Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και οι Γλύξμπουργκ: Από τη Φρειδερίκη στο δημοψήφισμα του 1974 

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής απέκτησε τον τίτλο του Εθνάρχη χάρη στο ρόλο του στην αποκατάσταση της Δημοκρατίας το 1974, κατά την οποία έλυσε και το πολιτειακό ζήτημα που είχε δημιουργήσει η έξωθεν επιβολή της βασιλείας στην Ελλάδα προσφεύγοντας στο λαό με το δημοψήφισμα. 

Ο Σερραίος πολιτικός όμως στο ξεκίνημα της πολιτικής του καριέρας είχε επίσης κατηγορηθεί ως εκλεκτός του Παλατιού και συγκεκριμένα της βασίλισσας Φρειδερίκης. Με την οποία πάντως συγκρούστηκε στη συνέχεια, επιλέγοντας την οδό της αυτοεξορίας. Ενώ υιοθέτησε την άποψη και την εφάρμοσε τελικά κατά τη Μεταπολίτευση στην πράξη ότι έπρεπε στην Ελλάδα να ενισχυθεί η εκτελεστική εξουσία έναντι των ανακτόρων, που ήλεγχαν την πολιτική ζωή της χώρας.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προσχώρησε στον Ελληνικό Συναγερμό, που ίδρυσε ο στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος, το 1951. Στην κυβέρνηση Παπάγου αναλαμβάνει το υπουργείο Δημοσίων Έργων, κατόπιν εισήγησης του Μαρκεζίνη, ο οποίος επιθυμούσε να υποβαθμίσει τον ανερχόμενο Σερραίο αστέρα της πολιτικής και πρότεινε να του δοθεί αυτό το “δευτερεύον” υπουργείο.

Ο Καραμανλής όμως υπήρξε ιδιαίτερα δραστήριος αν μη τι άλλο ως υπουργός Δημοσίων Έργων και αρχίζει να γίνεται δημοφιλής. Και μετά από μόλις δύο χρόνια, στις 5 Οκτωβρίου του 1955, την επομένη του θανάτου του Παπάγου, ο βασιλιάς Παύλος του δίνει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης.

Το γεγονός ότι ο βασιλιάς προτίμησε ένα νέο πολιτικό (47 ετών), όχι πρωτοκλασάτο υπουργό, με καταγωγή από την επαρχία και όχι από τα πολιτικά τζάκια των Αθηνών (αν και το 1952 είχε παντρευτεί την Αμαλία Κανελλοπούλου, ανιψιά του Παναγιώτη Κανελλόπουλου), παραμερίζοντας μάλιστα τους Στεφανόπουλο και Κανελλόπουλο, προκάλεσε πολιτικό σεισμό. Οι αντίπαλοι του, εντός και εκτός του κόμματος του, τον καταγγέλλουν ως εκλεκτό των ΗΠΑ. Λένε επίσης ότι η διαβόητη Φρειδερίκη τον επέλεξε, διότι θεωρούσε πως θα τον είχε του χεριού της.

Πράγματι βέβαια, την εποχή εκείνη οι ΗΠΑ και το Παλάτι είχαν τον τελευταίο λόγο ως προς το ποιος θα γίνει πρωθυπουργός. Ο βασιλιάς είχε το δικαίωμα ουσιαστικά να δώσει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης σε όποιον επιθυμούσε. Γιατί όμως ειδικά στον Καραμανλή; Οι πολιτικοί των κομμάτων της δεξιάς και του κέντρου ήταν όλοι προσηλωμένοι στο δυτικό- συμμαχικό- φιλοαμερικανικό στρατόπεδο και όλοι επιζητούσαν την εύνοια των ανακτόρων, χωρίς την οποία ουδείς αστός πολιτικός μπορούσε να φιλοδοξεί για την πρωθυπουργία.

