιο του 2024. Το παράδοξο βέβαια είναι, ότι το νέο νομικό πλαίσιο – παρά τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάστηκε- αφήνει λιγότερο ελεύθερο χώρο στις παραλίες.

Αρκεί να προσέξουμε ότι στο παλαιό νόμο, επιτρέπονταν οι ξαπλώστρες να τοποθετούνται πιο μακριά από το σημείο που ξεκινάει η ακτογραμμή, από ότι σήμερα. Τότε η πρώτη ξαπλώστρα επιτρέπονταν στα πέντε μέτρα από εκεί που σκάει το κύμα, τώρα στα τέσσερα μέτρα. Επιπλέον, οι παραλίες δημοπρατούνταν μόνο όταν το μήκος τους ήταν μεγαλύτερο από πέντε μέτρα. Πλέον, μετά το 2024, μια παραλία μπορεί να δημοπρατηθεί όταν είναι μεγαλύτερη των τεσσάρων μέτρων.

Όσον αφορά το γενικότερο πλαίσιο εκμεταλλευσης δεν υπήρξαν αισθητές διαφορές. Όπως και στο παλαιό νομικό πλαίσιο, στις παραλίες πρέπει να μένει ελεύθερο (χωρίς δηλαδή παραχωρήσεις για ξαπλώστρες) το 50% του συνόλου της εκτασης. Ίδιο έμεινε και το ποσοστό που μπορεί να καλύψει με ξαπλώστρες ο επιχειρηματίας μέσα στην παραχωρούμενη έκταση (30% αν είναι σε προστατευόμενη περιοχή, 60% σε όλες τις άλλες). Η μόνη μικρή διαφορά που εντοπίζεται, είναι το γεγονός ότι από δύο μέτρα που θα έπρεπε να απέχουν μεταξύ τους όμορες παραχωρούμενες εκτάσεις πλέον πρέπει να απέχουν τρία μέτρα.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΕΝΟΙΚΙΑΖΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΞΑΠΛΩΣΤΡΕΣ

Όπως εξηγούν δε οι ομάδες με τις οποίες επικοινωνήσαμε στα νησιά, με το νέο νομικό πλαίσιο, δεν είναι πλέον ο Δήμος αυτός που αποφασίζει αν μια παραλία θα δημοπρατηθεί για εκμετάλλευση (δίνει μόνο γνωμοδότηση) , αλλά αντιθέτως το αποφασίζουν οι κατα τόπους Κτηματικές Υπηρεσίες.

Έτσι έχουμε το παράδοξο ότι ενώ το 2023 η μικρή Σάντα Μαρία της Πάρου, από όπου ξεκίνησαν οι κινητοποιήσεις, δεν είχε δημοπρατηθεί από τον Δήμο. Μάλιστα το δημοτικό συμβούλιο του 2023 είχε αποφασίσει ότι η Μικρή Σάντα Μαρία δεν θα δημοπρατηθεί για τα έτη 2023 – 2024 – 2025. Πλέον όμως δημοπραττείται κανονικά από την Κτηματική Υπηρεσία. «Η παραλία σήμερα είναι και πάλι κατειλημμένη -αυτή τη φορά «νόμιμα»- αφού, παρά τη σαφή αρνητική γνωμοδότηση του Δήμου Πάρου, το ΥΠΟΙΚ ενέκρινε την παραχώρησή της για εμπορική εκμετάλλευση» σημειώνει ο κ. Γαβαλάς.

«Εξαρχής δεν ήμασταν καθόλου χαρούμενοι με τον νόμο. Είναι θετικό, φυσικά, που γίνονται περισσότεροι έλεγχοι για παρανομίες αλλά εμείς δεν είμαστε ευχαριστημένοι, γιατι δεν έχουν κανένα ρόλο ο Δήμος και άρα η τοπική κοινότητα. Την απόφαση την λαμβάνει το Υπουργείο» σχολιάζει χαρακτηριστικά η Τόνια Παντελαίου από την Κίνηση Πολιτών Πάρου.

