O Σωκράτης ήταν το πρώτο θύμα της cancel culture

Το Cancel Socrates είναι τίτλος θεατρικής παράστασης που μπορεί να δει όποιος ζει (ή πάει) στο Λονδίνο, έως τις 2/7. Όπως μπορείτε να υποθέσετε, το θέμα είναι η κουλτούρα της εποχής που μας κάνει να θέλουμε να γκρεμίζουμε τα πάντα, στα εξ ων συνετέθησαν. Μάλλον γιατί δεν μπορούμε να βρούμε έναν πιο αποτελεσματικό και ισορροπημένο τρόπο, ώστε να κάνουμε τις αλλαγές στις οποίες μας οδηγεί η εξέλιξη μας -ως είδους-, χωρίς ‘ακυρώσεις’, εκμηδενίσεις και ακρότητες.

Η πιο πρόσφατη σημείωση στην cancel culture είναι αυτή του Ricky Gervais, με αφορμή τα όσα λέει στο stand up comedy σόου με τίτλο “SuperNature” -θα το βρείτε στο Netflix– εναντίον των τρανς γυναικών.

Tι ακριβώς λέει; “Ω, γυναίκες! Όχι όλες οι γυναίκες. Εννοώ τις ντεμοντέ. Οι ντεμοντέ γυναίκες είναι αυτές με μήτρες. Αυτοί οι γαμημένοι ‘δεινόσαυροι’. Λατρεύω τις νέες γυναίκες. Είναι υπέροχες, έτσι δεν είναι; Εννοώ τις νέες βλέπουμε τον τελευταίο καιρό. Αυτές με τα γένια και τα μόρια. Είναι το ίδιο καλές με χρυσό. Τις λατρεύω.

Και τώρα οι παλιομοδίτισσες λένε ‘α, θέλουν να χρησιμοποιήσουν τις τουαλέτες μας’.

“Γιατί να μην τις χρησιμοποιήσουν;”.

‘Γιατί είναι για κυρίες’.

“Είναι κυρίες -κοιτάξτε την αντωνυμία. Τι έχουν που δεν τους κάνει κυρίες;”

‘Αυτός έχει πέος’

”’ΑΥΤΗ έχει πέθος, γ… μεγαλομανή’.

‘Και αν με βιάσει;’.

“Και τι θα γίνει αν σε βιάσει γ… TERF;”.

*Το TERF προέρχεται από τις λέξεις Trans-Exclusionary Radical Feminist. Είναι όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις φεμινίστριες που διαχωρίζουν τα δικαιώματα των τρανς γυναικών, από τα δικαιώματα των γυναικών στην υπερασπιστική τους γραμμή.

Στο τέλος της ειδικής παραγωγής, αρνείται πως τα αστεία του στοχοποιούν την τρανς κοινότητα, αποκλειστικά για να κάνει αίσθηση -για το σοκ. Χαρακτηριστικά, λέει “Πλήρης αποκάλυψη: στην πραγματική ζωή φυσικά και υποστηρίζω τα δικαιώματα των τρανς. Υποστηρίζω όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ζήστε τη ζωή σας, με τον καλύτερο τρόπο που μπορείτε. Χρησιμοποιήστε τις προτιμώμενες αντωνυμίες σας. Γίνε το φύλο που νιώθεις ότι είσαι”.

Παρ’ όλα αυτά, δεν γλίτωσε το cancel.

Στα της παράστασης που έχει ‘ανέβει’ στο Λονδίνο, με την ακύρωση του Σωκράτη, όπως αναφέρει η Guardian, ο θεατρικός συγγραφέας, Howard Brenton θέτει την ερώτηση ‘γιατί η αρχαία Αθήνα στράφηκε εναντίον του διάσημου πολίτη της’ και ασχολείται με το πώς θα τα πήγαινε ένας τόσο ασυμβίβαστος ελεύθερος στοχαστής στη δική μας “εποχή της οργής”.

