Ο συνθέτης Τάσος Ρωσόπουλος στο NEWS 24/7: "Τα ματόκλαδά σου λάμπουν" είναι το πιο ερωτικό ρεμπέτικο

Ο συνθέτης Τάσος Ρωσόπουλος παρουσιάζει δύο νέα έργα του, αναθέσεις του Ελληνικού Σχεδίου, και μας μιλάει για τις "Ματσαράγκες" και τους "Λαϊκούς Ιππότες".

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΤΣΑΤΣΑΡΑΓΚΟΥ
03 Απριλίου 2023 06:56

Ολοκληρωμένη παρουσίαση των τραγουδιών από τον μουσικό θησαυρό του Παναγιώτη Τούντα Σχέδιο θα πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 3 Απριλίου στο Μικρό Παλλάς στο πλαίσιο του φεστιβάλ ελληνικής μουσικής με σημείο επανεκκίνησης το ρεμπέτικο, που σχεδίασε και οργάνωσε Το Ελληνικό Σχέδιο.

Μαζί θα παρουσιαστούν σε πρώτη εκτέλεση δύο νέα έργα του συνθέτη Τάσου Ρωσόπουλου, αναθέσεις του Ελληνικού Σχεδίου, οι “Ματσαράγκες, πέντε χοροί του υπόκοσμου για σόλο κιθάρα” με την κιθαρίστα Κορίνα Βουγιούκα και το έργο για μικρό σύνολο “Λαϊκοί Ιππότες”, δύο έργα όπου το ρεμπέτικο εμπνέει και επηρεάζει την σύγχρονη μουσική δημιουργία.

Με τίτλο “Ο Θησαυρός του Παναγιώτη Τούντα και το νέο στο ρεμπέτικο” άγνωστα και ακυκλοφόρητα τραγούδια του μεγάλου Σμυρνιού συνθέτη συμπληρώθηκαν και ενορχηστρώθηκαν από έναν σύγχρονο σπουδαίο του ρεμπέτικου, τον Μανόλη Πάππο και παρουσιάστηκαν τμηματικά σε πρώτη εκτέλεση. Το βράδυ της Δευτέρας 3 Απριλίου θα ακούσουμε στο σύνολο τους τα τραγούδια που μέχρι στιγμής έχουν ανασυντεθεί και απολαύσαμε το προηγούμενο διάστημα.

Σύγχρονοι ποιητές και στιχουργοί έγραψαν στίχο σε ακυκλοφόρητες μελωδίες του Τούντα σε μια ετεροχρονισμένη ‘συνεργασία’ με χρονική απόσταση ενός αιώνα. Οι Διονύσης Καψάλης, Γιώργος Κοροπούλης, Κώστας Φασουλάς, Δημήτρης Παπαδημητρίου και Βερόνικα Δαβάκη ανέλαβαν να συμπληρώσουν τον μερικώς ή ολικώς ελλείποντα στίχο, όπου αυτό συνέβαινε.

Για τον Παναγώτη Τούντα ο ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής του Ελληνικού Σχεδίου Δημήτρης Παπαδημητρίου σχολιάζει: «O Παναγώτης Τούντας θεωρείται δίκαια ένας μεγάλος συνθέτης του σμυρναίικου ρεμπέτικου. Γνώστης θεωρίας της μουσικής σε βάθος μας άφησε τέλειες, σχεδόν καλλιγραφημένες παρτιτούρες με εντυπωσιακή για το είδος αυτό σημειογραφία. Ο πετυχημένος πειραματισμός του στην τολμηρή πολυτροπικότητα των μελωδιών του φωτίζει ακόμα και σήμερα μια δύσβατη περιοχή του ελληνικού μελωδισμού. Περιοχή που για να την βαδίσει ο συνθέτης του χρειάζεται σπάνιο ταλέντο και γνώση. Είναι δε ο Τούντας πράγματι η σπάνια περίπτωση όπου η γνώση της δυτικής μουσικής δεν κατέστρεψε το φυσικό ελληνικό στοιχείο της μουσικής του. Αντίθετα τον βοήθησε να το επεκτείνει.»

Στο Μικρό Παλλάς ο συνθέτης Τάσος Ρωσόπουλος θα παρουσιάσει σε πρώτη εκτέλεση δύο νέα έργα του, αναθέσεις του Ελληνικού Σχεδίου, με τους τίτλους “Ματσαράγκες, πέντε χοροί του υπόκοσμου για σόλο κιθάρα” και “Λαϊκοί Ιππότες”.

Ο γνωστός συνθέτης μίλησε στο NEWS 24/7 για τα δικά του αγαπημένα ρεμπέτικα και τα νέα έργα του.

