“Η ΠΥΛΟΣ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΕΓΚΛΗΜΑ” – ΔΙΚΗΓΟΡΟΙ ΖΗΤΟΥΝ ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΤΟ ΝΑΥΑΓΙΟ

Έχει συμπληρωθεί πλέον ένας μήνας από το ναυάγιο στην Πύλο, το φονικότερο που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ελληνική Ζώνη Διάσωσης. Σ’ αυτό το χρονικό διάστημα οι αρχές έχουν κηρύξει σιωπητήριο για το γεγονός, αποκρούοντας ως «ενοχλητικές» ή «ύποπτες» τις φωνές που ζητούν να διερευνηθούν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες έλαβε χώρα η ασύλληπτη τραγωδία. Οποιαδήποτε αμφισβήτηση και διερώτηση για το αν το Λιμενικό έπραξε τα δέοντα, αυτά που ορίζονται από τις διεθνείς συνθήκες, κατακεραυνώνεται ως «ανθελληνική» ή «προπαγανδιστική».

Το θέμα διαρκώς κατρακυλάει πιο χαμηλά στη δημόσια συζήτηση με ορατό τον κίνδυνο να σκεπαστεί μ’ ένα σεντόνι λήθης, ενώ εκατοντάδες οικογένειες θρηνούν τους δικούς τους ανθρώπους, χωρίς καν να μπορούν να επιτελέσουν το πένθος τους με βάση τα ταφικά έθιμα που επικρατούν σε κάθε πολιτισμικό συγκείμενο. Παράλληλα, όμως, στο διάστημα αυτό έχουν εισφερθεί σημαντικά στοιχεία από τις έρευνες εγχώριων και διεθνών δημοσιογραφικών ομάδων, τα οποία ενισχύουν την αρχική αίσθηση πως υπήρξαν ενέργειες ή παραλείψεις που συντέλεσαν στην οδυνηρή κατάληξη.

Ειδικότερα, με βεβαιότητα πλέον προκύπτει πως το Λιμενικό γνώριζε έγκαιρα την ύπαρξη του υπερφορτωμένου αλιευτικού, αρκετές ώρες πριν το ναυάγιο και ήταν σαφές πως βρισκόταν σε κίνδυνο. Εξάλλου, οι ίδιοι οι επιβαίνοντες απευθύνθηκαν σε ΜΚΟ και ακτιβιστές/στριες αγωνιώντας για την τύχη τους και ζητώντας βοήθεια. Οπότε το πρώτο ζήτημα που πρέπει να διερευνηθεί είναι γιατί οι ελληνικές αρχές δεν ανέλαβαν το σχεδιασμό και την υλοποίηση επιχείρησης διάσωσης. Το άλλο στοιχείο που έχει προκύψει είναι πως αρκετές μαρτυρίες επιζώντων αναφέρονται σε απόπειρα ρυμούλκησης από το Λιμενικό με αποτέλεσμα την ανατροπή του Adriana. Επίσης, αναφέρουν πως αμέσως μετά το σκάφος του Λιμενικού απομακρύνθηκε προκαλώντας κύματα που καθιστούσαν ακόμα πιο δύσκολη την προσπάθεια των ναυαγών και ότι η επιχείρηση διάσωσης καθυστέρησε.

Έχουν, επίσης, καταγγελθεί πιέσεις και εκφοβισμοί προς τους επιζώντες να αποκρύψουν πράγματα που ενοχοποιούν το Λιμενικό στις καταθέσεις τους και να υποδείξουν συγκεκριμένα πρόσωπα ως «διακινητές», σύμφωνα με πρόσφατη δημοσίευση στο BBC. Από την άλλη, δε γίνεται να περάσει απαρατήρητο το γεγονός πως το συγκεκριμένο σκάφος του Λιμενικού διέθετε δύο υπερσύγχρονα συστήματα θερμικών καμερών, τα οποία στελέχη του Σώματος διατείνονται πως δεν τέθηκαν σε λειτουργία.

