Θεσμική θωράκιση για την προστασία τριών εμβληματικών ειδών πουλιών στην Ελλάδα

Τα πρώτα Σχέδια Δράσης στην Ελλάδα για την προστασία τριών μεταναστευτικών ειδών πουλιών είναι γεγονός με τις υπογραφές των Αναπληρωτών Υπουργών Οικονομικών και Περιβάλλοντος & Ενέργειας. Συγκεκριμένα πρόκειται για τον Ασπροπάρη (ΦΕΚ Β’ 3760/25-10-2017) και τη Νανόχηνα (ΦΕΚ Β’ 3762/25-10-2017), είδη κρισίμως απειλούμενα με εξαφάνιση, όπως επίσης και το Περιφερειακό Σχέδιο Δράσης για το Κιρκινέζι (ΦΕΚ Β’ 3761/25-10-2017), με περιοχή εφαρμογής τη Θεσσαλία, τα οποία δημοσιεύθηκαν στο Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ) και περιλαμβάνουν συγκεκριμένες δράσεις για την προστασία τους, σε βάθος πενταετίας.

Η έγκριση των Σχεδίων Δράσης είναι αποτέλεσμα των εντατικών προσπαθειών της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας και των λοιπών εταίρων που συμμετείχαν στην υλοποίηση των τριών σχετικών Προγραμμάτων LIFE για την προστασία αυτών των ειδών, ενώ προκύπτει βάσει της πολυετούς συνεργασίας της με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στο πλαίσιο υλοποίησης των Προγραμμάτων αυτών.

Η Νανόχηνα, ο Ασπροπάρης και το Κιρκινέζι συμπεριλαμβάνονται στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας και προστατεύονται αυστηρά από την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία, καθώς και από διεθνείς συμβάσεις. Τα Σχέδια Δράσης είναι αποτέλεσμα εκτενούς διαβούλευσης με όλους τους κατά τόπους εμπλεκόμενους φορείς και ενδιαφερόμενους, όπως Δασαρχεία, Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών, επιστημονική κοινότητα, περιβαλλοντικές οργανώσεις, κυνηγετικές οργανώσεις, κτηνοτρόφους, δημοτικές και άλλες αρμόδιες αρχές σε τοπικό και κεντρικό επίπεδο. Επίσης, προβλέπονται στην εθνική νομοθεσία για τη διατήρηση της Βιοποικιλότητας (ν. 3937/2011) και είναι απαραίτητα για την αποτελεσματική προστασία των ειδών.

Όπως αναφέρει στη σχετική ανακοίνωσή της η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία, “η συμβολή της Ελλάδας στις διεθνείς προσπάθειες προστασίας των μεταναστευτικών αυτών ειδών πουλιών είναι κρίσιμη, ακριβώς λόγω της σημαντικότητας της χώρας μας στον ετήσιο κύκλο ζωής τους. Συγκεκριμένα, η Ελλάδα είναι η πιο σημαντική χώρα στην Ευρώπη για τη Νανόχηνα, καθώς ο Ευρωπαϊκός πληθυσμός του είδους, που αριθμεί μόλις 20-30 ζευγάρια, παραμένει στους υγρότοπους της Βόρειας Ελλάδας για σχεδόν 6 μήνες τον χρόνο κατά τους χειμερινούς μήνες. Ο Θεσσαλικός Κάμπος επίσης, φιλοξενεί τη μεγαλύτερη αποικία Κιρκινεζιών στην Ανατολική Ευρώπη, ενώ για τον Ασπροπάρη η Ελλάδα αποτελεί πέρασμα για το σύνολο του πληθυσμού του μεταναστευτικού αυτού γύπα στα Βαλκάνια, ο οποίος κυρίως εξαιτίας της παράνομης χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων βρίσκεται πλέον στο χείλος της εξαφάνισης στη χώρα μας, με μόλις 5 ζευγάρια να απομένουν”.

Στη σχετική του δήλωση, ο Πρόεδρος της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας κ. Παναγιώτης Λατσούδης, εξέφρασε την ικανοποίησή του για την εξέλιξη αυτή, καθώς “είναι η πρώτη φορά, σε εθνικό επίπεδο, που θεσμοθετούνται Σχέδια Δράσης για απειλούμενα είδη. Σχέδια Δράσης προστατευόμενων ειδών πανίδας έχουν υπάρξει και στο παρελθόν, ωστόσο, λόγω έλλειψης νομικού πλαισίου είχαν μείνει μόνο στα χαρτιά. Η Ορνιθολογική αναμένει με αισιοδοξία την υλοποίηση των Σχεδίων Δράσης από το Υπουργείο Περιβάλλοντος για τα τρία αυτά εμβληματικά για την Ελλάδα είδη, για τα οποία έχει ήδη εγκριθεί και η χρηματοδότησή τους από το Πράσινο Ταμείο. Η έκδοση των εν λόγω ΚΥΑ ανοίγει πλέον τον δρόμο για τη θεσμοθέτηση Εθνικών Σχεδίων Δράσης και για τα υπόλοιπα 254 απειλούμενα είδη σπονδυλόζωων της Ελλάδας”.