Ο Παναγιώτης Τούντας (1886-1942) ήταν ο διασημότερος συνθέτης της Σμύρνης

Πότε ακούσατε για πρώτη φορά τα ρεμπέτικα του Παναγιώτη Τούντα και ποια στοιχεία από το προσωπικό του ύφος ξεχωρίζετε;

Ρεμπέτικα άκουσα και έπαιξα για πρώτη φορά στα φοιτητικά χρόνια, μια περίοδο λίγο άχρωμη στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Τότε δεν είχα ξεχωρίσει τον Τούντα και δεν έμεινα στα ρεμπέτικα με επιμονή, με είχε κερδίσει το ούτι και τα δημοτικά. Χρόνια μετά, και έχοντας αφοσιωθεί σε διαφορετική μουσική γλώσσα, η περίπτωση Τούντα μου άνοιξε ένα φως στον τρόπο που διασυνδέονται και περιπλέκουν, με απόλυτη φυσικότητα, οι τρόποι και οι κλίμακες. Αυτή είναι και η μαεστρία του Τούντα κι εκεί βασίζεται το προσωπικό του στυλ. Σε μια καθαρή μελωδική γραμμή έκανε απρόσμενες αλλαγές και έδινε απρόοπτες συνέχειες, μέσα από οικείους ήχους δημιουργούσε την έκπληξη.

Τα ρεμπέτικα τραγούδια έγιναν παράδοση και ως παράδοση μας παρέχουν την σπίθα με την οποία εμείς σήμερα μπορούμε να ανάψουμε την φωτιά μας. Τα τελευταία χρόνια το ρεμπέτικο έχει ξανακεντρίσει το ενδιαφέρον, νέων κυρίως. Βλέπω και θαυμάζω τα νέα παιδιά, να παίζουν με γνώση, αφοσίωση και σεβασμό τα ρεμπέτικα.

Ο Παναγιώτης Τούντας ήταν ένας αστός της Σμύρνης που γνώριζε πολύ καλά και την δυτική μουσική. Είχε την ικανότητα να ισορροπήσει τις μουσικές του γνώσεις ώστε να μην απωλέσει την αμεσότητα. Είχε μεγάλη επίδραση στην εξέλιξη του ρεμπέτικου τόσο με τις συνθέσεις του όσο και ως ο πρώτος καλλιτεχνικός διευθυντής δισκογραφικής εταιρίας στην Ελλάδα. Το 1924 ανέλαβε την διεύθυνση του παραρτήματος της γερμανικής ODEON και από το ’31 έως το ’40 διηύθυνε την ελληνική πλέον ODEON και την HIS MASTER VOICΕ. Έτσι είχε την δυνατότητα να επηρεάσει άμεσα τις ενορχηστρώσεις, τις εναρμονίσεις και να ανακαλύψει πολλούς από τους γνωστότερους μετέπειτα τραγουδιστές και μουσικούς.

Παρότι οι ρεμπέτες δεν ήταν επαναστάτες ούτε ακολούθησαν ιδεολογικά ρεύματα, έχουν ταυτιστεί με μια στάση άρνησης, διαμαρτυρίας, κοινωνικής κριτικής. Πιθανώς, σήμερα η ταύτιση με τους ρεμπέτες να δίνει τη δυνατότητα υιοθέτησης αντιδραστικής και κριτικής στάσης, μιας ρέμπελης ζωής, με την καλή έννοια.

Με ποιους τρόπους τα ρεμπέτικα “συνομιλούν” με το σήμερα;

Τα ρεμπέτικα και η ρεμπέτικη ζωή έχουν ολοκληρώσει το κύκλο τους. Το λέω αυτό γιατί ο ρεμπέτης ήταν ιδιότητα, ένας συγκεκριμένος τύπος ανθρώπου που δεν μπορεί να υπάρξει στις σημερινές συνθήκες. Τα ρεμπέτικα τραγούδια έγιναν παράδοση και ως παράδοση μας παρέχουν την σπίθα με την οποία εμείς σήμερα μπορούμε να ανάψουμε την φωτιά μας. Τα τελευταία χρόνια το ρεμπέτικο έχει ξανακεντρίσει το ενδιαφέρον, νέων κυρίως. Βλέπω και θαυμάζω τα νέα παιδιά, να παίζουν με γνώση, αφοσίωση και σεβασμό τα ρεμπέτικα.

Ο συνθέτης Τάσος Ρωσόπουλος ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ

Τη στροφή αυτή την αποδίδω σε δύο κυρίως λόγους. Στις μέρες μας έχουμε ένα ουσιαστικό κενό στο να προσδιορίσουμε το λαϊκό. Η μουσική που παρουσιάζεται ως λαϊκή δεν έχει ένα σαφές ακροατήριο και εκ των πραγμάτων δεν μπορεί και η ίδια να είναι σαφής. Έτσι στρέφεσαι στο παρελθόν, στο αυθεντικό, με την ελπίδα να ξετυλίξεις το νήμα από την αρχή. Είναι ένας καλός τρόπος να αποδοκιμάσεις το παρόν που σου παρουσιάζει ως λαϊκά τα αγοραία.