Είναι ζήτημα ανθρωπιστικό, πολιτικό και νομικό. Εξου και οι αιτιάσεις των διεθνών οργανισμών απέναντι στο ελληνικό κράτος για την περιβόητη πολιτική «αποτροπής» – που σημαίνει αθρόες επαναπροωθήσεις, έχουν πληθύνει και εκφράζονται ανησυχίες για τη διαφάνεια και την ανεξαρτησία των δικαστικών ερευνών για το πολύνεκρο ναυάγιο. Ο Δικηγορικός Σύλλογος Καλαμάτας έδειξε άμεσα ανακλαστικά, ζητώντας από την Εισαγγελέα Πρωτοδικών «να διατάξει αυτεπάγγελτα παραγγελία για προκαταρκτική εξέταση για την τέλεση αδικημάτων, κακουργηματικής μάλιστα μορφής, ιδίως της ανθρωποκτονίας με παράλειψη κατά συρροή». Δυστυχώς, ο μεγαλύτερος δικηγορικός σύλλογος της χώρας, ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθήνας, κινείται σε πολύ νωχελικότερους ρυθμούς. Ωστόσο, συστήθηκε Η Πρωτοβουλία δικηγόρων και νομικών για το ναυάγιο της Πύλου, που φέρει στον πυρήνα της την ανάγκη διεκδίκησης έρευνας και απόδοσης ευθυνών για το ναυάγιο.

Δείτε το βίντεο του 24MEDIA Lab
Ναυάγιο στην Πύλο: Οι 10 ημέρες πριν την τραγωδία

«Το ναυάγιο “της Πύλου”, η βύθιση δηλαδή του πλοιαρίου με τον πνιγμό εκατοντάδων ανθρώπων που δεν θα μάθουμε μάλλον ποτέ ακριβώς πόσοι και ποιοι ήταν, προστίθεται σε ανάλογα περιστατικά απώλειας της ζωής ανθρώπων που εκτοπίστηκαν από τις εστίες τους και μετακινούνται με παράτυπο τρόπο κυρίως δια θαλάσσης. Αυτές οι πληγές όμως, αυτό το πένθος για τις ανθρώπινες ζωές, επιτείνεται όταν δεν υπάρχει κανένας σεβασμός των επονομασθέντων και ως last rights, με πιο προφανές το δικαίωμα της ορατότητας, δηλαδή της ταυτοποίησης των απολειπομένων και της διερεύνησης των συνθηκών και των αιτιών του θανάτου τους. Από νομικής δε πλευράς, το εκάστοτε κράτος που έχει την ευθύνη για διάσωση και έρευνα σε συγκεκριμένα και προκαθορισμένα όρια, ελέγχεται για την εφαρμογή των διαδικαστικών εγγυήσεων σεβασμού του άρθρου 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα δικαιώματα του ανθρώπου, όχι δηλαδή για το εάν διέσωσε τους ανθρώπους, αλλά εάν προέβη σε όλες τις ενδεδειγμένες ενέργειες για να διασωθούν (για το θέμα δε της δικαιοδοσίας έχει υπάρξει τεκμηριωμένη ανάλυση από ακαδημαϊκούς στην δημόσια επιστολή τους, με παράθεση της σχετικής νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων).

Ως Εναλλακτική Παρέμβαση Δικηγόρων Αθήνας – Δικηγορική Ανατροπή τοποθετηθήκαμε αμέσως δημόσια όχι μόνο εκφράζοντας αυτονόητα συλλυπητήρια στις οικογένειες και τους οικείους των θυμάτων και συμπαράσταση στους επιζώντες του ναυαγίου, αλλά και συστρατευόμενοι/ες με το αίτημα για αποκάλυψη της αλήθειας και δικαιοσύνη. Αυτό είναι και το κεντρικό αίτημα γύρω από το οποίο οικοδομήθηκε η Πρωτοβουλία δικηγόρων και νομικών για το ναυάγιο της Πύλου. Ως παράταξη επίσης ζητήσαμε από την πρώτη στιγμή από το Διοικητικό Συμβούλιο του Δικηγορικού Συλλόγου Αθήνας να αναλάβει πρωτοβουλίες που του αναλογούν προς την παραπάνω κατεύθυνση, ωστόσο μέχρι τώρα μόνο μια αντιπροσωπία έχει επισκεφθεί την Μαλακάσα και αναμένουμε να συζητηθεί το θέμα στο επόμενο ΔΣ. Είναι προφανές ότι τα αντανακλαστικά του ΔΣΑ απέχουν παρασάγγας από αυτά του Προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου Καλαμάτας…

