FATIGABILITY: ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΤΟ “ΚΟΥΡΑΣΟΜΕΤΡΟ”

Τη σήμερον ημέρα, δεν πρέπει να υπάρχει άνθρωπος σε αυτόν τον πλανήτη που να μην είναι κουρασμένος. Σωματικά ή πνευματικά.

Δεν χρειάζεται να διαβάσεις τις μελέτες που έχουν γίνει και δείχνουν πως η μια συνθήκη, επηρεάζει την άλλη. Δηλαδή, όταν είναι κουρασμένο το μυαλό μας, δεν μπορούμε να εκτελέσουμε τις σωματικές υποχρεώσεις και τούμπαλιν.

Το ζεις το φαινόμενο.

Είμαι σίγουρη και ότι έχεις παρατηρήσει πως δεν έχουμε όλοι το ίδιο ‘κουρασόμετρο’: κάτι που δεν κουράζει εσένα, μπορεί εμένα να με εξαντλεί.

Όχι γιατί απαραίτητα δεν έχουμε την ίδια stamina ή δεν τρεφόμαστε το ίδιο καλά ή δεν κοιμόμαστε το ίδιο καλά ή δεν έχουμε το ίδιο άγχος ή την ίδια καλή υγεία. Σημειωτέον, αυτοί είναι μόνο κάποιοι από τους παράγοντες που επηρεάζουν την εξάντληση μας.

Ξέρεις τι γίνεται; Όλα είναι στο μυαλό.

Εν τω μεταξύ, δεν πρέπει να αποφεύγεις να μιλήσεις για την ‘εξόντωση’ που νιώθεις, μην τυχόν και σου πουν πως γκρινιάζεις.

Έχεις όχι μόνο το ελεύθερο, αλλά την οδηγία των ερευνητών να συζητάς για αυτό που αισθάνεσαι, όπως εκείνοι προσπαθούν να καταλάβουν το ρόλο που παίζει το πώς αντιλαμβανόμαστε την κόπωση μας σε σχέση με το πώς τη ζούμε.

Πάμε και στις λεπτομέρειες.

Πώς προσδιορίζεται η κόπωση

Νιώθεις εξάντληση; Πώς δεν έχεις δυνάμεις; Ότι έχεις ‘ξεμείνει’ από ενέργεια; Δεν μπορείς να συγκεντρωθείς και σε πιάνει υπνηλία;

Αυτά είναι συμπτώματα που αφορούν και την αναιμία ή καρδιαγγειακά νοσήματα ή το θυρεοειδή σου ή λοιμώξεις ή και ψυχολογικές καταστάσεις.

Για να είσαι σίγουρος/σίγουρη πως έχεις κόπωση, θα χρειαστεί να κάνεις έναν εργαστηριακό έλεγχο.

O όρος ‘κόπωση’ προσδιορίζεται ιατρικά ως “αίσθημα σωματικής ή πνευματικής εξάντλησης που μειώνει την ικανότητα κάποιου να εκτελεί αποτελεσματικά καθήκοντα”.

Μπορεί να προκληθεί από διάφορους παράγοντες. Όπως η έλλειψη ύπνου, η παρατεταμένη σωματική ή πνευματική καταπόνηση, το στρες ή κάποια ασθένεια.

Τα συμπτώματα ενδέχεται να περιλαμβάνουν μειωμένα επίπεδα ενέργειας, δυσκολία συγκέντρωσης, προβλήματα μνήμης, ευερεθιστότητα και ένα γενικό αίσθημα αδυναμίας ή λήθαργου. Να είναι μια φυσιολογική απόκριση σε ορισμένες δραστηριότητες ή καταστάσεις.

Η ιστορία αλλάζει όταν μιλάμε για χρόνια ή υπερβολική κόπωση (ατονία που δεν σε εγκαταλείπει δευτερόλεπτο και κούραση που διαρκεί τουλάχιστον ένα εξάμηνο), καθώς εμφανίζεται ως σημάδι υποκείμενης ιατρικής πάθησης.

Άρα αν κοιμάσαι καλά και ξυπνάς εξόχως κουρασμένος/κουρασμένη ή/και έχεις θέματα με τη σκέψη, τη μνήμη και τη συγκέντρωση τρέχεις στο γιατρό.

Να καλωσορίσουμε τη fatigability στη ζωή μας

Μολονότι όλοι κουραζόμαστε -και επηρεάζεται η καθημερινότητα μας από την κούραση- δεν υπάρχουν πολλές αποτελεσματικές θεραπείες, αφού η επιστήμη έχει πολλά κενά.

Νέα μελέτη φαίνεται να καλύπτει ένα.

Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση, ο επαναπροσδιορισμός της κόπωσης και η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο μια περιοχή του εγκεφάλου -γνωστή ως παρεγκεφαλίδα- επεξεργάζεται την κόπωση, μπορεί να περιέχει ενδείξεις για καλύτερη θεραπεία.

Στο πλαίσιο αυτό, προστέθηκε στην ορολογία το “fatigability“. Που προκύπτει από το fatigue και το ability. Θα έλεγες πως ελληνικά μεταφράζεται ως ικανότητα κούρασης.

Ίσως να είναι και το ‘κουρασόμετρο’ που διάβασες πιο πάνω.

Η ‘κοπωσιμότητα’ (κάνω προτάσεις) αποτελεί μέτρο του πόσο εύκολα κουράζεται ή εξαντλείται κάποιο άτομο, όταν εκτελεί σωματικές ή πνευματικές εργασίες και του πόσο γρήγορα αναρρώνει από αυτή την κούραση.

Πού βρίσκεται αυτό το μέτρο στον οργανισμό μας;

Η παρεγκεφαλίδα είναι γνωστή για το ρόλο που παίζει στη συντονισμένη κίνηση και την ισορροπία. Είναι σημαντική για τη γνώση και το συναίσθημα, συμπεριλαμβανομένης της αντίληψης.

Η τελευταία μελέτη έδειξε ότι τα άτομα που ανέφεραν λιγότερη κόπωση έπειτα τις δοκιμασίες στις οποίες υποβλήθηκαν, όχι μόνο είχαν χειρότερο κινητικό έλεγχο, αλλά εμφάνισαν μείωση της δραστηριότητας στην παρεγκεφαλίδα.

Κάτι που μπορεί να σημαίνει ότι η αντίληψη της κόπωσης και ο κινητικός έλεγχος “ίσως να ανταγωνίζονται για να κερδίσουν την προσοχή της παρεγκεφαλίδας (τους ‘πόρους’ της)” όπως σχολίασε ένας από τους συγγραφείς της δημοσίευσης που ανήκει σε επιστήμονες του Johns Hopkins University.

Σύμφωνα με τα ευρήματα τους, η fatigability (κάνω και τρίτη πρόταση: εκτελεστική κούραση) μπορεί να διαφέρει από την αντίληψη της κόπωσης -την υποκειμενική κούραση ενός ατόμου-, ανάλογα με την υποκειμενική μας εκτίμηση για το πόσο κουρασμένοι νιώθουμε.

Σου είπα ήδη πως όλα είναι στο μυαλό.

“Ο περιορισμός των πόρων του εγκεφάλου κατ’ αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσε ενδεχομένως να είναι ένας προστατευτικός μηχανισμός για την αντιμετώπιση της κόπωσης.

Ο ακριβέστερος έλεγχος της κίνησης όταν αισθανόμαστε κόπωση, θα μπορούσε να υποδηλώνει βελτιωμένη επίγνωση του σώματος. Αυτή μπορεί να αποτρέψει κάποιον από το να το παρακάνει σωματικά και πιθανώς να τραυματιστεί.

Τα ευρήματα αντιπροσωπεύουν σταδιακή πρόοδο στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο βιώνουμε και ρυθμίζουμε την κόπωση”.

Πώς το μυαλό εξέπληξε τους ερευνητές

Στην έρευνα πήραν μέρος μόνο υγιείς ασθενείς -όχι άτομα με νευρολογικά προβλήματα στους οποίους θα επικεντρώσει η συνέχεια της εργασίας.

Εν τούτοις “παρέχει σημαντικές βασικές πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλός μας επεξεργάζεται και δίνει προτεραιότητα στην κόπωση”, που ερευνάται και στο πλαίσιο του long covid.

• Από τους συμμετέχοντες ζητήθηκε να πιέσουν μια μικρή συσκευή (λέγεται μετατροπέας δύναμης) μεταξύ του αντίχειρα και του δείκτη, όσο περισσότερο μπορούσαν.
• Μόλις η δύναμη έπεσε κάτω από το 40% της γραμμής βάσης τους, σταμάτησαν την πίεση και απάντησαν πόσο κουρασμένοι νιώθουν
• Στη θεωρία, όλοι είχαν βιώσει παρόμοια επίπεδα μυικής κόπωσης. Η αντίληψη όμως, για αυτήν διέφερε.
• Ακολούθησε εργασία συντονισμού χεριών (δοκίμασε τον κινητικό έλεγχο -δεν ήταν σωματικά κουραστική), με τα άτομα που είχαν αναφέρει λιγότερη κόπωση από το μετατροπέα δύναμης να έχουν λιγότερο ακριβή συντονισμό. Όσοι είπαν ότι ένιωθαν περισσότερη κούραση ήταν πιο ακριβείς.