Ο δεύτερος λόγος είναι επίσης κοινωνιολογικός. Παρότι οι ρεμπέτες δεν ήταν επαναστάτες ούτε ακολούθησαν ιδεολογικά ρεύματα, έχουν ταυτιστεί με μια στάση άρνησης, διαμαρτυρίας, κοινωνικής κριτικής. Έτσι πιθανώς, σήμερα η ταύτιση με τους ρεμπέτες να δίνει την δυνατότητα υιοθέτησης αντιδραστικής και κριτικής στάσης, μιας ρέμπελης ζωής, με την καλή έννοια.

Ποια είναι τα δικά σας αγαπημένα ρεμπέτικα τραγούδια και γιατί το “Τα ματόκλαδά σου λάμπουν” του Βαμβακάρη αναφέρεται ως το πιο ερωτικό ρεμπέτικο;

Μερικά από τα αγαπημένα μου ρεμπέτικα είναι “Η Λιλή η σκαντλιάρα” του Π. Τούντα, “Η Ελένη η ζωντοχήρα” του Γιοβάν Τσαούς , “Πέντε Έλληνες στον Άδη” του Γιάννη Παπαϊωάννου, αλλά και τα σχεδόν λαϊκά “Σ’ ένα βράχο φαγωμένο” του Απόστολου Καλδάρα και “Άσπρο πουκάμισο” του Βασίλη Τσιτσάνη.

ΑΥΓΕΡΙΝΗ ΓΑΤΣΗ MOUNTZOUREAS

Το τραγούδι του Βαμβακάρη “Τα ματόκλαδά σου λάμπουν” το θεωρώ ως το πιο ερωτικό ρεμπέτικο γιατί με ελάχιστα και ταπεινά υλικά ο Μάρκος κάνει την πιο ευθύβολη και ειλικρινή εξομολόγηση. Τίποτα δεν λείπει και τίποτα δεν υπερβαίνει την αλήθεια. Αυτός είναι και ο λόγος που χρησιμοποιώ την μελωδία και την αρμονία του τραγουδιού σε ένα μέρος των “Λαϊκών Ιπποτών”.

Φαντάστηκα λοιπόν πως βρισκόμαστε σε έναν Πειραιώτικο τεκέ κάπου στο 1925 και ένας τεκετζής, ένας αλάνης, μια πόρνη τρεις λαχανάδες (πορτοφολάδες) και ένας κουτσαβάκης χορεύουν από έναν χορό, τον χορό τους.

Τι σημαίνει «Ματσαράγκες» και πώς διαλέξατε τους 5 τύπους οι οποίοι «πρωταγωνιστούν» στο έργο αυτό;

Ματσαράγκες είναι οι μικροαπατεωνιές, οι κατεργαριές. Ο ήχος της λέξης μου δίνει μια διασκεδαστική, παιχνιδιάρικη διάθεση και την διάλεξα για να προκληθεί μια συμπάθεια για μια ανθρώπινη στιγμή, την ώρα του χορού, παραβατικών χαρακτήρων. Οι ρεμπέτες δεν ήταν απαραίτητα υπόκοσμος ούτε ο υπόκοσμος ήταν ρεμπέτες. Σε κάποιες περιπτώσεις οι δύο ομάδες σχημάτιζαν ένα κοινό υποσύνολο. Φαντάστηκα λοιπόν πως βρισκόμαστε σε έναν Πειραιώτικο τεκέ κάπου στο 1925 και ένας τεκετζής, ένας αλάνης, μια πόρνη τρεις λαχανάδες (πορτοφολάδες) και ένας κουτσαβάκης χορεύουν από έναν χορό, τον χορό τους. Οι βασικοί χοροί στο ρεμπέτικο είναι το ζεϊμπέκικο, το χασάπικο και σε μικρή αναλογία το τσιφτετέλι. Αυτούς τους χορούς χορεύουν οι πρωταγωνιστές μας και βγαίνουν για ματσαράγκες.

Βερόνικα Δαβάκη ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ

Η κιθάρα, που προέκυψε από την ανάθεση του Ελληνικού Σχεδίου, δημιούργησε περιορισμούς ή αντίθετα σας απελευθέρωσε;

Πολλοί διαφωνούν με τις παραγγελίες και την θεματική καθοδήγηση ενός έργου. Εγώ πάλι βρίσκω τους περιορισμούς, τις περισσότερες φορές, δημιουργικούς και τους αντιμετωπίζω ως μια πρόκληση με προϋποθέσεις. Όπως θα έκανε ένας μάγειρας αν έπρεπε να μαγειρέψει ένα πολύ γευστικό φαγητό με μια συγκεκριμένη πρώτη ύλη ή όπως θα έκανε ένας αρχιτέκτονας που θα σχεδίαζε ένα όμορφο σπίτι σε ένα τριγωνικό οικόπεδο με μεγάλη κλίση και βράχια.