Πάντως υπήρχαν και ορισμένοι αντικειμενικοί λόγοι για τους οποίους ο Καραμανλής το 1955 προέκυψε ως ιδανική εναλλακτική: Πρώτον ο “πόλεμος” μεταξύ των δύο αντιπροέδρων του Συναγερμού, Στεφανόπουλου και Κανελλόπουλου, που καθιστούσε επίφοβη λύση τον έναν από τους δύο. Και δεύτερον, η δημοφιλία του λόγω της θητείας του στο Δημοσίων Έργων.

Η κίνηση του Παύλου υπήρξε βέβαια και παραμένει αμφιλεγόμενη, έστω και εάν δεν υπερέβη τα συνταγματικά του προνόμια. Ενδιαφέρον πάντως είναι ότι ενάμιση χρόνο αργότερα η βασίλισσα Ελισάβετ της Μ.Βρετανίας έπραξε κάτι αντίστοιχο: Μετά την παραίτηση του Άντονυ Ήντεν έδωσε την πρωθυπουργία στο Χάρολντ Μακ Μίλλαν, χωρίς να ερωτήσει την κοινοβουλευτική ομάδα των Συντηρητικών και παρακάμπτοντας φαβορί όπως ο Ρεντ Μπάτλερ, ο τότε πρόεδρος της Βουλής των Κοινοτήτων με μακρά υπουργική θητεία.

“Θα τα βάλετε τώρα εσείς με την απόφαση του βασιλέως;”

Ο Γεώργιος Ράλλης σε μεταγενέστερες συνεντεύξεις του έχει δηλώσει ότι εκείνος ήταν που πρότεινε στο βασιλιά Παύλο να κάνει στην άκρη Στεφανόπουλο και Κανελλόπουλο και να επιλέξει τον Καραμανλή.

Ως υπουργός Προεδρίας ο Ράλλης το 1955 αντικαθιστούσε σε επίσημες επισκέψεις τον ασθενή Παπάγο. Τα πράγματα ήταν σοβαρά και για την κυβέρνηση του Ελληνικού Συναγερμού και για τη χώρα. Οι δύο αντιπρόεδροι της κυβέρνησης Στεφανόπουλος και Κανελλόπουλος ήταν στα μαχαίρια: Εάν ο βασιλιάς προτιμούσε τον ένα, ο άλλος θα τον πολεμούσε αδυσώπητα ή και θα φρόντιζε να μη λάβει ψήφο εμπιστοσύνης. Εν τω μεταξύ η Μεγάλη Βρετανία προσπαθούσε να παγιδέψει την Ελλάδα στο Κυπριακό.

“Ένα πρωί” διηγείται ο Ράλλης, “με φωνάζει ο βασιλέας. ‘Δε μου λες Γιώργο, τι θα γίνει τώρα που θα πεθάνει ο Παπάγος;’ Ο Συναγερμός είχε πάρει την κατιούσα. Του λέω ‘Μεγαλειότατε, δεν έχω ιδιαίτερες επαφές, αλλά οι δικές μου οι διαπιστώσεις είναι ότι ο μόνος ο οποίος θα μπορούσε να αποκαταστήσει την δύναμη του κόμματος, είναι ο Καραμανλής’. Και το είπα με φόβο. Αλλά είδα ότι ο βασιλιάς είχε και αυτός την ίδια εντύπωση”. Η συζήτηση αυτή έγινε το Σεπτέμβριο του 1955 και σύμφωνα με το Ράλλη δεν προηγηθεί κάποια συνεννόηση δική του με τον Καραμανλή.

Μετά το θάνατο του Παπάγου, ο βασιλιάς καλεί τον Καραμανλή και του δίνει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Έπρεπε όμως και να λάβει την ψήφο εμπιστοσύνης του κόμματος.

Ο Ράλλης άρχισε τα τηλεφωνήματα. Αναλαμβάνει επίσης να μιλήσει στην κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος, όπου οι βουλευτές- υποστηρικτές των Στεφανόπουλου και Κανελλόπουλου βάλλουν κατά των ανακτόρων.