Ποια είναι τα τρία είδη πουλιών που μπαίνουν σε καθεστώς προστασίας

Η Νανόχηνα Anser erythropus είναι το πιο απειλούμενο υδρόβιο πουλί στην Ευρώπη, ο Ευρωπαϊκός πληθυσμός του οποίου αναπαράγεται στο βόρειο μέρος της σκανδιναβικής χερσονήσου και διαχειμάζει για περίπου 6 μήνες στους υγρότοπους της Βόρειας Ελλάδας. Είναι είδος χαρακτηρισμένο ως «Κρισίμως Κινδυνεύον» σε εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο, δηλαδή απαιτούνται επείγοντα μέτρα για την αποφυγή της εξαφάνισής του και την ανάκαμψη του πληθυσμού του. Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία συμμετέχει ενεργά εδώ και 20 περίπου χρόνια στη διεθνή προσπάθεια διατήρησης του είδους, κυρίως μέσω Προγραμμάτων LIFE. Το 2017 ολοκληρώθηκε το Πρόγραμμα LIFE+ για τη Νανόχηνα (LIFE+10 NAT/GR/000638), υπό τον συντονισμό της Ορνιθολογικής. Η συνοπτική αναφορά του Προγράμματος είναι διαθέσιμη στον ιστότοπο www.ornithologki.gr/nanoxina. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη Νανόχηνα συντάχθηκε από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού «Δήμητρα».

Ο Ασπροπάρης Neophron percnopterus είναι το πιο απειλούμενο είδος γύπα στην Ευρώπη. Έχει υποστεί μείωση μεγαλύτερη από 95% κατά τα τελευταία 30 χρόνια στην Ελλάδα και σήμερα βρίσκεται στο χείλος της εξαφάνισης, αριθμώντας πλέον μόνο 5 ζευγάρια, ενώ έχει ήδη εξαφανιστεί από τις περισσότερες Βαλκανικές χώρες (Κροατία, Βοσνία, Σερβία και Μαυροβούνιο). Ο Ασπροπάρης είναι είδος χαρακτηρισμένο ως «Κρισίμως Κινδυνεύον» στην Ελλάδα και προστατεύεται αυστηρά από την εθνική και την Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η Ορνιθολογική ολοκλήρωσε το 2016 το 5ετές Πρόγραμμα + «Η επιστροφή του Ασπροπάρη» (LIFE10 NAT/BG/000152) με πρωτοποριακές δράσεις για την προστασία του είδους, ενώ το 2017 ξεκίνησε ένα ακόμα πιο φιλόδοξο πρόγραμμα, σε συνέχεια του προηγούμενου, που περιλαμβάνει την υλοποίηση δράσεων κατά μήκος της μεταναστευτικής διαδρομής του είδους μέχρι την Αφρική. Η συνοπτική αναφορά του Προγράμματος είναι διαθέσιμη στον ιστότοπο www.lifeneophron.eu/gr/Laymans-report.html.

Το Κιρκινέζι Falco naumanni είναι ένα μικρόσωμο μεταναστευτικό γεράκι που αναπαράγεται στην νότια Ευρώπη σε αποικίες και διαχειμάζει στην Υποσαχάρια Αφρική. Ο Θεσσαλικός Κάμπος φιλοξενεί το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού πληθυσμού με περισσότερα από 5.000 ζευγάρια. Το Κιρκινέζι φωλιάζει κυρίως μέσα σε κτίρια των χωριών του κάμπου και τρέφεται με έντομα (κυρίως ακρίδες) που βρίσκει στις γειτονικές καλλιεργούμενες εκτάσεις. Οι ραγδαίες αλλαγές στο αγροτικό τοπίο, κυρίως λόγω της εντατικοποίησης της γεωργίας και της χρήσης εντομοκτόνων και λιπασμάτων, είχαν ως αποτέλεσμα την απότομη μείωση του πληθυσμού του τα τελευταία 30 χρόνια. Η Ορνιθολογική συμμετείχε στο 5ετές πρόγραμμα LIFE+ “LIFE για το Κιρκινέζι» (LIFE+11 NAT/GR/1011) πυ υλοποιήθηκε στον Θεσσαλικό Κάμπο υπό τον συντονισμό του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και τη συμμετοχή της εταιρείας Nature Conservation Consultants ΕΠΕ, του Δήμου Ρήγα Φεραίου και του Φορέα Διαχείρισης της Περιοχής Οικοανάπτυξης Κάρλας – Μαυροβουνίου – Κεφαλόβρυσου – Βελεστίνου. Περισσότερες πληροφορίες αλλά και υλικό του Προγράμματος είναι διαθέσιμα στον ιστότοπο www.lifelesserkestrel.eu.