Αποκάλυψη NY Times: Κρυφά deal για τα εμβόλια και οι πατέντες στις φαρμακοβιομηχανίες

Οι Matt Apuzzo και Selam Gebrekidan των NY Times, φέρνουν στο φως το πνεύμα που διέπει τα συμβόλαια που υπέγραψαν οι κυβερνήσεις της ΕΕ με τις φαρμακοβιομηχανίες, χρηματοδοτώντας την έρευνα για την ανάπτυξη των εμβολίων, και αφήνοντας την ίδια ώρα τις πατέντες για αυτά, στους φαρμακοβιομηχάνους. Όλα αυτά, την ώρα που η κρίση με την Astrazeneca για τις προμήθειες των εμβολίων στα κράτη-μέλη της ΕΕ, συνεχίζεται σε καθεστώς αδιαφάνειας.

Οι θεσμοί της Ευρώπης δια στόματος φον ντερ Λάιεν προσπαθούν να εξηγήσουν πως οι συμφωνίες με τις φαρμακοβιομηχανίες για τις ποσότητες δόσεων είναι προκαθορισμένες και ρητές, με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα βάσει δυνατοτήτων και δεσμεύσεων ως προς την παραγωγή τους. Ωστόσο, οι παραγωγές των εμβολίων, γίνονται στα εργοστάσια των βιομηχανιών αυτών που ελέγχουν τις πατέντες. Επί της ουσίας, η κρίση με την Astrazeneca είναι η κορυφή του παγόβουνου που φέρνει στην επιφάνεια βαθιά προβλήματα που σχετίζονται με την πανδημία και τις “κρυφές” συμφωνίες που γίνονται στο “υγειονομικό τερέν”.

Όπως αναφέρουν οι Times, όταν τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου διάβασαν την πρώτη δημόσια διαθέσιμη σύμβαση για την αγορά εμβολίων κορονοϊού, παρατήρησαν κάποιες “παράδοξες” πτυχές.

“Η τιμή ανά δόση; Μειώθηκε. Το πρόγραμμα διάθεσης; Μειώθηκε. Το χρηματικό ποσό που καταβάλλεται εκ των προτέρων; Μειώθηκε. Και αυτή η σύμβαση, μεταξύ της γερμανικής φαρμακευτικής εταιρείας CureVac και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θεωρείται μία από τις πιο διαφανείς στον κόσμο”, αναφέρει χαρακτηριστικά το δημοσίευμα, αναδεικνύοντας το θολό τοπίο γύρω από την υπογραφή των συμβάσεων αυτών.

“Οι κυβερνήσεις έχουν δαπανήσει δισεκατομμύρια δολάρια για να βοηθήσουν τις φαρμακευτικές εταιρείες να αναπτύξουν εμβόλια και ξοδεύουν ακόμη περισσότερα για να αγοράσουν τις δόσεις. Ωστόσο, οι λεπτομέρειες αυτών των συμφωνιών παραμένουν σε μεγάλο βαθμό μυστικές, κατ’ απαίτηση των φαρμακευτικών εταιρειών για τήρηση του σχετικού απορρήτου”.

Οι φαρμακευτικές εταιρείες Pfizer και AstraZeneca ανακοίνωσαν πρόσφατα ότι αντιμετωπίζουν προβλήματα στην παραγωγή και διάθεση των δόσεων που προβλέπονταν, προκαλώντας εύλογη ανησυχία. Όπως αποδεικνύεται, οι βιομηχανίες δεν μπορούν να ανταποκριθούν μόνες τους, χωρίς ωστόσο εμείς να γνωρίζουμε το τι πραγματικά είχαν συμφωνήσει.

Όπως σωστά αναφέρουν οι Times, οι όροι των συμβάσεων δεν έχουν γίνει γνωστοί, κάτι που καθιστά τον έλεγχο εκ μέρους των κυβερνήσεων, αδύνατο.

Αθέμιτες πρακτικές

“Τα διαθέσιμα έγγραφα, ωστόσο, δείχνουν ότι οι εταιρείες φαρμάκων απαίτησαν και έλαβαν συμφωνίες για ευέλικτα προγράμματα παράδοσης, για προστασία των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και ασυλία σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά. Σε κάποιες από αυτές τις συμφωνίες, απαγορεύεται για τα κράτη να προχωρήσουν σε δωρεά δόσεων, ή σε μεταπώλησή τους, κάτι που δυσκόλευε τη διάθεσή τους στα πιο φτωχά κράτη του πλανήτη”, συνεχίζουν οι συντάκτες του ρεπορτάζ.