Εν πάση περιπτώσει η διερεύνηση των ευθυνών κάθε εμπλεκόμενου και η συλλογή του αποδεικτικού υλικού είναι απολύτως απαραίτητη για να συμπληρωθούν «όλα τα κομμάτια του παζλ» και να γίνει αποτελεσματική διερεύνηση ποινικών ευθυνών. Και όταν αναφέρομαι σε αποδεικτικό υλικό, αυτό μπορεί να είναι ακόμη και ό,τι αφορά στην προσέγγιση των εμπορικών πλοίων που προηγήθηκαν, μέχρι το οπτικοακουστικό υλικό που υπάρχει και οτιδήποτε μπορεί να εισφερθεί από την Frontex και το Λιμενικό Σώμα. Αυτή η έρευνα έχει ξεκινήσει στο πλαίσιο της προκαταρκτικής εξέτασης που διενεργεί το Ναυτοδικείο, όπως δήλωσε δημόσια η ευρωπαία Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Ίλβα Γιόχανσον, ενώ έχουν υποβληθεί και από τις δικηγόρους κάποιων επιζώντων συγκεκριμένα αιτήματα, όπως η ανάσυρση των σορών και η ανέλκυση του πλοίου. Είναι όμως σημαντικό στην ποινική διερεύνηση να αξιοποιηθεί η εισφορά όλων των εμπειρογνωμόνων (είτε διεθνολόγων είτε της ομάδας Forensis) για να διαφανεί η αιτιώδης συνάφεια πράξεων κάθε εμπλεκομένου και παραλείψεων όσων είχαν ιδιαίτερη νομική υποχρέωση διάσωσης, με το θανατηφόρο αποτέλεσμα» υπογραμμίζει η Αγγελική Σεραφείμ, δικηγόρος, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΔΣΑ.

Από το ναυάγιο διασώθηκαν 104 άτομα, τα οποία κουβαλάνε πολλά επώδυνα βιώματα, από το ίδιο το γεγονός του ξεριζωμού μέχρι το ταξίδι σε τόσο επικίνδυνες συνθήκες, τη βύθιση του αλιευτικού, την προσπάθεια να επιζήσουν, το χαμό δικών τους ανθρώπων. Το τι θα απογίνουν οι επιζώντες είναι σημαντικό από ανθρώπινη και δικαιική σκοπιά. Η πρώτη εικόνα τους να βρίσκονται στοιβαγμένοι σε μια αποθήκη υπό το βλέμμα ένστολων ανδρών, δεν τιμά καθόλου την ελληνική διοίκηση, γιατί δεν υποδηλώνει περίθαλψη τραυματισμένων υποκειμένων αλλά φρούρηση και επιτήρηση «ανεπιθύμητων». Στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στο camp στη Μαλακάσα που είναι ακατάλληλος χώρος ούτως ή αλλως να ζουν άνθρωποι και πολύ περισσότερο αυτοί που βρίσκονται σε κατάσταση σοκ κι έχουν ανάγκη εξειδικευμένη φροντίδα. Δικηγόροι τους έχουν επισκεφτεί προκειμένου να παράσχουν νομική υποστήριξη στα αιτήματα τους. Ανάμεσα τους και η νομική ομάδα της Υποστήριξης Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA), μέλος της οποίας είναι η δικηγόρος Ελένη Σπαθανά:

«Ως μέλη της νομικής ομάδας της RSA έχουμε εμπλακεί στη νομική συνδρομή επιζώντων του ναυαγίου και συγγενών των θυμάτων. Από την Κυριακή 18 Ιουνίου 2023 βρεθήκαμε στη Μαλακάσα μαζί και με άλλες οργανώσεις για να καταγράψουμε τις ανάγκες και να προσφέρουμε αρωγή αφενός για τις υποθέσεις ασύλου και αφετέρου την πλαισίωση για την αναζήτηση ευθυνών για τις συνθήκες του ναυαγίου. Οι άνθρωποι που είδαμε στη Μαλακάσα βιώνουν μεγάλο τραύμα ως επιζώντες, έχοντας κινδυνέψει και οι ίδιοι και έχοντας χάσει συγγενείς και φίλους. Είναι πολύ νωπό, δεν είναι ακόμα σε θέση να το επεξεργαστούν. Εμείς τους προσεγγίσαμε με αυτή την επίγνωση και θέτοντας ως βασική προτεραιότητα να ακούσουμε τις ανάγκες τους.