Ο Ράλλης τους υπενθυμίζει ότι ο βασιλιάς είχε από το Σύνταγμα το δικαίωμα, αφού πλέον δεν υπήρχε αρχηγός του κόμματος, να δώσει σε όποιον κρίνει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, υπό τον όρο να πάρει την έγκριση της Βουλής. “Ο Καραμανλής” τους λέει, “με τον οποίο συνδέομαι όσο και εσείς- δηλαδή σχεδόν καθόλου- έχει μεγάλη απήχηση στην κοινή γνώμη. Και πιστεύω ότι η πρωτοβουλία του βασιλέως ήταν ορθή. Θα τα βάλετε τώρα εσείς με την απόφαση του βασιλέως;”

Η μάχη με το Παλάτι για το ποιος θα κυβερνούσε επιτέλους αυτό τον τόπο

Κατά τα οκτώ χρόνια της πρώτης περιόδου πρωθυπουργίας του Καραμανλή, η σχέση του με το Παλάτι κλυδωνίζεται. Ο Καραμανλής συμπαθούσε τον Παύλο, θεωρούσε όμως τη βασίλισσα Φρειδερίκη αυταρχική, όπως γράφει στα απομνημονεύματα του ο Γιάννης Βαρβιτσιώτης. Ο Σερραίος εξάλλου δεν ήταν μοναρχικός, αλλά… καραμανλικός. Θέλει η κυβέρνηση να έχει τον πρώτο λόγο και όχι το Παλάτι. Συγκρούεται με το Στέμμα το 1963, όταν ο Καραμανλής αντιτίθεται στην πραγματοποίηση επίσημης επίσκεψης του βασιλικού ζεύγους στη βρετανική πρωτεύουσα, επειδή τον Απρίλιο η βασίλισσα Φρειδερίκη και η πριγκίπισσα Δάφνη είχαν γίνει στόχος αριστερών διαδηλωτών στο Λονδίνο.

Όμως η πολυσυζητημένη αυτή ιστορία είναι μόνο η αφορμή και όχι η βαθύτερη αιτία της σύγκρουσης του Κωνσταντίνου Καραμανλή με το Παλάτι, το οποίο τον είχε επιλέξει για την πρωθυπουργία. Οι ρίζες της σύγκρουσης πρέπει να αναζητηθούν στην επιθυμία του Σερραίου να πάρει η εκτελεστική εξουσία αρμοδιότητες από τα χέρια των Ανακτόρων.

Όταν οι συνθήκες ωρίμασαν και ο ίδιος συνειδητοποίησε τα όρια του μετεμφυλιακού Συντάγματος πρότεινε την περίφημη τομή- συνταγματική αναθεώρηση, η οποία θα έφερνε εξουσίες στην εκλεγμένη κυβέρνηση και στον πρωθυπουργό μακριά από το θρόνο. Τομή στην οποία αντέδρασε και το Παλάτι και η αντιπολίτευση και έτσι δεν είχε συνέχεια. 

Στις 11 Ιουνίου του 1963 ο Καραμανλής παραιτείται. Φεύγει στη Ζυρίχη, επιστρέφει απρόθυμα για τις εκλογές και εν συνεχεία αναχωρεί για το Παρίσι.

Εκείνη την εποχή θεωρούσε ότι έκλεισε τον κύκλο του στην πολιτική. Περίπου δέκα χρόνια αργότερα όμως καλείται να αναλάβει το έργο της αποκατάστασης της Δημοκρατίας μετά την πτώση της Χούντας. Και λύνει το πολιτειακό με το δημοψήφισμα, κλείνοντας ίσως έτσι και τους παλιούς λογαριασμούς του με το Παλάτι.

