ΝΟΜΙΖΕΙΣ ΟΤΙ ΞΕΡΕΙΣ ΤΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΑΠΟΚΑΛΟΥΜΕ “ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ”;

Το αργό πετρέλαιο, το πιο σημαντικό και “πανταχού παρόν” εμπόρευμα στον κόσμο, είναι λίγο περίεργο. Είναι περίεργο τόσο ως φυσικό αντικείμενο όσο και ως φαινόμενο που στηρίζει την παγκόσμια οικονομία. Κάθε μέρα, η ανθρωπότητα κολλάει χαλύβδινους σωλήνες αρκετά μίλια κάτω από τη γη και ρουφάει τον μαγικό χυμό βράχων, ο οποίος είναι φτιαγμένος από νεκρά ζωύφια του ωκεανού.

Απο τη μέρα που οι εξερευνητές ανακάλυψαν πετρέλαιο στο Τίτουσβιλ της Πενσυλβάνια το 1859, “δημιουργώντας” την πρώτη πετρελαιοκηλίδα στον κόσμο, οι βόρειοι Αμερικανοί άρχισαν να αναρωτιούνται και στα χρόνια που ακολούθησαν αν το πετρέλαιο ήταν η θεϊκή ανταμοιβή της Αμερικής για την υποστήριξη της “ελευθερίας και του νόμου” που έδειξαν στον Εμφύλιο Πόλεμο.

Ακόμη και σήμερα υπάρχουν αλήθειες για το πετρέλαιο που μπορούν να ενσταλάξουν μια αίσθηση θεϊκού δέους. Κάθε γαλόνι βενζίνης περιλαμβάνει 98 μετρικούς τόνους αρχαίας θαλάσσιας ζωής, συμπιεσμένους από τη γεωλογία και τη χημεία σε ένα υγρό που μπορεί να ωθήσει ένα αυτοκίνητο ενός τόνου να διανύσει την απόσταση που θα μπορούσε να περπατήσει ένας άνθρωπος μέσα σε μια μέρα. Η καύση αυτού του γαλονιού βενζίνης απελευθερώνει επίσης 9 κιλά διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, όπου τελικά θα ζεστάνει το κλίμα και θα κάνει όξινο τον ωκεανό.

Η παγκόσμια αγορά πετρελαίου είναι κι αυτή περίεργη. Τις περισσότερες φορές, ο κόσμος δεν χρειάζεται να σκεφτεί τους αγωγούς, τα δεξαμενόπλοια και τις δεξαμενές αποθήκευσης στην ξηρά που μεταφέρουν πετρέλαιο σε όλο τον κόσμο και επιτρέπουν κάτι σαν μια αγορά spot (τοις μετρητοίς) για αυτό. Ωστόσο, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έφερε το σύστημα στο προσκήνιο. Τις τελευταίες δύο εβδομάδες, ο παγκόσμιος δείκτης αναφοράς πετρελαίου εκτινάχθηκε σχεδόν στα 130 δολάρια το βαρέλι, για να πέσει κάτω από τα 100 δολάρια μόλις την Τετάρτη.

Παρόλο που οι Ηνωμένες Πολιτείες εισάγουν σχετικά λίγο ρωσικό πετρέλαιο, οι εγχώριες τιμές της βενζίνης έχουν αυξηθεί. Το παγκόσμιο σύστημα πετρελαίου έχει διαταραχθεί αρκετά από το γεγονός ότι μια από τις κεντρικές του εκλείψεις έχει πλέον υλική επίδραση σχεδόν σε όλους στην Αμερική. Διότι, παρόλο που το πετρέλαιο έχει παγκόσμια τιμή, το πετρέλαιο δεν είναι πραγματικά μόνο ένα πράγμα.

Αυτό που αποκαλούμε ως “πετρέλαιο” είναι στην πραγματικότητα περισσότερο μια γενική κατηγορία χημικών παρά μια μεμονωμένη ουσία. Όλο το πετρέλαιο πέφτει σε δύο άξονες. Πρώτον, το πετρέλαιο μπορεί να είναι ξινό ή γλυκό, ένα εύρος που δείχνει πόσο θείο υπάρχει στο ακατέργαστο. Το ξινό πετρέλαιο περιέχει πολύ θείο. Το γλυκό, πολύ λίγο. Το θείο προκαλεί ιδιαίτερα δυσάρεστες μορφές ρύπανσης -όταν καίγεται, σχηματίζει διοξείδιο του θείου, το οποίο προκαλεί καρδιακά και πνευμονικά προβλήματα, δημιουργεί αιθαλομίχλη και παράγει όξινη βροχή- έτσι το ξινό αργό χρειάζεται περισσότερη διύλιση και επεξεργασία για να γίνει ένα προϊόν προς χρήση.