Η Agostina Casamento-Moran, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, ομολόγησε πως εξεπλάγη όταν είδε μια τέτοια διαφορά μεταξύ της κόπωσης από την απόδοση και της αντιληπτής κόπωσης.

“Όταν ξεκινήσαμε τη μελέτη, δεν ξέραμε ότι η υποκειμενική εμπειρία της κούρασης θα γινόταν το επίκεντρο της ιστορίας” σχολίασε, προσθέτοντας ότι πολλοί χρησιμοποιούσαν όλο και περισσότερο τον όρο fatigability για να αναφερθούν στην μείωση της απόδοσης.

Το ‘κόπωση’ το επιστράτευσαν για την αναφορά στην αντίληψη του κάθε ατόμου για την κούραση του.

Οι ερευνητές διευκρίνισαν πως “η χρήση πιο συγκεκριμένης γλώσσας, δηλαδή του fatigability αντί της αντίληψης της κόπωσης- για την περιγραφή των σχετικών εμπειριών, μπορεί να είναι χρήσιμη για την επινόηση θεραπειών”.

Ο Bharat Biswal του Ινστιτούτου Τεχνολογίας του Νιου Τζέρσι, ο οποίος δεν πήρε μέρος στην έρευνα, είπε στην Washington Post ότι “είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τα νευρολογικά υπόβαθρα της κινητικής κόπωσης από την ψυχική κόπωση, επειδή οι σχετικές περιοχές του εγκεφάλου μπορεί να διαφέρουν αρκετά.

Το να είμαστε πιο ακριβείς σχετικά με τις πληγείσες περιοχές του εγκεφάλου θα μπορούσε να οδηγήσει σε καλύτερες επιλογές θεραπείας”.

Πώς μπορείς να αντιμετωπίσεις την κόπωση

Βάσει και της τελευταίας μελέτης, ερευνητές πρότειναν στρατηγικές για όσους υποφέρουμε από την κούραση.

α) στρατηγική “pacing”: πρόκειται για διαχείριση δραστηριότητας, η οποία απαιτεί να περιορίζουμε προσεκτικά τις καθημερινές μας δραστηριότητες, να μειώνουμε την ενεργειακή μας δαπάνη και να παρακολουθούμε τα συμπτώματά. Με άλλα λόγια, να εξοικονομούμε ενέργεια όσο καλύτερα μπορούμε, μέσω του περιορισμού της δραστηριότητας. Είχε προταθεί ως τρόπος για να διαχειριστούμε τα συμπτώματα του long covid.

β) μένουμε μακριά από το να μάθουμε νέα πράγματα, όταν νιώθουμε κουρασμένοι: σε μελέτη του 2019 διαπιστώθηκε ότι όταν οι υγιείς συμμετέχοντες εκτέλεσαν μια εργασία που προκαλούσε μυϊκή κόπωση και μετά τους ζητήθηκε να μάθουν μια νέα φυσική δεξιότητα, δεν τα πήγαν καλά, συγκριτικά με εκείνους που δεν παρουσίαζαν μυϊκή κόπωση. Επιπλέον, ήταν πιο δύσκολο γι’ αυτούς να μάθουν αυτή τη νέα κίνηση τις επόμενες μέρες, γεγονός που υποδηλώνει ότι η συσσωρευμένη κούραση κάνει αντιπαραγωγική την εκμάθηση μιας δεξιότητας.

γ) είμαστε ευγενικοί με τον εαυτό μας: οι επιστήμονες που ερευνούν ενημερώνουν πως δεν θα αργήσει η ημέρα που θα έχουν πρόχειρες πιο συγκεκριμένες συμβουλές και θεραπείες αποκατάστασης. Προς το παρόν, όμως, υπάρχουν πολλά που δεν καταλαβαίνουν. Έως την αποκωδικοποίηση, προτείνουν να είμαστε ευγενικοί με τον εαυτό μας και να κάνουμε ένα διάλειμμα, όταν είμαστε κουρασμένοι.