Tι επισήμανε ο συγγραφέας

“Μήπως ακύρωσε ο Σωκράτης τον ίδιο του τον εαυτό; Στη δίκη του στην Αθήνα, το 399 π.Χ., εξαγρίωσε σκόπιμα τους ενόρκους, με έναν εξωφρενικό κωμικό λόγο, ώστε να εξασφαλίσει ότι θα τον καταδικάσουν σε θάνατο;

Ο Σωκράτης κατηγορήθηκε ότι αρνήθηκε την ύπαρξη των θεών, δημιουργώντας νέους και πως διέφθειρε τη νεολαία.

Στην πραγματικότητα, ο Σωκράτης ήταν βαθιά θρησκευόμενος και δόθηκε ‘βρώμικη’ μάχη, μέχρι να κατηγορηθεί για ιεροσυλία. Όμως οι ισχυροί άνθρωποι είχαν φτάσει στο και μη παρέκει με εκείνον.

Ένας ατημέλητος 70χρονος άνδρας που κυκλοφορούσε σε δημόσιους χώρους, περιτριγυρισμένος από λατρεμένους μαθητές, δίδασκε ότι μια ζωή χωρίς έρευνα δεν ήταν ζωή που άξιζε να ζει κανείς. Όλα ξεκινούσαν από το ότι δεν ξέρουμε τίποτα, κάτι που διαβρώνει τη βεβαιότητα. Και η βεβαιότητα ήταν αυτό που λαχταρούσε η πόλη.

Η αδιάλλακτη φωνή του Σωκράτη σε μια επικίνδυνη εποχή αντηχεί στη δική μας “cancel culture”.

Αφότου ο καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου Jermyn Street, Tom Littler, πρότεινε ένα έργο για τον Σωκράτη, έγραψα μια σκηνή βασισμένη στον διάλογο του Πλάτωνα στο ‘Εὐθύφρων’ – μια ξεκαρδιστική συνάντηση μεταξύ του Σωκράτη και ενός ευθύ Αθηναίου πολίτη, έξω από τα δικαστήρια.

Ο Σωκράτης εμφανίζεται ως άσεμνος, γεμάτος κατανόηση και προκλητικός. Στη συνέχεια, η σύζυγός του και η μητέρα των δύο γιων τους, Ξανθίππη, και η ερωμένη του, Ασπασία 0η μοναδική ισχυρή γυναίκα της αθηναϊκής πολιτικής που γνωρίζουμε- αναλαμβάνουν την επόμενη σκηνή και έτσι ξεκινάει το έργο.

Ο Σωκράτης δεν έγραψε ποτέ τίποτα, αν και στη φυλακή συνέθεσε ποιήματα, βασισμένα στους μύθους του Αισώπου. Ή τουλάχιστον ο Πλάτων λέει πως αυτό έγινε. Σε κάθε περίπτωση, προκύπτει ένα πρόβλημα: ι τέσσερις διάλογοι στους οποίους περιγράφουμε τη δίκη και την εκτέλεση, είναι ζωηροί, διατυπωμένοι με χιούμορ και δράμα.

Ωστόσο είναι ύποπτοι, παραμορφωμένοι από την κοσμοθεωρία του Πλάτωνα. Υπάρχει μια άλλη αφήγηση της ομιλίας του Σωκράτη από τον Ξενοφώντα, αλλά είναι βαρετή και δεν έχει τίποτα κοινό με αυτήν του Πλάτωνα. Ο Πλάτων είναι ουσιαστικά η μόνη μας πηγή.

Τα έργα του (‘Ευθύφρων’,  ‘Αποολογία του Σωκράτους’ και ‘Κρίτων’) πιστεύεται ότι γράφτηκαν κοντά στον χρόνο της εκτέλεσης του Σωκράτη. Ένας τέταρτος διάλογος (Φαίδων), είναι προφανώς πολύ μεταγενέστερος: ο Πλάτωνας λέει ότι ο Σωκράτης πιστεύει στη μετενσάρκωση, για την οποία δεν υπάρχει ίχνος στα πρώτα έργα. Γίνεται έντονα συγκινητική περιγραφή του θανάτου του δασκάλου του, ενώ τα κρυπτικά τελευταία λόγια είναι αληθινά.