Οι άνθρωποι αυτοί μετά τη διάσωση τους αντιμετωπίστηκαν με τρόπο που δεν συνάδει με μεταχείριση επιζώντων ενός πολύνεκρου ναυαγίου. Αφέθηκαν σε μια περίκλειστη αποθήκη στην Καλαμάτα – ήταν χαρακτηριστικό το στιγμιότυπο του ανθρώπου που ταξίδεψε από την Ολλανδία για να βρει τον αδερφό του και αγκαλιάστηκαν με κάγκελα ανάμεσα τους. Στο ίδιο κλίμα δεν επετράπη σε συγγενείς νοσηλευομένων επιζώντων να τους επισκεφτούν στο νοσοκομείο. Στη συνέχεια μετέφεραν τους επιζώντες σε κλειστή δομή σε camp στη Μαλακάσα σε συνθήκες δηλαδή εντελώς ακατάλληλες ως προς τη μεταχείριση που δικαιούται και πρέπει να λάβει ένας άνθρωπος σε ευαλωτότητα, έμειναν σε κοντέινερ και κλήθηκαν από τις αρχές να προχωρήσουν τάχιστα σε αιτήσεις ασύλου προτού καν προλάβουν να συνέλθουν προτού καλά καλά να συμβουλευτούν δικηγόρο. Έχει σημασία αυτό γιατί η διαδικασία του ασύλου είναι εξαιρετικά απαιτητική, απαιτείται ηρεμία για να μπορέσει κάποιος να ανταπεξέλθει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Είναι ανθρωπίνως αυτονόητο αλλά και νομικά προβλεπόμενο οτι έπρεπε να ληφθούν για τους ανθρώπους αυτούς οι αναγκαίες μέριμνες για την ανακούφιση τους, την διασφάλιση της ψυχικής τους ηρεμίας κι όχι να τοποθετηθούν σε δομή κράτησης. Είναι ενδεικτικό ότι κάποια άτομα μας ανέφεραν πως ξυπνούσαν έντρομα μέσα στη νύχτα γιατί ζώντας σε ένα μεταλλικό κοντέινερ, τους δημιουργούνταν η αίσθηση ότι ήταν στο πλοίο. Και βέβαια ας σκεφτούμε ότι αν ήταν τουρίστες – επιζώντες ναυαγίου, δε θα αντιμετωπίζονταν με αυτό τον τρόπο. Υπήρξε δηλαδή αρνητική διακριτική μεταχείριση καθώς εξ αρχής αντιμετωπίστηκαν ως « παράτυποι μετανάστες» και όχι ως επιζώντες ενός τραγικού ναυαγίου

Όλες αυτές τις ημέρες είμαστε σε συνεχή επικοινωνία με τους επιζώντες οι οποίοι μας έχουν μιλήσει για όλο το δραματικό και εν τελει μοιραίο ταξίδι μέχρι το ναυάγιο. Πέραν, ωστόσο, των μαρτυριών και πριν ακόμα επικοινωνήσουμε με τους επιζώντες ως πολίτες, ως κομμάτι της κοινωνίας των πολιτών και νομικοί είχαμε ήδη ερωτήματα για την εξέλιξη των γεγονότων μέχρι το ναυάγιο. Κατ´ αρχάς, το σκάφος είχε εντοπιστεί από επίσημες αρχές, από το πρωί με σαφή ζητήματα ως προς το αξιοπλοο της κατάστασής του. Γιατί λοιπόν μεσολαβούν τόσες ώρες και μάλιστα πολλές ώρες με φως της ημέρας χωρίς να εκκινήσουν οι απαραίτητες και προβλεπόμενες ενέργειες από τις αρχές προκειμένου μα διασφαλιστεί η προστασία και η διάσωση των ανθρώπων; Αυτό είναι ένα κυρίαρχο ερώτημα που αφορά τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις που έχουν οι ελληνικές αρχές, ενώ ταυτόχρονα έχει καταγραφεί η απελπισμένη αναζήτηση βοήθειας από τους επιβαίνοντες για τη διάσωση τους. Από μαρτυρίες επιζώντων προκύπτει ότι επιχειρήθηκε πρόσδεση. Πολλοί επιζώντες αναφέρουν ότι το πλοίο τους μετακινήθηκε ενώ είχαν σταματήσει οι μηχανές, προφανώς ρυμουλκούμενο από το Λιμενικό. Λίγα λεπτά μετά ανατράπηκε.

Αναφορικά με τις καταθέσεις των επιζώντων στις αρχές, δε γνωρίζουμε με ποιες εγγυήσεις εμπιστευτικότητας και διερμηνείας έγιναν και σίγουρα ξέρουμε πως δεν κλήθηκαν όλοι οι επιζώντες να καταθέσουν. Αρκετοί από τους επιζώντες υποστηρίζουν ότι τους αφαιρέθηκαν τα κινητά τους και δεν τους έχουν επιστραφεί, μάλιστα σε αίτημα που έγινε από επιζώντα που εκπροσωπούμε η λιμενική αρχή απάντησε πως δεν έχει το κινητό.

Έχουν απευθυνθεί σε εμάς αρκετοί συγγενείς θυμάτων, κάποιοι ζουν σε ευρωπαϊκές χώρες και κάποιοι στις χώρες καταγωγής. Ζητούν δικαιοσύνη. Είναι πολύ κρίσιμο το αίτημα που κατατέθηκε για ανέλκυση του πλοίου και ανάσυρση των σορών. Το να έχουν οι οικογένειες τη σορό του αγαπημένου τους προσώπου είναι μια ιερή υποχρέωση που δε γίνεται να παραμεριστεί. Ούτε γίνεται να παραμεριστεί η υποχρέωση για διερεύνηση και απόδοση ευθυνών για την οποία ωστόσο δεν υπάρχει καμία επίσημη ενημέρωση ένα μήνα πλέον, μετά το ναυάγιο».

Το ελληνικό κράτος δεν είναι άμεμπτο. Έχει ιστορικό στην παραβίαση των δικαιωμάτων των προσφύγων/ισσων στη ζωή, την ασφάλεια, την αξιοπρέπεια, την πρόσβαση στο άσυλο. Το Ευρωπαικό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου έχει αποφανθεί πως για την υπόθεση του ναυαγίου στο Φαρμακονήσι η Ελλάδα δεν είχε διενεργήσει ενδελεχή και αποτελεσματική έρευνα, ότι δεν έλαβε τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία των προσφευγόντων και ότι δεν τήρησε την αρχή της απαγόρευσης απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης. Αυτή τη στιγμή εκκρεμούν στο ΕΔΔΑ αρκετές προσφυγές για το ζήτημα των επαναπροωθήσεων. Η σταδιακή εμπέδωση της σκληρής αντιμεταναστευτικής πολιτικής ήταν αναμφισβήτητα ένας από τους παράγοντες που ευνόησαν την επάνοδο της ακροδεξιάς στη δημόσια σκηνή και στα κοινοβουλευτικά έδρανα, διαμορφώνοντας συνάμα ένα κοινωνικό περιβάλλον αδιαφορίας, αναλγησίας, ενίοτε και ανοιχτής εχθρότητας απέναντι στον προσφυγικό πληθυσμό. Δε φαίνεται αυτή τη στιγμή να υπάρχουν ούτε η βούληση, ούτε οι εγγυήσεις για μια εις βάθος έρευνα των συμβάντων. Αρκεί να σκεφτεί κανείς πως ακόμα και η ενημέρωση για την έναρξη προκαταρκτικής εξέτασης στο Ναυτοδικείο Πειραιά δεν προήλθε από εγχώριες πηγές αλλά από την Ευρωπαία Επίτροπο Εσωτερικών Υποθέσεων Ιλβα Γιοχανσον.

«Η Πύλος είναι ένα έγκλημα. Όμως από την ελληνική πολιτεία δεν αντιμετωπίζεται σαν έγκλημα αλλά σαν ηρωισμός. Από την πρώτη στιγμή το κοινό αφήγημα στα χείλια όλων των στελεχών της κυβέρνησης ήταν ο ηρωισμός και η αυτοθυσία των λιμενικών. Από την πρώτη στιγμή τα στελέχη της εγκαλούσαν οποίον τολμούσε να αμφισβητεί την επίσημη εκδοχή και να ζητά διερεύνηση, πολύ περισσότερο δεν δίσταζαν να επιδίδονται σε ανοίκειες επιθέσεις ενάντια σε όποιον μίλαγε για ευθύνες. Χαρακτηριστικό εκείνο το στιγμιότυπο με την κα Γκελεστάθη να ωρύεται πάνω στην Βασιλική Κατριβάνου όση ώρα μιλούσε, για να μην ακουστεί ούτε μια λέξη από όσα έλεγε, που έπαιζε επί δυο ημέρες στις ειδήσεις. Από την πρώτη στιγμή είχε ταυτοποιηθεί ο ένοχος που ήταν οι “άθλιοι διακινητές», ώστε να στραφεί εκεί η οργή του κόσμου. Το κυρίαρχο αφήγημα είναι αυτό και οποίος δεν το ακολουθεί είναι «εθνική εξαίρεση» που στρέφεται κατά της χώρας μας. Είναι δυνατόν σε αυτό το πλαίσιο να πιστέψουμε πως θα βγουν «όλα στο φως»;

Η πολιτική διαχείρισης του μεταναστευτικού έχει πείσει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού να αποδέχεται τις επαναπροωθήσεις ως νόμιμες και θεμιτές. Η χειραγώγηση της κοινής γνώμης έχει διαστάσεις ενός εφιαλτικού αύριο. Η υπόθεση των χαμένων ζωών στο Φαρμακονήσι δεν ενδιαφέρει, ούτε η καταδίκη της Ελλάδας από το ΕΔΔΑ. Αντιστοίχως, οι 600 πνιγμένοι στα ανοιχτά της Πύλου είναι για κάποιους 600 «που δεν έπρεπε να έρθουν στην Ελλάδα». Αν έχουμε άλλη γνώμη χαρακτηριζόμαστε «δικαιωματιστές». Έτσι, ο στιγματισμός των λέξεων κατασκευάζει την συναίνεση χωρίς κόπο.

Αν το δικαστικό σώμα δεν είναι ανεξάρτητο γίνεται συνένοχο. Στο Φαρμακονήσι το Ναυτοδικείο δεν βρήκε αδίκημα. Όταν καταγγέλλαμε τα εγκλήματα της «Χρυσής Αυγής» πριν τη δολοφονία Φύσσα, οι εισαγγελείς μας απάνταγαν «αλλά κι αυτοί γίνανε πολλοί!». Μετά τη δολοφονία ψάχναμε να βρούνε τους φακέλους. Πόσο ανεξάρτητη, λοιπόν, μπορεί να είναι η διερεύνηση όταν ο πρωθυπουργός χαρακτηρίζει την μετανάστευση ως «υβριδική απειλή»; Με μια τέτοια ρητορική, που δικαιώνει την ακροδεξιά, πόσο μπορεί να δείξει σθένος η Δικαιοσύνη; Εμείς θα στηρίξουμε μια τέτοια στάση με όλες μας τις δυνάμεις. Έχουμε ανάγκη να πιστέψουμε ότι υπάρχουν δικαστές που μπορούν να αντιστέκονται, που αντέχουν να ξεπερνάνε το φόβο. Η Ιστορία τότε γράφει. Αλλιώς βουβαίνεται», σχολιάζει η Γιάννα Κούρτοβικ, δικηγόρος και μέλος της Πρωτοβουλίας.

Μέσα σε μια τόσο ζοφερή συγκυρία, είναι ενθαρρυντικό πως ένα κομμάτι του νομικού κόσμου αποζητά την αλήθεια για το ναυάγιο της Πύλου και υπερασπίζεται την κοινωνική διάσταση του δικηγορικού επαγγέλματος. Το αίτημα για απόδοση ευθυνών για το ναυάγιο είναι αναμφίβολα δίκαιο και έχει ιστορική διάσταση.