Ο Καραμανλής απέδιδε το περίφημο “παρακράτος” εξάλλου στο Παλάτι και σε στρατιωτικούς κύκλους. Θεωρούσε ότι τα Ανάκτορα βρισκόταν τόσο πίσω από τη δολοφονία Λαμπράκη όσο και πίσω από τις καταγγελίες για “βία και νοθεία” στις εκλογές του 1961. Δύο γεγονότα που στοίχισαν σε εκείνον πολιτικά. Ο Καραμανλής εξάλλου τόνιζε μέχρι το τέλος της ζωής του ότι επί των ημερών του είχαν σταματήσει οι εκτελέσεις κομμουνιστών, ότι έλαβε μέτρα για την αποφυλάκιση πολιτικών κρατουμένων (ο Χαρίλαος Φλωράκης έχει πολλάκις δημόσια δηλώσει πως βγήκε από τη φυλακή χάρη στην πολιτική Καραμανλή) και πως όταν έφυγε από την πρωθυπουργία είχε μειωθεί σημαντικά ο αριθμός των φυλακισμένων αριστερών. Φυσικά ο Καραμανλής κάθε άλλο παρά… συνοδοιπόρος ήταν. Εξάλλου στη μετεμφυλιακή Ελλάδα, συντηρητικοί και φιλελεύθεροι, δεξιοί και κεντρώοι, κινούνταν στο αντικομμουνιστικό μέτωπο.

Ο Καραμανλής εκτιμούσε επίσης ότι το 1963 το Παλάτι (δηλαδή βασικά η Φρειδερίκη) ήταν αποφασισμένο να μην επιτρέψει να κερδίσει εκείνος τις επόμενες εκλογές και πως ήδη είχαν στρέψει την προσοχή τους στο Γεώργιο Παπανδρέου και την Ένωση Κέντρου. Τις υποψίες του Καραμανλή και των καραμανλικών ενέτεινε το γεγονός ότι το 1963 καίτοι η Ένωση Κέντρου είχε κερδίσει με μικρή διαφορά από την ΕΡΕ, ο βασιλιάς έδωσε στο Γεώργιο Παπανδρέου όχι απλά την εντολή, αλλά και τη δυνατότητα διαλύσεως της Βουλής. Βεβαίως όπως προαναφέρθηκε ο βασιλιάς είχε το απόλυτο δικαίωμα.

Έχει ενδιαφέρον να ληφθεί υπόψη η ανάλυση που έκανε για τη σχέση του Κωνσταντίνου Καραμανλή με το Παλάτι, ένας ιδεολογικός του αντίπαλος πολλά χρόνια αργότερα. Το 2013, στα 15 χρόνια από το θάνατο του Κωνσταντίνου Καραμανλή και στα 50 χρόνια μετά τη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη, η τότε γενική γραμματέας του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα σε ομιλία της στη Βουλή, σημείωσε ότι το 1962 ο Καραμανλής είχε καταλήξει μεταξύ άλλων στο συμπέρασμα ότι: “Επρεπε να πάρει προβάδισμα η εκτελεστική εξουσία, άρα και το Κοινοβούλιο έναντι του Θρόνου και του Στρατού, που ήταν κέντρα εξουσίας, σε αντίθεση βεβαίως με τους μη εκσυγχρονιστές και μεταρρυθμιστές που ήθελαν να παραμείνει το πράγμα όπως είχε τα πρώτα χρόνια μετά τη λήξη του Εμφυλίου”. 

Σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Γλυξμπουργκ πάντως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής του είχε τηλεφωνήσει από το Παρίσι, όταν του είχε ζητηθεί να επιστρέψει άμεσα στην Ελλάδα και να αναλάβει την πρωθυπουργία. Ο Κωνσταντίνος του ευχήθηκε καλή επιτυχία και – σύμφωνα πάντα με τα λεγόμενα του – άκουσε τον Σερραίο από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής να του λέει ότι θα τον ξαναπάρει το βράδυ για να του δώσει λεπτομέρειες.

Ο Καραμανλής έφτασε στην Ελλάδα με το αεροπλάνο που διέθεσε ο Γάλλος πρόεδρος Ζισκάρ ντ’ Εστέν αλλά το τηλεφώνημα που περίμενε ο Γλύξμπουργκ δεν έγινε ποτέ. Ούτε καν τους επόμενους μήνες. Αντιθέτως ο βασιλιάς χωρίς βασίλειο άκουσε τον Πρωθυπουργό να προκηρύσσει δημοψήφισμα για τη μορφή του πολιτεύματος το οποίο διεξήχθη στις 8 Δεκεμβρίου του 1974 το αποτέλεσμα του οποίου έβαλε οριστική ταφόπλακα στη βασιλεία στην Ελλάδα. 

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις