ΘΥΜΗΘΗΚΑΝ ΤΟ ΤΑΤΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΗΔΕΙΑ ΤΟΥ ΤΕΩΣ – ΤΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΠΟΥ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΝ ΚΑΙ ΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΑ ΥΛΙΚΑ
Μέσα σε δύο μέρες έγινε ό,τι δεν έγινε έναν ολόκληρο χρόνο. Τι συμβαίνει τελικά στο Τατόι και ποια η ευθύνη της υπουργού Πολιτισμού; Και πώς μπορούν να δικαιολογηθούν τα αναξιοποίητα κονδύλια του ΕΣΠΑ;
Ούτε ένας ούτε δύο, αλλά πέντε βασιλείς θα δώσουν το “παρών” τη Δευτέρα (16/1) στην κηδεία του Κωνσταντίνου Γλύξμπουργκ στο Τατόι, ενώ η ελληνική κυβέρνηση θα εκπροσωπηθεί από τον Αντιπρόεδρό της Παναγιώτη Πικραμμένο και την Υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη.
Την ίδια ώρα, πυρετώδεις είναι οι προετοιμασίες και οι εργασίες στην περιοχή, όπου και έχουν σπεύσει όλοι οι αρμόδιοι και προσπαθούν να την καθαρίσουν απομακρύνοντας τα εναπομείναντα καμένα από την καταστροφική πυρκαγιά του 2021. Η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, σε συνέντευξή της στον ραδιοφωνικό σταθμό ΣΚΑΙ ανέφερε πως “όταν ο τέως Βασιλιάς των Ελλήνων εισήχθη στο νοσοκομείο, το Υπουργείο Περιβάλλοντος, σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού, κινήθηκε ώστε να επισπεύσει την απομάκρυνση αυτής της ύλης από τον χώρο του κοιμητηρίου. Η εκκλησία είναι συντηρημένη, είναι απολύτως έτοιμη για να δεχθεί κόσμο, ο οποίος θέλει να προσκυνήσει, και ο περιβάλλων χώρος, μέχρι την Κυριακή το βράδυ, τη Δευτέρα το πρωί, θα είναι σε αξιοπρεπή κατάσταση ενός βουνού, το οποίο έχει καεί, και έχουν γίνει όλες οι διαδικασίες διευθέτησης του χώρου, ώστε να μπορεί κανείς να προσεγγίσει τον χώρο της ταφής, χωρίς να υπάρχουν προβλήματα”.
Στην ίδια συνέντευξη, ανέφερε πως το ΥΠΠΟΑ και πάλι σε συνεργασία με το Υπουργείο Περιβάλλοντος, έκαναν όλο το 2022 μια τιτάνια προσπάθεια απομάκρυνσης των χιλιάδων καμένων κορμών. Έπρεπε, όμως να πεθάνει ο Τέως για να καθαριστεί με τρόπο “μαγικό” ο χώρος. Γιατί ό,τι δεν έγινε μέσα σε ένα χρόνο, έγινε τελικά μέσα σε δύο ημέρες. Και ο χώρος, όχι μόνο καθαρίστηκε, αλλά στρώθηκε και χαλίκι στο μονοπάτι απ’ όπου θα περάσει η πομπή. Έπρεπε να καταφθάσουν και πέντε βασιλείς για να πάρει μπρος η μηχανή, που ένα χρόνο τώρα -προφανώς- ήταν στο ρελαντί. Και το λέμε αυτό γιατί οι φωτογραφίες που βγήκαν στη δημοσιότητα από τον χώρο πριν λίγες μέρες κάθε άλλο παρά ενθαρρυντικές ήταν.