Όπως μας λένε και από το Κίνημα «Σώστε τις Παραλίες της Νάξου» μετά το 2024 οι παραλίες οι οποίες βλέπουν να δημοπρατούνται για να τοποθετηθούν ξαπλώστρες είναι περισσότερες στο νησί τους από πριν. Βέβαια ακόμα και έτσι, όπως μας εξηγεί η Ελένη Ανδριανοπούλου «γνωρίζουμε πολλές περιπτώσεις που οι επιχειρήσεις δεν έχουν άδεια και τοποθετούν εδώ και πάρα πολλά χρόνια ξαπλώστρες, έπιπλα ή ό,τι άλλη κατασκευή θέλουν. Το συναντάμε σε όλο το νησί».

Ζητήσαμε να μάθουμε από το Υπουργείο Οικονομικών πόσες είναι οι παραλίες που δημοπρατήθηκαν στην χώρα το 2023,2024 και το 2025, αλλά μέχρι την στιγμή της δημοσίευσης του ρεπορτάζ δεν έχουμε λάβει απάντηση.

ΟΙ ΠΑΡΑΝΟΜΙΕΣ ΚΑΛΑ ΚΡΑΤΟΥΝ

«Στην Ελλάδα πάσχουμε από πολύ νομοθέτηση και από έλλειψη εφαρμογής της, την ίδια στιγμή. Νομίζουμε ότι με το νόμο λύνουμε τα προβλήματα» τονίζει ο Χριστόδουλος Μαλιαράκης, δικηγόρος και μέλος της ομάδας «Ομπρέλα» της Ρόδου. «Βλέπουμε για παράδειγμα ότι βγαίνουν αποφάσεις για σφράγιση καταστημάτων που κάνουν παραβιάσεις στις παραλίες, αλλά από την απόφαση σφράγισης μέχρι αυτή καθεαυτή σφράγιση, μεσολαβεί ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα» λέει ο ίδιος.

Δεν έχουν λυθεί όμως ακόμη και απλά ζητήματα, όπως αναφέρει ο ίδιος αφού «πρόσφατα έβλεπα ένα δημοσίευμα σε μία τοπική μας εφημερίδα που έλεγε ότι η πολεοδομία με την Κτηματική Υπηρεσία διαφωνούν για το ποιός έχει την αρμοδιότητα να κατεδαφίζει κατασκευές στην παραλία. Ο ένας ρίχνει το μπαλάκι στον άλλον. Τα προβλήματα που είχαμε επισημάνει πριν από δύο χρόνια συνεχίζουμε να τα έχουμε, δεν έχουν λυθεί και ακόμα ψάχνουμε να βρούμε ποιός είναι αρμόδιος να κάνει το κάθε τι».

Πέρυσι, προκειμένου να ενταθούν οι έλεγχοι και να δώσουν στους πολίτες έναν πιο άμεσο τρόπο για να καταγγείλουν τις παρατυπίες που παρατηρούν, εγκαινιάστηκε με μεγάλο ενθουσιασμό το “MyCoast”.

«Όταν λέμε ότι μπαίνει τάξη στον αιγιαλό και τις παραλίες το εννοούμε. Όσοι παρανομούν στις παραλίες θα μας βρουν απέναντι τους», τόνιζε ο τότε Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κωστής Χατζηδάκης.

Πρόκειται για μια εφαρμογή στην οποία υπάρχει χάρτης με τα όρια των παραχωρούμενων εκτάσεων και οι πολίτες μπορούν να βρουν πληροφορίες για τις συμβάσεις αλλά και να υποβάλουν άμεσα καταγγελίες είτε για την υπέρβαση των παραχωρήσεων είτε για αυθαίρετη κατάληψη παραλίας.

Όπως λέει ο κ. Γαβαλάς, αν και βρίσκει την ιδεά σωστή «η υλοποίηση προκάλεσε σοβαρά ερωτήματα λόγω παντελούς έλλειψης διαφάνειας. Ο πολίτης δεν έχει καμία δυνατότητα να δει εάν η καταγγελία του ελέγχθηκε, τι διαπιστώθηκε ή αν υπήρξε καταλογισμός. Σε όλες τις περιπτώσεις που γνωρίζουμε, δεν υπήρξε καμία απολύτως ανταπόκριση σε καταγγελία και, κατά συνέπεια, οι παρανομίες διατηρήθηκαν καθ’ όλη τη θερινή περίοδο. Το πρόβλημα, φυσικά, είναι ευρύτερο: Οι ελεγκτικοί μηχανισμοί — από τις δημοτικές υπηρεσίες μέχρι την Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου — είναι τόσο υποστελεχωμένοι, ώστε αδυνατούν να ανταποκριθούν ακόμα και στα απολύτως βασικά».

Παρόμοια εικόνα φαίνεται να έχει και η κα Ανδριανοπούλου από την Νάξο : «Εμείς από την εμπειρία μας βλέπουμε ότι το My Coast είναι μια απάτη. Κάνουμε καταγγελίες αλλά δεν βλέπουμε ελέγχους. Δεν λύνει κανένα πρόβλημα, όπως το είχαμε επισημάνει και εξαρχής. Ακόμα και αν πάρουμε την αστυνομία τηλέφωνο δεν γίνεται τίποτα».

Εκτός από το MyCoast επανάσταση στους ελέγχους θα έφερνε και το γεγονός ότι θα χρησιμοποιούνταν ντροουνς και δορυφορικές εικόνες. Όσον αφορά τις ομάδες με τις οποίες επικοινωνήσαμε, δεν είχε τύχει να μάθουν αν είχε γίνει κάποιος έλεγχος στο νησί τους μέσω αυτού.

«Είναι ελάχιστη η νομιμότητα στις παραλίες. Ο νόμος άλλωστε δεν άλλαξε κάτι. Ο παράνομος παραμένει παράνομος. Αυτός που έβαζε μέχρι το κύμα ξαπλώστρες, συνεχίζει να το κάνει. Τον χειμώνα δεν μαζεύουν οι επιχειρηματίες όλα όσα έχουν βάλει στις παραλίες. Για παράδειγμα, βλέπουμε ότι παραμένουν οι πάσσαλοι, ή παίρνουν τα επιπλα και άλλα υλικά και τα στοιβάζουν πάνω στην βλάστηση και τις αμμοθίνες. Οι παραλίες δεν μπορούν πλέον να ανασάνουν, ούτε τον χειμώνα. Από την εμπειρία μας βλέπουμε ότι ο νόμος δεν έχει αλλάξει τίποτα όσον αφορά τον έλεγχο» επισημαίνει στην κουβέντα μας η κα Ανδριανοπούλου από το νησί της Νάξου.

ΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΑ

Οι ξαπλώστρες σιγά σιγά βγαίνουν στα νησιά, και η σεζόν ξεκινάει. Όπως παραδέχονται όμως τα μέλη των κινημάτων, είναι ακόμα πολύ νωρίς για να ξετυλιχτεί η ανομία που παρακολουθούν κάθε χρόνο, αν και ήδη υπάρχουν τα πρώτα δείγματα.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Πάρου, όπου ξεπηδάει μια νέα μορφή παρέμβασης στις παραλίες που ανησυχεί τους πολίτες και τους έχει οδηγήσει στο να κινηθούν νομικά. Όπως μας λέει η Τόνια Παντελαίου από την Κίνηση Πολιτών Πάρου, υπάρχουν τουριστικές επιχειρήσεις που έχουν καταφέρει να πάρουν άδειες για την κατασκευή προβλητων – πλωτών εξεδρών για να μπορούν γιοτ και σκάφη να κατεβάζουν τους επισκέπτες. «Δόθηκαν άδειες για δύο προβλήτες σε δυο γνωστές παραλίες στο Μαρτσέλο και στο Φάραγγα» λέει η κα Παντελαίου και εξηγεί ότι προβλήτες θα χωρίζουν τις παραλίες στα δύο και τα σκάφη θα έρχονται πολύ κοντά από εκεί που κολυμπάνε οι άνθρωποι.

«Ουσιαστικά αποτρέπουν τον κόσμο από το να πηγαίνει σε αυτές, τουλάχιστον για να ηρεμήσει απλώνοντας την πετσέτα του για να απολαύσει την θάλασσα. Θα πηγαίνει μόνο όποιος έχει σκάφος ή θέλει να επισκεφθεί κάποια υπερπολυτελή καφετέρια», σημειώνει η ίδια με πικρία.