Δεύτερον, το λάδι μπορεί να είναι βαρύ ή ελαφρύ, ένα χαρακτηριστικό που ονομάζεται “πυκνότητα”. Αυτό περιγράφει κάτι πιο θεμελιώδες. Το αργό πετρέλαιο είναι ένα μείγμα ατόμων υδρογόνου και άνθρακα συνδεδεμένα μεταξύ τους σε αλυσίδες. Όταν ένα αργό είναι βαρύ, αυτές οι αλυσίδες είναι μακριές και τεράστιες, δίνοντας τη συνοχή του στόκου παραθύρου ή καλαφατίσματος. Σε ένα ελαφρύ αργό, οι αλυσίδες είναι κοντές και μικρές, καθιστώντας το λάδι περισσότερο σαν νερό. Στο ελαφρύτερο άκρο αυτού του εύρους, μένεις με έναν υδρογονάνθρακα τόσο ευάερο που δεν είναι καθόλου υγρός: το αέριο μεθάνιο, μόλις τέσσερα άτομα υδρογόνου συνδεδεμένα με ένα άτομο άνθρακα. Το μεθάνιο είναι ο κύριος υδρογονάνθρακας στο φυσικό αέριο.

“Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο είναι λειτουργικά το ίδιο πράγμα -απλώς ποικίλλουν οι διαφορετικές πυκνότητες υδρογονανθράκων”, θα πει ο Ρόρι Τζόνστον αναλυτής της αγοράς πετρελαίου και ιδρυτής του newsletter Commodity Context.

Τα προϊόντα πετρελαίου που χρησιμοποιούμε ως καύσιμα αυτοκινήτων, φορτηγών και αεροπλάνων ποικίλλουν επίσης σε πυκνότητα. Η βενζίνη έχει μικρότερες αλυσίδες από τη ντίζελ, η οποία, με τη σειρά της, έχει μικρότερες αλυσίδες από το πετρέλαιο ναυτιλίας, αυτήν τη βαρετή λάσπη που χρησιμοποιείται για την τροφοδοσία των φορτηγών πλοίων. Ωστόσο, ένα βαρύ πετρέλαιο μπορεί ακόμα να παράγει ένα ελαφρύ καύσιμο.

“Με τη σωστή χημεία και τον κατάλληλο εξοπλισμό, μπορείς να μετατρέψεις τέτοιου είδους πράγματα σε κάτι σαν βενζίνη”, είπε ο Τζόνστον. Αυτό κάνει ένα διυλιστήριο: χτυπά μακριές αλυσίδες υδρογονανθράκων με θερμότητα και χημικά ξανά και ξανά μέχρι να χωριστούν σε κάτι πιο χρησιμοποιήσιμο.

Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι ότι το βαρύ, ξινό αργό μπορεί να αποφέρει λιγότερα χρήματα στην παγκόσμια αγορά από τα ελαφρύτερα ή πιο γλυκά αργά, επειδή απαιτούν περισσότερη διύλιση και επεξεργασία για να μετατραπούν σε κάτι πιο χρήσιμο οικονομικά. Τον Δεκέμβριο, οι Ηνωμένες Πολιτείες εισήγαγαν 405.000 βαρέλια πετρελαίου και άλλα προϊόντα πετρελαίου από τη Ρωσία. Περισσότερες από τις μισές από αυτές τις εισαγωγές ταξινομήθηκαν ως “ημιτελή πετρέλαια” από την κυβέρνηση. Αλλά στη βιομηχανία, είπε ο Τζόνστον, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν ένα διαφορετικό όνομα για αυτά τα βαρέλια: “ρωσική λάσπη”. Αυτά τα ρωσικά καύσιμα είναι μερικά από τα βαρύτερα και πιο όξινα αργά στον κόσμο.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, κόντρα στο αναμενόμενο, οι Ηνωμένες Πολιτείες εισάγουν τόσα πολλά από αυτά -και γιατί η αντικατάστασή τους δεν είναι εξ ολοκλήρου θέμα αντιστοίχισης του όγκου που χάνεται από τις κυρώσεις.

Στα τέλη της δεκαετίας του 2000, οι εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου περίμεναν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα άρχιζαν σύντομα να εισάγουν πολύ περισσότερο πετρέλαιο και φυσικό αέριο από ό,τι χρειάζονταν ιστορικά. Θα έπρεπε να επεξεργάζονται φθηνά, βρώμικα αργά -όπως αυτά που έχουν βγει από την άμμο με πίσσα του δυτικού Καναδά- σε τεράστιους όγκους προκειμένου να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους.

Οι Ακτές του Κόλπου είχαν τότε, και εξακολουθούν να έχουν, τον μεγαλύτερο στόλο διυλιστηρίων πετρελαίου στον κόσμο, και οι εταιρείες άρχισαν να προετοιμάζουν αυτά τα διυλιστήρια ότι θα έπρεπε για δεκαετίες να εισάγουν βαρύ και λασπωμένο πετρέλαιο. Σήμερα, τα 129 διυλιστήρια της Αμερικής διαπρέπουν στη μετατροπή βαρέων καυσίμων με θείο σε χρησιμοποιήσιμα καύσιμα μεσαίας ποιότητας, όπως το ντίζελ.