Τι συμβαίνει όμως στο πρώην Βασιλικό Κτήμα, το οποίο ανήκει στην κυριότητα του ελληνικού κράτους, που η κυβέρνηση έχει συμπεριλάβει στις προγραμματικές της εξαγγελίες και διατυμπανίζει σε τακτά χρονικά διαστήματα την σπουδαία ανάπλαση που επίκειται; Υπάρχει πρόοδος στις εκεί εργασίες και τι τελικά έχει μείνει “όρθιο” σε αυτήν την καμένη γη; Γιατί γεγονός είναι πως και ο ιστορικός πυρήνας του κτήματος και τα περιφερειακά κτίρια έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές, ενώ οι καταστροφές δεν έχουν ακόμη αποτιμηθεί πλήρως. Μαύροι, καμένοι κορμοί είναι στη θέση του καταπράσινου δάσους, που δε θυμίζει σε τίποτα την παλιά αίγλη.
Και μπορεί η Λίνα Μενδώνη, τεχνηέντως, αλλά σαφώς, στην ίδια συνέντευξη να προσπάθησε να μεταθέσει την ευθύνη για το Τατόι στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, όμως ήταν η ίδια που αναφέρθηκε στο Τατόι ως προγραμματική προτεραιότητα της κυβέρνησης το 2019, υποσχόμενη ότι «η Αττική κερδίζει ένα μοναδικό προορισμό για κατοίκους και επισκέπτες». Ήταν η Λίνα Μενδώνη που το καλοκαίρι του 2021 επέβλεπε την κατάσταση στο Τατόι τις ημέρες της φωτιάς – και της αναζωπύρωσής της- που κατέκαψε και τον ιστορικό πυρήνα του κτήματος, ενώ έχει οριστεί και πρόεδρος της Κυβερνητικής Επιτροπής «για τον προγραμματισμό, τον συντονισμό και την επιτάχυνση των διαδικασιών αποκατάστασης του τέως Βασιλικού Κτήματος Τατοΐου». Και βέβαια είναι η ίδια που «διαφημίζει» τα έργα αρμοδιότητάς της στο Τατόι εδώ και 3 χρόνια, κατηγορώντας τις προηγούμενες κυβερνήσεις –ακόμη και αυτές στις οποίες συμμετείχε ως Γενική Γραμματέας του ΥΠΠΟ- ότι «το Τατόι ήταν θύμα ιδεοληψιών για δεκαετίες».
Τι συμβαίνει όμως συνολικά στο Τατόι;
Σε έρευνά μας στις 13 Ιανουαρίου στη δημόσια βάση δεδομένων για τα έργα ΕΣΠΑ παρατηρούμε πως παρά τις κυβερνητικές εξαγγελίες και τα συχνά ταξίδια στη Μ.Βρετανία στελεχών του ΥΠΠΟΑ και βέβαια της ίδιας της υπουργού για να λάβουν την πολύτιμη βασιλική τεχνογνωσία του Καρόλου, το υπουργείο εμφανίζει επί χάρτου απίστευτη στασιμότητα και αναποτελεσματικότητα.
Χαρακτηριστικό είναι πως από τα έργα που έχουν ενταχθεί στο ΕΣΠΑ 2014-2020, στα τρία («Στερέωση και αποκατάσταση του κτηρίου του παλαιού βουστασίου», «Μελέτες ωρίμανσης υποδομών λειτουργικότητας», «Ψηφιοποίηση και Δημοσιοποίηση Επιλεγμένων Συλλογών του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του πρώην Βασιλικού Κτήματος Τατοΐου») από τα έξι έργα του κτήματος η απορροφητικότητα είναι 0%, δηλαδή δεν έχουν ακόμη ξεκινήσει. Για το έργο Αποκατάστασης και ανάδειξης 9 κτηρίων η απορρόφηση κονδυλίων είναι μόλις 1,71%, στο έργο Ψηφιοποίησης και προβολής του αρχείου του κτήματος είναι 28,19% και το έργο Αποκατάστασης και Ανάδειξης του κτηρίου των Μαγειρείων είναι 3,30%. Και όλα αυτά ενώ τα έργα αυτά έχουν ημερομηνία λήξης σε μόλις σε λίγους μήνες (31/12/23, 31/12/23, 28/02/23, 31/10/23, 31/05/23 και 31/12/23, αντίστοιχα). Δεν είναι δύσκολο να συμπεράνει κανείς πως τα έργα αποκλείεται να έχουν ολοκληρωθεί στις αναγραφόμενες ημερομηνίες λήξης και ότι ούτε θα αξιοποιηθούν στο κτήμα τα κονδύλια που διαφημίζει η Υπουργός Πολιτισμού, ούτε θα προχωρήσει ουσιαστικά το έργο που χρειάζεται να γίνει στο Τατόι για την απόδοση του κτήματος στους πολίτες.