Επιπλέον, η κιθάρα είναι το όργανο που έχω μελετήσει περισσότερο και κατέχω αρκετά μυστικά του, ενώ έχω την τύχη το έργο να ερμηνεύσει η Κορίνα Βουγιούκα, μια από τις πιο δραστήριες κιθαρίστριες με ιδιαίτερο και χαρακτηριστικό μουσικό στυλ.

Πώς συναντιούνται οι Ρεμπέτες και οι Ιππότες και ποια η ιδέα πίσω από το έργο «Λαϊκοί Ιππότες»;

Ήθελα το έργο να μην αναλωθεί σε προφανείς μουσικές αναφορές που θα είχαν και τον κίνδυνο να ακουστούν φολκλόρ. Περισσότερο μου κέντρισε το ενδιαφέρον η καθημερινή ζωή των ρεμπετών και ειδικότερα ο άγραφος κώδικας συμπεριφοράς, εμφάνισης και ήθους. Ένας κώδικας απόλυτα αποδεκτός από την κλειστή ομάδα, έναν κώδικα που οι ρεμπέτες υπερασπίζονταν σθεναρά και με αυτόν διαφοροποιούνταν από το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο. Η πίστη και η τήρηση των κανόνων ήταν αντίστοιχα κι ένα χαρακτηριστικό των Ιπποτών του Μεσαίωνα.

Στο έργο Λαϊκοί Ιππότες ασχολήθηκα με έννοιες όπως το κούρδισμα (καραντουζένι), το μουστάκι, τον ερωτισμό, τα όπλα, το διαρκές παράπονο, το κουστούμι, τη ματαίωση, τον άγραφο κώδικα, την αίσθηση ελευθερίας, την περηφάνια, την απομόνωση, το τραγούδι, το χασίς, τον χορό, τη διαμαρτυρία.

Αυτό ήταν το κλειδί της φανταστικής συνάντηση Ρεμπετών και Ιπποτών που δημιούργησα θέλοντας να αναδείξω μια ζωή απαρέγκλιτη σε έναν τρόπο, μια στάση, ένα σκοπό. Προς αυτή την κατεύθυνση με βοήθησαν κείμενα του Ηλία Πετρόπουλου, ο οποίος έχει κάνει μια πολύ βαθειά ανάγνωση στη ρεμπέτικη ζωή και τη ρεμπέτικη ιδιότητα. Στο έργο ασχολήθηκα με έννοιες όπως το κούρδισμα (καραντουζένι), το μουστάκι, τον ερωτισμό, τα όπλα, το διαρκές παράπονο, το κουστούμι, τη ματαίωση, τον άγραφο κώδικα, την αίσθηση ελευθερίας, την περηφάνια, την απομόνωση, το τραγούδι, το χασίς, τον χορό, τη διαμαρτυρία.

Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου Εκτέλεση παραγωγής: Το Ελληνικό Σχέδιο

Πώς σχολιάζετε την πρωτοβουλία του Δημήτρη Παπαδημητρίου και του Ελληνικού Σχεδίου να ενισχύσουν την ανάδειξη και προώθηση πρωτότυπου μουσικού υλικού, τόσο από νεότερους όσο και από καταξιωμένους συνθέτες;

Γνωρίζω τον Δημήτρη Παπαδημητρίου πολλά πλέον χρόνια και με τιμά με την φιλία και την συνεργασία του. Ο Δημήτρης δεν πήρε φέτος μόνο μια πρωτοβουλία ενίσχυσης των νέων έργων, έτσι λειτουργεί από πάντα, είναι δοτικός και γενναιόδωρος με το νέο έργο γιατί, πέραν του χαρακτήρα του, γνωρίζει πολύ καλά τον κόπο και την προσπάθεια που χρειάζεται το νέο έργο ώστε να παρουσιαστεί στο κοινό του.

Έτσι, και με το Ελληνικό Σχέδιο τα τελευταία δέκα και πλέον χρόνια έχει να παρουσιάσει πολλές αναθέσεις, νέα έργα, Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού, αποτελώντας μια νησίδα δημιουργίας και αισιοδοξίας. Η ιστορία έχει δείξει πως μόνο δημιουργώντας πολλά έργα έχουμε σοβαρές πιθανότητες να βρεθούμε μπροστά σε ένα διαμάντι. Και μόνο με αυτόν τον τρόπο, ξετυλίγεται το νήμα συνέχειας της μουσικής μας, ένα ρυάκι που γίνεται ποτάμι.