Πράγμα που είναι και κάπως αστείο, επειδή η πρόβλεψη που έδωσε το OK για την κατασκευή τους (ότι οι ΗΠΑ θα εξαρτώνται τελικά από φθηνό αργό πετρέλαιο από το εξωτερικό) αποδείχθηκε τελικά ψευδής. Στα τέλη της δεκαετίας του 2000, Αμερικανοί μηχανικοί είχαν μάθει να ξεκλειδώνουν το πετρέλαιο που ήταν κρυμμένο βαθιά κάτω από την επιφάνεια χρησιμοποιώντας μια τεχνική που ονομάζεται “υδροδιάσπαση”. Αυτές οι εταιρείες πλημμύρισαν την αγορά με τη μεγαλύτερη ετήσια αύξηση της προσφοράς πετρελαίου στην ιστορία. Και σε μια γραμμή που ταιριάζει με τις αγωνίες της εποχής των 00s, ο σχιστόλιθος παρήγαγε μερικά από τα πιο γλυκά, ελαφρύτερα αργά στον κόσμο.

Έτσι, αποδείχτηκε ότι τα διυλιστήρια που είχαν επενδύσει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια στην επεξεργασία βαρέων, ξινών αργών, έκαναν λάθος. Περίμεναν ένα μέλλον που δεν έφτασε ποτέ.

Ή που δεν έφτασε ποτέ όπως το είχαν φανταστεί. Σήμερα, πολλές ενεργειακές εταιρείες στις Ακτές του Κόλπου τροφοδοτούν τα διυλιστήρια τους με έναν οικονομικά βελτιστοποιημένο συνδυασμό γλυκών, ελαφρών αργών και βαρέων, ξινών αργών. Αυτά παράγουν μια σειρά από διυλισμένα προϊόντα -βενζίνη, ντίζελ, καύσιμο για τζετ, καύσιμο ναυσιπλοΐας- πιο φθηνά από ό,τι μόνο το ελαφρύ σχιστολιθικό πετρέλαιο. Με τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου να έχουν πλέον απαγορευτεί, αυτά τα διυλιστήρια μπορεί να χρειαστεί να εκτελέσουν ένα λιγότερο βέλτιστο μείγμα εισαγωγών αργού από ό,τι θα ήθελαν.

Αυτός είναι εν μέρει ο λόγος που οι Ηνωμένες Πολιτείες άρχισαν να εισάγουν πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα, η οποία παράγει ένα βρώμικο, ξινό αργό σαν και αυτό της Ρωσίας. Αλλά ο πιο σημαντικός λόγος είναι ότι η Βενεζουέλα -και το Ιράν, που η κυβέρνηση Μπάιντεν θα ήθελε επίσης να επαναφέρει στην αγορά- έχει βαρέλια πετρελαίου. Κάποτε προβλεπόταν ότι ο κόσμος θα καίει 100 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα το 2022. Η απώλεια της Ρωσίας μειώνει το 10% αυτών των βαρελιών, και ακόμη κι αν το Ιράν και η Βενεζουέλα πουλούσαν ξανά πετρέλαιο στην παγκόσμια αγορά, θα αποτελούσαν λιγότερο από το μισό σε σχέση με το συνολικό της Ρωσίας.

Οι κυρώσεις στη Ρωσία θα μπορούσαν επίσης να επηρεάσουν την παγκόσμια αγορά πετρελαίου για τα επόμενα χρόνια. Προς το παρόν, το φορτίο απ’ τα περισσότερα ρωσικά πετρελαιοφόρα αγοράστηκε και πουλήθηκε πριν από την έναρξη του πολέμου. Αλλά κι αν η Ρωσία δυσκολευτεί να βρει αγοραστή για το πετρέλαιο της, θα συνεχίσει να παράγει όσο το δυνατόν περισσότερο, γεμίζοντας σταδιακά τον στόλο των δεξαμενόπλοιων και τις αποθήκες της στην ξηρά. Μόνο τότε θα εξετάσει το ενδεχόμενο διακοπής της παραγωγής σε ορισμένα “πηγάδια”, είπε ο Τζόνστον. Αλλά αυτό εγκυμονεί κινδύνους για το καθεστώς της χώρας ως παραγωγού, επειδή το “κλείσιμο” φρεατίων βλάπτει τη μακροπρόθεσμη ικανότητά τους να παράγουν. Με άλλα λόγια, δεν είναι εύκολο, να σβήνεις και να ανοίγεις ένα πηγάδι χωρίς να το βλάπτεις μόνιμα.

Εάν η Ρωσία πρέπει να κάνει το άνευ προηγουμένου βήμα να κλείσει τις πετρελαιοπηγές της, τότε μπορεί να μην ανακτήσει ποτέ την πλήρη παραγωγική της ικανότητα. Και δεδομένου του αριθμού των δυτικών πετρελαϊκών εταιρειών που έχουν αποσυρθεί εντελώς από τη χώρα, μπορεί να μην έχει και την τεχνογνωσία και τις επενδύσεις που απαιτούνται για να τις επαναφέρει, ακόμα κι αν οι κυρώσεις τελικά υποχωρήσουν. Με άλλα λόγια, ακόμη και αν οι τιμές του φυσικού αερίου πέσουν βραχυπρόθεσμα, μπορεί να προορίζονται να αυξηθούν για τα επόμενα χρόνια.

Με πληροφορίες από το Atlantic.