Βασιλόπιτα: ποια η προέλευσή της

Το κόψιμο της βασιλόπιτας είναι ένα αρχαίο έθιμο, που οι απαρχές του ουδεμία σχέση έχουν με τον Χριστιανισμό. Ο κύριος Μπαμπινιώτης λέει πως το έθιμο της βασιλόπιτας προέρχεται από τα ρωμαϊκά Σατουρνάλια, τις γιορτές προς τιμήν του Κρόνου, τα Κρόνια. Αυτά λοιπόν ήταν μια αγροτική γιορτή, κατά τη διάρκεια της οποίας προσφέρονταν στους θεούς τα πρώτα γεννήματα.

Επίσης, με κλήρωση μεταξύ των συμμετεχόντων αναδεικνυόταν «ο βασιλιάς των Σατουρναλίων», που του αποδίδονταν τιμές, καθώς ήταν το τυχερό πρόσωπο της ημέρας, όπως δηλαδή εμείς συμπεριφερόμαστε προς εκείνον που θα του «πέσει το φλουρί». Παρόμοιες τελετές είχαν και οι αρχαίοι Έλληνες στις αγροτικές γιορτές των Θαλυσίων και των Θαργηλίων. Α, να προσθέσω εδώ πως αυτό το «φλουρί», που βάζουμε στην πίτα, είναι παλιό χρυσό βυζαντινό νόμισμα, το «φλωρίον», γνωστό και ως κωνσταντινάτο. Προέρχεται από τη λατινική λέξη «florinus», από το «flos, floris», δηλαδή το άνθος. Ένα λουλούδι ήταν χαραγμένο και στα νομίσματα της Φλορεντίας, που έμειναν γνωστά ως φιορίνια, από το ιταλικό «φιόρε», το λουλούδι.

Η λαϊκή παράδοση «εκχριστιάνισε», αν μου επιτρέπετε, τα ελληνικά και ρωμαϊκά έθιμα συνδέοντας τη βασιλόπιτα με τον Μέγα Βασίλειο. Ο επίσκοπος Καισαρείας υποτίθεται πως τον 4 αιώνα διένειμε στους ενορίτες του ψωμάκια μέσα στα οποία υπήρχε και ένα νόμισμα ή κόσμημα. Καλύτερο μου φαίνεται αυτό από το σύγχρονο έθιμο – τότε, όλοι έπαιρναν από κάτι.

Ανεξάρτητα από αυτό, ποτέ μου δεν κατάλαβα γιατί δεν βάζουμε το τυχερό φλουρί και σε άλλους είδους πίτες, όπως η σπανακόπιτα, ή η τυρόπιτα. Για φανταστείτε, να βρίσκεται το τυχερό φλουρί στο κομμάτι της αγαπημένης σας κοτόπιτας, ας πούμε.

Από πού κρατάει η σκούφια μας

Κάθε λέξη κρύβει μια ιστορία. Η ετυμολογία της, δηλαδή η αναζήτηση της προέλευσής της και της αρχικής της σημασίας, μπορεί να μας οδηγήσει πολύ μακριά, τόσο στα ονόματα των ανθρώπων και των τόπων, όσο και στις λέξεις που περιγράφουν αντικείμενα και αφηρημένες έννοιες.