Το πράγμα γίνεται ακόμη χειρότερο αν συνυπολογίσουμε ότι το ΕΣΠΑ 2014-2020 έχει κανονικά λήξει, και έχει πάρει παράταση ως τις 21/12/2023. Είναι πρακτικώς αδύνατο τα έργα που έχουν σήμερα 0% πρόοδο να ξεκινήσουν, πόσο μάλλον να τελειώσουν ως το τέλος του 2023. Τι σημαίνει αυτό; Ότι τα κονδύλια αυτά δεν θα αξιοποιηθούν ποτέ και θα επιστρέψουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση; Και ποιος έχει την ευθύνη για αυτό;
Κι όχι, δεν είναι η πρώτη φορά…
Δεν είναι η πρώτη φορά που παρατηρείται το γεγονός αυτό στα έργα του Υπουργείου Πολιτισμού. Ως δημοσιογράφοι λαμβάνουμε απανωτά δελτία Τύπου στα οποία επαναλαμβάνεται το γνωστό παραμύθι για το πόσες πολλές «επενδύσεις» γίνονται στον τομέα του Πολιτισμού. Προαναγγέλλονται δεκάδες έργα, δεσμεύονται εκατομμύρια επί εκατομμυρίων από τα κονδύλια του ΕΣΠΑ και τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα. Η υπουργός βιώνει μία ταξιδιωτική έκσταση -σπαταλώντας τεράστια χρηματικά κονδύλια- εντός και εκτός χώρας δήθεν για να επιβλέψει την πρόοδο των έργων. Και τελικά το αποτέλεσμα; Εντάσσονται διθυραμβικά έργα και τίτλοι σε ανέφικτες ημερομηνίες ολοκλήρωσης προκειμένου να λάβουν την έγκριση των διαχειριστικών αρχών και δεσμεύονται έτσι πόροι για έργα ανώριμα. Μετά, προ του αδιεξόδου της απένταξης, αρχίζουν οι παρατάσεις, αφού τα έργα δεν ολοκληρώνονται ποτέ στην ώρα τους. Τι σημαίνει αυτό; Ολόκληρο υπουργείο οδηγείται σε υπερδέσμευση χρηματικών και ανθρώπινων πόρων δένοντας επί χρόνια τα χέρια των επόμενων υπουργών/κυβερνήσεων που φορτώνονται τα έργα αυτά και δεν έχουν πόρους να σχεδιάσουν τίποτα άλλο, ούτε έχουν τη δυνατότητα να ανακατανείμουν τους πόρους αυτούς.
Να σημειώσουμε ότι άλλα 8 έργα του ΥΠΠΟΑ για το Τατόι, συνολικού προϋπολογισμού 48 εκατομμυρίων ευρώ, έχουν «ενταχθεί» στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Παρότι τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης αποτελούν βασικό επιχείρημα –και προεκλογικά- της κυβέρνησης για την στήριξη της οικονομίας, από τα 8 έργα του ΥΠΠΟΑ που έχουν τυπικά ημερομηνίες έναρξης μέσα στο 2021 και το 2022, κανένα δεν έχει ακόμη ξεκινήσει!
Τι εστί αποτελεσματικότητα σ’ ένα Υπουργείο;
Μπορεί να ακούγεται αυτονόητος ο ορισμός, όμως όπως φαίνεται δεν είναι, τουλάχιστον για την κυρία Μενδώνη: Αποτελεσματικότητα είναι να ολοκληρώνεις τα έργα που έχεις εξαγγείλει στις ημερομηνίες στις οποίες δεσμεύεσαι εξαρχής και όχι να εντάσεις απλώς έργα-τίτλους και να στέλνεις διθυραμβικά δελτία Τύπου για το τι ΘΑ κάνεις με τα χρήματα που δέσμευσες. Κάποια στιγμή θα πρέπει να περάσουμε από αυτό το καταραμένο το ΘΑ στην πράξη. Γιατί όταν τα έργα δεν ολοκληρώνονται στον εξαρχής συμπεφωνημένο χρόνο, εξαντλούν τους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους του υπουργείου.
Το Τατόι αποτελεί το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα. Γιατί πραγματικά φαντάζει σαν θέατρο του παραλόγου η όλη κατάσταση εκεί. Δεν είναι δυνατόν να διαφημίζεται τόσο ένα έργο τέτοιου βεληνεκούς και τα μισά έργα να έχουν 0/100 απορροφητικότητα. Αψευδής μάρτυρας θα είναι η εικόνα που θα παρουσιαστεί την Δευτέρα στις τηλεοπτικές κάμερες από το κτήμα Τατοΐου.
Τι συμβαίνει με τους εργαζόμενους στο Τατόι που ήρθαν αντιμέτωποι ακόμη και με ραδιενεργά υλικά;
Το προηγούμενο διάστημα πέντε σωματεία του Υπουργείου Πολιτισμού πραγματοποίησαν αυτοψία στα εργοτάξια του ΥΠΠΟΑ στο Τατόι. Όπως ανέφεραν τα ίδια τα σωματεία, πρόκειται για το μεγαλύτερο εργοτάξιο του ΥΠΠΟΑ, αφού απασχολεί περισσότερα από 60 άτομα με σύμβαση ορισμένου χρόνου. Όπως αναφέρουν τα σωματεία, «παρά το πλήθος του προσωπικού και του τεράστιου προϋπολογισμού των 100 και πλέον εκατομμυρίων ευρώ που διαθέτει το έργο, ελάχιστα δαπανούνται για την διαμόρφωση ασφαλών και υγιεινών συνθηκών εργασίας, και πολλά από τα προβλήματα παραμένουν εδώ και πολλά χρόνια». Εν συνεχεία αναφέρουν τα προβλήματα του προσωπικού, την έλλειψη συγκοινωνίας, απουσία φυλακτικού προσωπικού, έλλειψη πόσιμου νερού, έλλειψη γιατρού εργασίας και πολλά άλλα για τα οποία εγκαλούν την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού ότι δεν προσπαθεί να τα επιλύσει.
Το πιο σημαντικό που εντοπίζουν όμως, είναι ότι στο έργο της Διεύθυνσης Εθνικού Αρχείου Μνημείων οι εργαζόμενοι δουλεύουν σε παντελώς ακατάλληλες συνθήκες, με κίνδυνο για την υγεία τους. Χρησιμοποιείται ως χώρος γραφείου ο αποθηκευτικός χώρος (κοντέινερ) όπου έχουν μαζευτεί οι κούτες με τα αντικείμενα του κτήματος που δεν έφυγαν στο εξωτερικό το 1991, στην επιχείρηση που ονομάστηκε τότε «ριφιφί» και πραγματοποιήθηκε με την ανοχή της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Τα αντικείμενα που υπεξαιρέθηκαν τότε πουλήθηκαν αργότερα από τον έκπτωτο βασιλιά Κωνσταντίνο σε δημοπρασία του οίκου Christie’s. Οι κούτες που παρέμειναν, φυλάσσονταν στο κέντρο της Αθήνας, ενώ με επιλογή της Λ. Μενδώνη μεταφέρθηκαν σε κοντέινερ στο Τατόι. Δύο από αυτά κάηκαν στην πυρκαγιά του 2021, όμως η Υπουργός επιμένει ακόμη και σήμερα ότι δεν περιείχαν σημαντικά αντικείμενα. Στο κοντέινερ όπου έχουν αποθηκευτεί πολλές από τις κούτες με τα περίπου 100.000 αντικείμενα που υπολογίζεται ότι έχουν σωθεί, γίνεται η αποσυσκευασία και η καταγραφή των ευρημάτων. Κανείς δεν γνωρίζει με ακρίβεια τι περιέχουν οι κούτες αυτές. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες του NEWS 24/7 έχουν προκληθεί εκλύσεις επικίνδυνων τοξικών, ενώ έχουν εντοπιστεί πυρομαχικά, αλλά ακόμη και ραδιενεργά υλικά μέσα στις κούτες, στον ίδιο χώρο όπου εργάζεται το προσωπικό που καταγράφει και τεκμηριώνει τα αντικείμενα. Σε επικοινωνία του site δεν κατάφερε να γίνει γνωστό αν ακολουθήθηκαν οι ενέργειες που προβλέπονται στις περιπτώσεις αυτές για την μέτρηση και την απομάκρυνσή τους. Τα σωματεία του ΥΠΠΟΑ ζητούν το θέμα αυτό να επιλυθεί άμεσα «με τη δημιουργία ειδικού χώρου γραφείου, χωριστού και εγγύς στον αποθηκευτικό χώρο».
Τι σημαίνει «αξιοποίηση» του κτήματος Τατοΐου;
Σε τι χρησιμεύουν όλα αυτά τα έργα, αν όχι στην απόδοση στους πολίτες του κτήματος ως δημόσιου χώρου για αναψυχή και πολιτισμό; Γιατί να δίνονται τόσα κονδύλια σε έναν χώρο, αν αυτός δεν πρόκειται να γυρίσει πίσω στους πολίτες της Αττικής; Οι προθέσεις του Υπουργείου Πολιτισμού αποτυπώθηκαν στην απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεοτέρων Μνημείων, που γνωμοδότησε για τη μετατροπή χρήσεων των κτιρίων του ιστορικού πυρήνα του κτήματος σε μουσειακούς χώρους, αναψυκτήριο, πωλητήριο, χώρους παραγωγής και διάθεσης αγροτικών προϊόντων, χώρους αθλητισμού, αλλά και σε ξενοδοχεία. Η ανταλλαγή τεχνογνωσίας με τον βασιλιά Κάρολο της Αγγλίας για το Dumfries House της Σκωτίας, όπου μετέβησαν πριν λίγους μήνες η Λίνα Μενδώνη και οι συνεργάτες της, δημιουργεί εύλογες ανησυχίες για την «αξιοποίηση» του Κτήματος Τατοΐου.
Πέρα από το γεγονός ότι η δραστηριότητα του Ιδρύματος του (πρίγκιπα τότε) Καρόλου γύρω από το Dumfries House έχει απασχολήσει τη δημοσιότητα για περίεργες χρηματοδοτήσεις από Ρώσους ολιγάρχες και Σαουδάραβες επιχειρηματίες –οδηγώντας τις «κακές γλώσσες» να αναρωτιούνται ποια ακριβώς τεχνογνωσία πήγε να «ανταλλάξει» η Λίνα Μενδώνη στη Σκωτία- φαίνεται ότι η τάση της κυβέρνησης είναι η δημιουργία ξενοδοχείων, εστιατορίων και σπα που θα απευθύνονται σε πολύ υψηλά βαλάντια στα κτίρια του Τατοΐου. Σύμφωνα με πηγές του NEWS 24/7, στα σχέδια αυτά δεν ήταν σύμφωνος ο εκλιπών Κωνσταντίνος Γλύξμπουργκ, που είχε περάσει μεγάλο μέρος της ζωής του στο Τατόι. Αντιθέτως, οι γιοι του φαίνεται να μην συμμερίζονται τις ρομαντικές απόψεις του πατέρα τους και να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τις… επιχειρηματικές δραστηριότητες που θα ανοίξουν στο Κτήμα Τατοΐου. Απομένει να δούμε αν συναντήσεις της κυβέρνησης με τους γιους του έκπτωτου βασιλιά, όπως αυτές που έγιναν με αφορμή την εξόδιο τελετή, έχουν πραγματοποιηθεί και για το μέλλον του κτήματος, που –ας μην ξεχνάμε- ανήκει οριστικά στον ελληνικό λαό.