Ακολούθως, το ρεπορτάζ αποκαλύπτει τρεις τύπους συμφωνιών:

“Ορισμένες αγοράζουν απευθείας από φαρμακευτικές εταιρείες. Άλλοι αγοράζουν μέσω περιφερειακών φορέων, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση ή η Αφρικανική Ένωση (εδώ συγκαταλέγεται και η δική μας χώρα για την ΕΕ).

Πολλοί θα στραφούν στο μη κερδοσκοπικό πρόγραμμα “Covax”, μια συμμαχία περισσότερων από 190 χωρών, η οποία αγοράζει από τους κατασκευαστές εμβολίων με σκοπό να διαθέσει εμβόλια παγκοσμίως, ειδικά σε φτωχές χώρες, είτε δωρεάν, είτε με μειωμένο κόστος. Άλλες κυβερνήσεις έχουν υπογράψει συμφωνίες τόσο με κατασκευαστές και όσο και με τη Covax.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εξασφαλίσει 400 εκατομμύρια δόσεις των εμβολίων των Pfizer-BioNTech και Moderna, αρκετά για 200 εκατομμύρια ανθρώπους, και είναι κοντά στο να κλείσουν ακόμη 200 εκατομμύρια επιπλέον δόσεις μέχρι το καλοκαίρι, με προοπτική να αγοράσουν έως και 500 εκατομμύρια περισσότερες. Έχουν ακόμη συνάψει συμφωνίες προαγοράς για περισσότερες από 1 δισεκατομμύριο δόσεις από ακόμη τέσσερις εταιρείες, τα εμβόλια των οποίων δεν έχουν λάβει έγκριση στις ΗΠΑ.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχει σύμβαση σχεδόν 2,3 δισεκατομμυρίων δόσεων, και διαπραγματεύεται για περίπου 300 εκατομμύρια περισσότερες.

Η Covax αναφέρει ότι έχει συμφωνήσει για πάνω από 2 δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίου, αν και διατηρεί μυστικές τις συμβάσεις της. Ωστόσο, μόλις 12 από τις 92 χώρες που μετέχουν στη συμμαχία αυτή, έχουν καταφέρει να συνάψουν ξεχωριστές συμφωνίες με μεμονωμένες εταιρείες, με προοπτική να αποκτήσουν ακόμη 500 εκατομμύρια δόσεις”.

Παρά το απόρρητο των συμβάσεων, οι Times είναι σε θέση να γνωρίζουν τα παρακάτω:

Οι κυβερνήσεις βοήθησαν στη δημιουργία εμβολίων. Δεδομένου ότι η ανάπτυξη των εμβολίων είναι μια ρισκοβόρα επιλογή, οι εταιρείες από μόνες τους σπανίως επενδύουν στον τομέα αυτό, παρά μόνο αν γνωρίζουν ότι τα εμβόλιά τους είναι αποτελεσματικά και μπορούν να πάρουν το πράσινο φως για την κυκλοφορία τους.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο χρειάζεται συνήθως τόσο πολύς χρόνος για την ανάπτυξή τους. Για να επιταχυνθεί αυτή η διαδικασία, οι κυβερνήσεις – κυρίως των ΗΠΑ και της Ευρώπης – και μη κερδοσκοπικές ομάδες όπως ο CEPI, “απορρόφησαν” μέρος του επιχειρηματικού “κινδύνου”.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, διέθεσαν έως και 1,6 δισεκατομμύρια δολάρια για να βοηθήσουν την εταιρεία Novavax -που εδρεύει στο Μέριλαντ- να αναπτύξει το εμβόλιο κορονοϊού.

Η Moderna όχι μόνο χρησιμοποίησε την τεχνολογία που αναπτύχθηκε από την κυβέρνηση ως το θεμέλιο του εμβολίου της, αλλά έλαβε επίσης και περίπου 1 δισεκατομμύριο δολάρια από κυβερνητικές επιχορηγήσεις για την ανάπτυξη της ουσίας των δόσεων. Εν συνεχεία οι ΗΠΑ έδωσαν παραγγελία έναντι 1,5 δισ. δολαρίων με την εταιρεία να απαντά πως το έργο της πληρώθηκε εξ ολοκλήρου από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση.

Αλλά οι εταιρείες διατηρούν τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Παρά τις τεράστιες επενδύσεις των φορολογουμένων, συνήθως οι φαρμακευτικές εταιρείες διατηρούν πλήρως τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες μπορούν να αποφασίσουν πώς και πού κατασκευάζονται τα εμβόλια και πόσο κοστίζουν. Όπως εξηγεί η σύμβαση της CureVac, η εταιρεία “δικαιούται να εκμεταλλεύεται κατ’ αποκλειστικότητα, τέτοια δικαιώματα”.

Και εδώ έχει ανοίξει μια τεράστια διαμάχη. Ένας συνασπισμός χωρών, υπό την ηγεσία της Ινδίας και της Νότιας Αφρικής, υπέβαλε αναφορά στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, έτσι ώστε οι κατασκευαστές φαρμάκων γενικής χρήσης να μπορούν να αρχίσουν να παράγουν τα εμβόλια. Ο ΠΟΥ στήριξε την ιδεά, ωστόσο οι ΗΠΑ και οι ΕΕ μπλοκάρουν το εν λόγω αίτημα, καθώς οι βασικοί παραγωγοί εμβολίων που βρίσκονται στα εδάφη τους ισχυρίζονται πως τα έσοδα από τα εμβόλιά τους είναι βασική προϋπόθεση για τη χρηματοδότηση της έρευνας και της καινοτομίας, με σκοπό τη βελτίωσή τους.

Οι κυβερνήσεις δημιουργούν τεχνητή έλλειψη

“Οι κυβερνήσεις δημιουργούν τεχνητή έλλειψη”, δήλωσε ο Zain Rizvi της οργάνωσης “Public Citizen”. “Όταν ο κόσμος χρηματοδοτεί την επιστήμη και τη γνώση που απαιτείται για τον τερματισμό μιας πανδημίας, τότε τίποτε δεν πρέπει να μένει στο σκοτάδι”, λέει.

Σχετικά με τις τιμές:

Ένας από τους βασικούς όρους των συμβολαίων εμβολίων – η τιμή ανά δόση – συχνά αποσιωπάται από τις δημόσιες εκδόσεις των κρατικών συμβάσεων, καθώς οι εταιρείες απαιτούν να μείνουν ως “εμπορικό μυστικό”.

Ορισμένες εταιρείες φαρμάκου έχουν συμπεριλάβει ρήτρες στις συμβάσεις προμήθειας που τους επιτρέπουν να αναστείλουν τις παραδόσεις, εάν οι χώρες αποκαλύψουν τις τιμές. Με αυτό τον τρόπο, οι εταιρείες διατηρούν συγκριτικό πλεονέκτημα στις διαπραγματεύσεις τους, καθώς οι κυβερνήσεις που προβαίνουν σε διμερείς συμφωνίες, συχνά δεν γνωρίζουν τα deal που έχουν υπογράψει άλλες κυβερνήσεις για τις δικές τους συμβάσεις.

Ωστόσο, για αυτά τα deal υπάρχουν διαρροές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πλήρωσε 2.47 ευρώ τη δόση για το εμβόλιο που αναπτύχθηκε από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και την AstraZeneca, ενώ η Νότια Αφρική πλήρωσε περισσότερο από το διπλάσιο.

Οι φαρμακοβιομηχανίες δεν απάντησαν στα αιτήματα των Times για τους όρους των συμβάσεών τους ή για να εξηγήσουν τους λόγους των παραπάνω διαφοροποιήσεων.

Μια εκπρόσωπος της Moderna επισήμανε μόνο πως η σύμβαση “περιέχει όρους και προϋποθέσεις που είναι συνηθισμένες”.

Τον περασμένο μήνα, ένας Βέλγος αξιωματούχος αποκάλυψε κατά λάθος έναν τιμοκατάλογο, ο οποίος έδειξε ότι οι φορολογούμενοι των ΗΠΑ πληρώνουν 22 ευρώ τη δόση για το εμβόλιο της Pfizer, ενώ οι Ευρωπαίοι πλήρωσαν περίπου 16,5 ευρώ τη μία δόση.

Ο Dag Inge Ulstein, “υπουργός διεθνούς ανάπτυξης” της Νορβηγίας, δήλωσε ότι οι χώρες και οι διεθνείς οργανισμοί πρέπει να κάνουν περισσότερα για να δημοσιοποιήσουν τις συμβάσεις. Κάλεσε επίσης τις χώρες να μοιραστούν την τεχνολογία εμβολίων και είπε ότι οι πλούσιες κυβερνήσεις πρέπει να δωρίσουν εμβόλια σε φτωχές χώρες, κάτι που σχεδιάζει να κάνει η Νορβηγία. “Πρέπει να υπάρχει διαφάνεια σε σχέση με τις συμφωνίες προμηθειών” είπε χαρακτηριστικά. Ο ίδιος μοιράστηκε με τους The New York Times τη συμφωνία της χώρας του με την Covax, με την ίδια τη Covax ωστόσο να κρατά στο απόρρητο τις συμφωνίες της.

Η Covax φέρεται να καλύπτει το ποσό των 12 ευρώ ανά δόση, με την τελική τιμή όμως να ενδέχεται να αλλάξει, καθώς επηρεάζεται από τη δικλείδα “access/speed premium”, με την οποία η Covax προσπαθεί να βοηθήσει τις εταιρείες για να επιταχύνουν την παραγωγή.

Την ώρα λοιπόν που οι φορείς Υγείας καλούν σε παγκόσμιο επίπεδο τις πλούσιες χώρες να διαμοιραστούν τα εμβόλια με τις πιο φτωχές, εκείνες ενδέχεται να δεσμεύονται από τις συμβάσεις που υπέγραψαν οι ίδιες.

Η σύμβαση της CureVac, για παράδειγμα, απαγορεύει στις ευρωπαϊκές χώρες να μεταπωλούν, να εξάγουν ή να χορηγούν δόσεις – συμπεριλαμβανομένης της συμμαχίας Covax – χωρίς άδεια από την εταιρεία. Ορισμένες συμβάσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες περιέχουν παρόμοιους περιορισμούς.

Κανείς δεν ξέρει τον “ένοχο”

Ένας εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δήλωσε ότι οι εταιρείες συμπεριέλαβαν αυτή τη διάταξη για να εγγυηθούν ότι, όπου και αν χρησιμοποιήθηκαν τα εμβόλιά τους, θα καλύπτονταν από τις ίδιες νομικές προστασίες.

Την Τρίτη, η Γερμανία άσκησε πιέσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να επιτρέψει στα κράτη μέλη της να εμποδίσουν τις εξαγωγές εμβολίων σε χώρες εκτός της Ένωσης, λόγω της κρίσης με την Astrazeneca.

Παράλληλα, οι χρόνοι παράδοσης θεωρούνται και αυτοί “ιδιωτικές πληροφορίες”. Είναι χαρακτηριστικό πως στην περίπτωση της Astrazeneca, αν η ίδια δεν αποφασίσει να δημοσιεύσει την επίμαχη σύμβαση, κανείς δεν θα γνωρίζει ποιος είναι ο πραγματικός υπαίτιος για τις καθυστερήσεις.

Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, οι οποίοι αρχικά συμφώνησαν να κρατήσουν μυστική τη σύμβαση, ζήτησαν από την εταιρεία να τη δημοσιοποιήσει. Εάν δεν συμβεί αυτό, δεν υπάρχει τρόπος να εκτιμηθεί ποιος είναι αληθινός υπεύθυνος.

“Μπορεί να μην είμαστε σε θέση να δημιουργήσουμε τις δόσεις ή να αυξήσουμε την παραγωγική ικανότητα εγκαίρως” προειδοποίησε η Pfizer τον περασμένο Αύγουστο.

Όταν η Pfizer δήλωσε πρόσφατα προς την κυβέρνηση της Ιταλίας, ότι περιορίζει προσωρινά τις παραδόσεις κατά 29%, η κυβέρνηση απάντησε ότι σκέφτεται να παραπέμψει την εταιρεία στο δικαστήριο. Αυτή η αγωγή, εάν υλοποιηθεί, θα μπορούσε να δημοσιοποιήσει ορισμένες λεπτομέρειες σχετικά με τη σύμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Pfizer, η οποία παραμένει εντελώς μυστική.

Κάποιες κυβερνήσεις κερδίζουν χρήμα

Στις αρχές της πανδημίας, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων παρείχε δάνειο 100 εκατομμυρίων δολαρίων στη γερμανική εταιρεία BioNTech, η οποία συνεργάστηκε με την Pfizer για την παραγωγή εμβολίου.

Εκτός από τους τόκους του δανείου, η ευρωπαϊκή τράπεζα θα λάβει έως και 25 εκατομμύρια δολάρια σε κέρδη, σύμφωνα με μια αναδιατυπωμένη έκδοση του συμβολαίου που υπέβαλε η BioNTech.

Η τράπεζα εξήγησε ότι οι ρυθμίσεις κατανομής κερδών αντικατοπτρίζουν τον κίνδυνο που ενέχει η πρόωρη χρηματοδότηση.

Τέλος, όπως σημειώνουν οι Times, στις ΗΠΑ οι φαρμακοβιομηχανίες προστατεύονται από κάθε απόδοση ευθύνης εάν τα εμβόλια τους δεν λειτουργούν ή προκαλούν σοβαρές παρενέργειες. Η κυβέρνηση καλύπτει όλες τις βιομηχανίες με τον νόμο του 2005, PREP Act, που προβλέπει την αύξηση της παραγωγής φαρμάκου στις “έκτακτες συνθήκες”.

Τι σημαίνει αυτό; Ότι στην πραγματικότητα οι Αμερικανοί πολίτες δεν μπορούν να μηνύσουν τις εταιρείες απ’ ευθείας, ακόμη και σε περιπτώσεις αμέλειας ή απερισκεψίας. Οι μόνες εξαιρέσεις είναι περιπτώσεις αποδεδειγμένης “εσκεμμένης συμπεριφοράς”.

Στην Ευρώπη ωστόσο, παρόμοια αιτήματα των φαρμακοβιομηχάνων, έχουν απορριφθεί. Η Covax αναφέρει ότι οι χώρες που μετέχουν σε αυτή, αποδέχονται πλήρως κάθε ευθύνη στο πλαίσιο των συμβάσεών της.

“Τα εμβόλια να αντιμετωπιστούν ως δημόσια αγαθά”

Σημειώνεται ότι σε άρθρο του με τίτλο “Η Επιτροπή δεν σχεδιάζει να εξετάσει τις επιλογές ευρεσιτεχνίας για το εμβόλιο COVID-19”, το ευρωπαϊκό ειδησεογραφικό δίκτυο Euractiv, φιλοξενεί δηλώσεις του Αντιπρόεδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία Δημήτρη Παπαδημούλη και του κορυφαίου Eυρωβουλευτή και πρώην Προέδρου της ευρωομάδας των Σοσιαλιστών Ούντο Μπούλμαν.

Σε μια εποχή που -όπως αναφέρεται στο άρθρο- οι πλούσιες χώρες ανταγωνίζονται ποια θα πρωτοπαραγγείλει εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου για τον COVID-19, Δημήτρης Παπαδημούλης και Ούντο Μπούλμαν κινούνται στην κατεύθυνση του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) που ζητά να ξεπεραστούν τα εμπόδια προκειμένου να καταστεί δυνατή η ευρεία παραγωγή και διανομή εμβολίων σε όλες τις χώρες και σε όλους τους πολίτες.

“Ήρθε η ώρα τα εμβόλια COVID-19 να αντιμετωπίζονται στην πράξη ως δημόσιο αγαθό εγγυημένο για όλους”, αναφέρει ο Δημήτρης Παπαδημούλης. “Θα ήταν στενόμυαλο και ασυγχώρητο εάν περιοριζόμαστε στις ευρωπαϊκές ανάγκες, η πρωτοβουλία του Π.Ο.Υ. “COVAX” πρέπει να καταστεί κορυφαία προτεραιότητα”, τονίζει ο Ούντο Μπούλμαν.

Ενεργώντας προς αυτή την κατεύθυνση, οι Σοσιαλδημοκράτες ζήτησαν στο Ευρωκοινοβούλιο το παραπάνω να ισχύσει όχι μόνο για την Ευρώπη, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο καλώντας την Επιτροπή να εξετάσει προσεκτικά τις ευρεσιτεχνίες εμβολιασμού προκειμένου να διευκολύνει την πρόσβαση στα εμβόλια για κυβερνήσεις στον “παγκόσμιο Νότο”.

Διαβάστε τις Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο, με την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του News247.gr