Στους δύσκολους καιρούς, ήταν αθηναϊκό σπορ το να κόβουν τις ψηλές παπαρούνες. Και ο Σωκράτης ήταν μια πολύ ψηλή παπαρούνα.

Η αθηναϊκή δημοκρατία του 399 π.Χ. ήταν εύθραυστη. Υπήρξε ένα βάναυσο πραξικόπημα από ολιγάρχες (411 π.Χ.), το οποίο κατέρρευσε μετά από ένα χρόνο. Υπήρξε ένα δεύτερο πραξικόπημα, όταν η Αθήνα παραδόθηκε στη Σπάρτη (404 π.Χ.).

Η δημοκρατία αποκαταστάθηκε, αλλά η εθνική υπερηφάνεια είχε πληγωθεί βαθιά. Η οικονομία απειλήθηκε: αγροκτήματα είχαν καεί από τα σπαρτιατικά στρατεύματα, ενώ υπήρξαν εστίες πανώλης. Οι άνθρωποι ήταν θυμωμένοι, εξουθενωμένοι και ήθελαν να κατηγορήσουν κάποιον -είπαμε, στους δύσκολους καιρούς είχαν το σπορ να κόβουν τις ψηλές παπαρούνες.

Ο Σωκράτης ήταν ο πιο διάσημος άνδρας της πόλης, αλλά όχι παγκοσμίως δημοφιλής. Είχε δημόσιο αξίωμα μόνο μία φορά -για μία ημέρα-, ως πρόεδρος της Συνέλευσης. Χρησιμοποίησε την ψήφο του, ώστε να προσπαθήσει να εμποδίσει την εκτέλεση έξι στρατηγών -όταν ολόκληρη η πόλη απαιτούσε το θάνατο τους. Το επιχείρημα του ήταν ότι η δίκη ήταν παράνομη.

Είχε μια μακρά, παθιασμένη σχέση με τον μαθητή του, Αλκιβιάδη, έναν ήρωα πολέμου που αυτομόλησε δύο φορές -πρώτα στη Σπάρτη και μετά στην Περσία. Ήταν εξαιρετικά δημοφιλής στους νέους και οι γονείς ανησυχούσαν ότι παρέσυρε τους γιους τους.

Η κριτική επιτροπή του 501π.Χ. ενδεχομένως να είχε ως μόνο στόχο να του κόψει τα φτερά. Τον καταδίκασε στην πρώτη ψηφοφορία. Ο νόμος επέτρεπε στον Σωκράτη να προτείνει μια εναλλακτική ποινή –εξορία ή ένα μεγάλο πρόστιμο–, την οποία η κριτική επιτροπή θα αποδεχόταν -και όλοι θα πήγαιναν σπίτι τους.

Δεν ζήτησε εξορία ή πρόστιμο, αλλά να του παραχωρηθούν δωρεάν δείπνα δια βίου από το κράτος. Αυτή ήταν τιμή που απονεμόταν στους εθνικούς ήρωες. Εξαγριωμένοι, οι ένορκοι επιβεβαίωσαν τη θανατική ποινή.

Στη συνέχεια, στη φυλακή, αρνήθηκε να δραπετεύσει, με το επιχείρημα ότι η φυγή θα κατέστρεφε τη φήμη του. Είπε και ότι πρέπει να τιμήσει τους νόμους της δημοκρατίας, παρόλο που είναι διαστρεβλωμένοι από τους εχθρούς.

Δοκίμαζε το κράτος στην καταστροφή, καταστρέφοντας τον εαυτό του; Ή μήπως ήταν το αποκορύφωμα μιας βαθιάς αναζήτησης που θέλει τη ψυχή να επιβιώνει του θανάτου; Η συνάφεια των μεγάλων ιστοριών μπορεί να ξεπεράσει κατά πολύ την άμεση στιγμή”.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις